Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một chương trình trọng điểm quốc gia, có tính chiến lược nhằm phát triển toàn diện kinh tế - xã hội vùng nông thôn. Tính đến cuối năm 2022, tỉnh Tiền Giang đã có 137/142 xã đạt chuẩn NTM, chiếm tỷ lệ 96,48%. Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2022 tăng gấp 3,25 lần so với năm 2010, trong khi tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 9,63% năm 2011 xuống còn 1,27% năm 2022. Tuy nhiên, chỉ có 36/137 xã duy trì được chuẩn theo Bộ tiêu chí mới giai đoạn 2022-2025, tương đương 26,28%. Một số tiêu chí như giao thông, trường học, tổ chức sản xuất, y tế, môi trường và an toàn thực phẩm vẫn chưa được đáp ứng đầy đủ.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng xây dựng NTM theo Bộ tiêu chí giai đoạn 2022-2025 tại một số xã điển hình trên địa bàn tỉnh Tiền Giang, đánh giá mức độ tham gia và sự hài lòng của người dân trong quá trình xây dựng, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác xây dựng NTM trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 6 xã đại diện cho 3 vùng phát triển kinh tế - đô thị của tỉnh, khảo sát 60 hộ dân và phỏng vấn các cán bộ quản lý nhà nước về xây dựng NTM.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá chất lượng và tính bền vững của các xã đã đạt chuẩn NTM, đồng thời góp phần hoàn thiện chính sách và nâng cao vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng nông thôn mới, hướng tới phát triển bền vững và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển nông thôn mới, trong đó có:

  • Lý thuyết phát triển bền vững nông thôn: nhấn mạnh sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và phát triển xã hội trong khu vực nông thôn.
  • Mô hình xây dựng NTM theo Bộ tiêu chí quốc gia: gồm 19 tiêu chí và 57 chỉ tiêu, tập trung vào các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường, an ninh quốc phòng.
  • Khái niệm vai trò chủ thể của người dân: người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà còn là chủ thể tham gia, giám sát và kiểm tra quá trình xây dựng NTM.
  • Các khái niệm chính bao gồm: tiêu chí, chỉ tiêu, tiêu chuẩn xây dựng NTM; sự tham gia của cộng đồng; phát triển kinh tế nông thôn; bảo vệ môi trường nông thôn; quản lý nhà nước trong xây dựng NTM.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu:

    • Số liệu thứ cấp thu thập từ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Tiền Giang, các báo cáo tổng kết, văn bản pháp luật liên quan đến xây dựng NTM.
    • Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 60 hộ dân tại 6 xã đại diện cho 3 vùng phát triển kinh tế - đô thị của tỉnh Tiền Giang.
    • Phỏng vấn chuyên gia (Key Informant Panel) gồm 4 Bí thư/Chủ tịch xã, 30 đại diện các tổ chức chính trị - xã hội và 6 công chức phụ trách xây dựng NTM.

  • Phương pháp chọn mẫu:

    • Lựa chọn 6 xã đại diện cho 3 vùng phát triển kinh tế - đô thị nhằm phản ánh đa dạng điều kiện kinh tế - xã hội.
    • Mỗi xã khảo sát 10 hộ dân, đảm bảo tính đại diện cho cộng đồng dân cư.

  • Phương pháp phân tích:

    • Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu, tính toán các chỉ tiêu thống kê mô tả như tần suất, tỷ lệ, số trung bình.
    • Phương pháp so sánh để đánh giá mức độ đạt các tiêu chí theo Bộ tiêu chí mới so với thời điểm trước đó.
    • Áp dụng thang đo Likert 5 bậc để đánh giá mức độ hài lòng của người dân về các nội dung xây dựng NTM.
    • Phân tích định tính từ phỏng vấn chuyên gia để làm rõ các vấn đề thực tiễn và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 5/2023 đến tháng 3/2024, bao gồm thu thập số liệu, phân tích và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ xã duy trì chuẩn NTM theo Bộ tiêu chí mới còn thấp:
    Trong tổng số 137 xã đã đạt chuẩn NTM, chỉ có 36 xã (26,28%) duy trì được chuẩn theo Bộ tiêu chí giai đoạn 2022-2025. Các xã khảo sát đều chưa hoàn thành công tác lập quy hoạch và duy trì một số tiêu chí như đường xã, đường ngõ xóm.

  2. Cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội được cải thiện nhưng còn hạn chế:

    • 4/6 xã đạt tỷ lệ đất sản xuất nông nghiệp được tưới tiêu chủ động 100%, xã thấp nhất đạt 93,65%.
    • Tỷ lệ hộ có nhà ở kiên cố đạt trên 90% ở hầu hết xã, riêng xã Tân Thới đạt 80,5%.
    • Hệ thống trường học chưa đáp ứng đầy đủ quy định về cơ sở vật chất theo Thông tư 13/2020.
    • Tỷ lệ thu gom rác thải sinh hoạt còn thấp, chỉ xã Phước Thạnh đạt 92,6%, các xã khác tổ chức thu gom chủ yếu ở tuyến đường chính.

  3. Vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM còn hạn chế:

    • Người dân được tuyên truyền về chương trình xây dựng NTM qua các phương tiện thông tin đại chúng (chiếm 32%) và tờ rơi (31%), tuy nhiên công tác tuyên truyền trực tiếp chỉ chiếm 9%.
    • Mức độ tham gia giám sát, phản biện xã hội của cộng đồng còn yếu, Ban giám sát đầu tư của cộng đồng chưa phát huy hiệu quả.
    • Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt trên 87%, tuy nhiên vẫn còn xã chưa đạt chuẩn.

  4. Mức độ hài lòng của người dân về các tiêu chí xây dựng NTM:

    • Người dân đánh giá cao sự thay đổi về diện mạo nông thôn, hệ thống hạ tầng được đầu tư hoàn thiện hơn.
    • Tuy nhiên, sự hài lòng về công tác duy trì, bảo dưỡng công trình, xử lý môi trường và phát triển kinh tế nông thôn còn thấp, phản ánh qua điểm trung bình Likert dưới 4,2.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy xây dựng NTM tại Tiền Giang đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Tuy nhiên, việc duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí theo Bộ tiêu chí mới còn nhiều khó khăn do hạn chế về nguồn lực, công tác quản lý và sự tham gia của cộng đồng chưa thực sự hiệu quả.

So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với nhận định về sự cần thiết phải phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM để đảm bảo tính bền vững. Việc đầu tư cơ sở hạ tầng cần được duy trì thường xuyên, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ xã duy trì chuẩn, mức độ hài lòng của người dân theo từng tiêu chí, cũng như bảng so sánh các chỉ tiêu cơ sở hạ tầng giữa các xã khảo sát. Bảng phân phối tần số và điểm trung bình Likert giúp minh họa rõ ràng mức độ hài lòng và tham gia của người dân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác truyền thông và nâng cao nhận thức người dân

    • Động viên người dân hiểu rõ và sâu sắc các chủ trương, chính sách xây dựng NTM.
    • Sử dụng đa dạng các kênh truyền thông, đặc biệt tăng cường tuyên truyền trực tiếp tại cộng đồng.
    • Chủ thể thực hiện: UBND xã, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội.
    • Thời gian: Triển khai ngay trong năm 2024.

  2. Hoàn thiện và duy trì hệ thống cơ sở hạ tầng thiết yếu

    • Đầu tư nâng cấp các tuyến đường giao thông, hệ thống thủy lợi, trường học, điện nông thôn.
    • Tăng cường bảo dưỡng, duy tu các công trình đã xây dựng để đảm bảo bền vững.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND các huyện, xã.
    • Thời gian: Kế hoạch 2024-2025.

  3. Phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM

    • Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ và người dân về xây dựng NTM.
    • Khuyến khích người dân tham gia giám sát, phản biện xã hội, góp ý xây dựng chính sách.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể xã.
    • Thời gian: Liên tục trong giai đoạn 2024-2025.

  4. Nâng cao hiệu quả tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn

    • Hỗ trợ các hợp tác xã, tổ chức liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm chủ lực.
    • Thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển sản xuất hàng hóa chất lượng cao.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp, các tổ chức kinh tế địa phương.
    • Thời gian: 2024-2026.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và phản biện xã hội

    • Xây dựng kế hoạch kiểm tra định kỳ, nâng cao vai trò giám sát của cộng đồng.
    • Đảm bảo minh bạch, hiệu quả trong sử dụng nguồn lực xây dựng NTM.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM các cấp, Mặt trận Tổ quốc.
    • Thời gian: Hàng năm, bắt đầu từ 2024.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới

    • Hỗ trợ đánh giá thực trạng, xây dựng kế hoạch và chính sách phù hợp với điều kiện địa phương.
    • Use case: Lập báo cáo, đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng xây dựng NTM.

  2. Các nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực phát triển kinh tế nông thôn

    • Cung cấp cơ sở dữ liệu, phân tích thực tiễn và khung lý thuyết để phát triển nghiên cứu sâu hơn.
    • Use case: Tham khảo để xây dựng luận án, đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư nông thôn

    • Hiểu rõ vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM, từ đó nâng cao sự tham gia và giám sát.
    • Use case: Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giám sát cộng đồng.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý cấp tỉnh, huyện, xã

    • Đánh giá hiệu quả chương trình, điều chỉnh chính sách và phân bổ nguồn lực hợp lý.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội vùng nông thôn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM giai đoạn 2022-2025 có điểm gì mới so với giai đoạn trước?
    Bộ tiêu chí mới gồm 19 tiêu chí và 57 chỉ tiêu, tăng 8 chỉ tiêu so với giai đoạn trước, điều chỉnh nội dung 15 tiêu chí để phù hợp với chính sách mới và thực tiễn xây dựng NTM. Tiêu chí mới chú trọng kết quả đầu ra, phát huy vai trò cộng đồng dân cư và các tổ chức chính trị - xã hội.

  2. Tại sao tỷ lệ xã duy trì chuẩn NTM theo Bộ tiêu chí mới ở Tiền Giang còn thấp?
    Nguyên nhân chính là do hạn chế về nguồn lực đầu tư, công tác duy trì, bảo dưỡng công trình chưa thường xuyên, sự tham gia của người dân và cộng đồng chưa phát huy hết vai trò, cùng với một số tiêu chí khó đánh giá và chưa phù hợp với điều kiện thực tế.

  3. Vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM được thể hiện như thế nào?
    Người dân là chủ thể nhận thức, tham gia xây dựng, giám sát và hưởng thụ thành quả xây dựng NTM. Họ đóng góp công sức, tài chính, ý kiến và kiểm tra quá trình thực hiện, đồng thời tham gia xây dựng hệ thống chính trị cơ sở.

  4. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả xây dựng NTM?
    Tăng cường truyền thông, hoàn thiện cơ sở hạ tầng, phát huy vai trò người dân, nâng cao tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát và phản biện xã hội.

  5. Làm thế nào để nâng cao sự hài lòng của người dân về xây dựng NTM?
    Cần đảm bảo chất lượng và bền vững các công trình hạ tầng, tăng cường công tác bảo dưỡng, nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế, cải thiện môi trường sống, đồng thời tăng cường sự tham gia và giám sát của người dân trong quá trình xây dựng.

Kết luận

  • Tỉnh Tiền Giang đã đạt nhiều thành tựu trong xây dựng NTM với 96,48% xã đạt chuẩn, thu nhập nông thôn tăng gấp 3,25 lần từ 2010 đến 2022.
  • Tuy nhiên, chỉ 26,28% xã duy trì được chuẩn theo Bộ tiêu chí mới giai đoạn 2022-2025, còn nhiều tiêu chí chưa được đáp ứng đầy đủ.
  • Vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM chưa được phát huy tối đa, ảnh hưởng đến tính bền vững của chương trình.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng NTM, tập trung vào truyền thông, cơ sở hạ tầng, phát huy vai trò người dân và kiểm tra giám sát.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và chuyên sâu về xây dựng NTM tại các địa phương khác.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng xây dựng NTM, hướng tới phát triển bền vững và nâng cao đời sống người dân nông thôn tỉnh Tiền Giang.