Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh tiêm chủng mở rộng tại Việt Nam, việc bảo quản và tồn trữ vaccin đóng vai trò then chốt trong đảm bảo hiệu quả và an toàn của chương trình. Theo báo cáo năm 2022, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh (HCDC) quản lý 52 loại vaccin, bao gồm 14 loại trong chương trình tiêm chủng mở rộng và 38 loại vaccin dịch vụ. Tỷ lệ sử dụng vaccin trong chương trình tiêm chủng mở rộng đạt trên 95%, trong khi vaccin dịch vụ có tỷ lệ sử dụng dao động từ 70% đến 100%. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những thách thức trong công tác bảo quản và dự trữ vaccin, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và hiệu quả tiêm chủng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng bảo quản và tồn trữ vaccin tại HCDC trong năm 2022, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ 01/07/2022 đến 31/12/2022 tại kho Dược của HCDC, với phạm vi tập trung vào cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân sự, quy trình bảo quản và công tác dự trữ vaccin. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo an toàn tiêm chủng, giảm thiểu tổn thất vaccin do bảo quản không đúng quy định, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế dự phòng tại thành phố Hồ Chí Minh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dược phẩm, đặc biệt tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý dây chuyền lạnh (Cold Chain Management): Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì nhiệt độ bảo quản vaccin trong khoảng từ +2°C đến +8°C để đảm bảo hiệu lực và an toàn của vaccin.
  • Mô hình quản lý kho theo tiêu chuẩn GSP (Good Storage Practice): Bao gồm các nguyên tắc về cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân sự, quy trình bảo quản và kiểm soát chất lượng vaccin.
  • Khái niệm FEFO (First Expired First Out) và FIFO (First In First Out): Nguyên tắc quản lý tồn kho nhằm ưu tiên sử dụng vaccin có hạn sử dụng gần nhất hoặc nhập kho trước để giảm thiểu lãng phí và hư hỏng.

Các khái niệm chính bao gồm: vaccin, bảo quản vaccin, dự trữ vaccin, dây chuyền lạnh, chỉ thị đông băng (Freeze-tag), chỉ thị nhiệt độ (VVM), và các thiết bị theo dõi nhiệt độ điện tử.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang kết hợp hồi cứu số liệu. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Hồ sơ, sổ sách, báo cáo xuất nhập tồn vaccin tại kho Dược HCDC từ 01/07/2022 đến 31/12/2022.
  • Quan sát thực tế cơ sở vật chất, trang thiết bị bảo quản và quy trình vận hành tại kho.
  • Kiểm tra trực tiếp các chỉ thị nhiệt độ, chỉ thị đông băng, nhãn vaccin và đối chiếu với sổ sách.
  • Phân tích số liệu bằng phần mềm Microsoft Excel với cỡ mẫu gồm toàn bộ 52 loại vaccin đang được quản lý tại trung tâm.

Timeline nghiên cứu kéo dài 6 tháng, từ giữa năm 2022 đến cuối năm 2022, đảm bảo thu thập đầy đủ dữ liệu về công tác bảo quản và dự trữ vaccin trong điều kiện thực tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu nhân sự và cơ sở vật chất: HCDC có 12 cán bộ tham gia quản lý và bảo quản vaccin, trong đó 3 người có trình độ trên đại học, 4 đại học và 5 cao đẳng. Nhà kho có diện tích 225 m², thể tích 900 m³, được thiết kế đạt tiêu chuẩn GSP với các khu vực xuất nhập, bảo quản và biệt trữ rõ ràng.

  2. Trang thiết bị bảo quản: Trung tâm trang bị 7 tủ lạnh chuyên dụng, 5 thiết bị ghi nhiệt độ tự động (Fridge Tag), 5 chỉ thị đông băng điện tử (Freeze-tag), 2 hòm lạnh và hệ thống cảnh báo nhiệt độ tự động. Tất cả thiết bị đều hoạt động tốt, được bảo dưỡng định kỳ.

  3. Kiểm soát nhiệt độ và chỉ thị đông băng: Trong 180 ngày theo dõi, 100% số ngày có ghi nhận chỉ thị đông băng và nhiệt độ được kiểm tra 2 lần/ngày. Tỷ lệ duy trì nhiệt độ trong khoảng +2°C đến +8°C đạt 98,8%, chỉ có 1,1% ngày nhiệt độ vượt ngưỡng.

  4. Công tác nhập, xuất, tồn kho vaccin: Tỷ lệ sử dụng vaccin trong chương trình tiêm chủng mở rộng đạt trên 95%, với vaccin Bại liệt IPV đạt 100%. Vaccin dịch vụ có tỷ lệ sử dụng dao động từ 70% đến 100%, trong đó nhiều loại đạt trên 90%. Kiểm kê 6 đợt trong năm 2022 cho thấy tỷ lệ khớp giữa sổ sách và thực tế đạt 100%.

  5. Tuân thủ nguyên tắc FEFO và FIFO: Qua đánh giá 10 loại vaccin đại diện, tỷ lệ phiếu xuất đúng số lô và theo nguyên tắc FEFO đạt trên 95%, đảm bảo ưu tiên sử dụng vaccin hết hạn trước. Nguyên tắc FIFO cũng được áp dụng nghiêm túc, góp phần giảm thiểu lãng phí.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy HCDC đã xây dựng được hệ thống quản lý bảo quản vaccin tương đối hoàn chỉnh, với cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại, nhân sự được đào tạo bài bản. Việc duy trì nhiệt độ bảo quản trong phạm vi cho phép gần như tuyệt đối góp phần bảo đảm chất lượng vaccin, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về quản lý dây chuyền lạnh.

Tỷ lệ sử dụng vaccin cao phản ánh hiệu quả trong công tác dự trữ và phân phối, đồng thời giảm thiểu tồn kho quá hạn. Việc tuân thủ nguyên tắc FEFO và FIFO giúp hạn chế rủi ro sử dụng vaccin hết hạn hoặc giảm hiệu lực, điều này cũng được khuyến cáo trong các hướng dẫn của WHO và Bộ Y tế.

So sánh với các nghiên cứu tại các tỉnh khác và quốc tế, HCDC có hệ thống bảo quản và quản lý tốt hơn, đặc biệt trong việc kiểm soát nhiệt độ và ghi chép sổ sách. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 1,1% ngày nhiệt độ không đạt chuẩn, cần được chú ý để tránh ảnh hưởng đến chất lượng vaccin.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ duy trì nhiệt độ chuẩn theo ngày, bảng so sánh tỷ lệ sử dụng vaccin theo loại, và biểu đồ tuân thủ FEFO/FIFO để minh họa hiệu quả quản lý tồn trữ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giám sát nhiệt độ bảo quản: Áp dụng hệ thống cảnh báo tự động và kiểm tra định kỳ để đảm bảo 100% thời gian duy trì nhiệt độ trong khoảng +2°C đến +8°C, giảm thiểu rủi ro hư hỏng vaccin. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và liên tục; chủ thể: bộ phận kho vaccin.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực nhân sự: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ về quản lý dây chuyền lạnh, quy trình bảo quản và xử lý sự cố cho toàn bộ nhân viên liên quan. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhân viên nắm vững quy trình lên trên 95% trong 12 tháng; chủ thể: phòng đào tạo và quản lý nhân sự.

  3. Cải tiến quy trình kiểm kê và quản lý tồn kho: Áp dụng phần mềm quản lý kho hiện đại, tự động hóa việc theo dõi hạn sử dụng và tuân thủ nguyên tắc FEFO/FIFO để giảm thiểu sai sót và lãng phí. Thời gian triển khai: 6 tháng; chủ thể: phòng công nghệ thông tin và kho vaccin.

  4. Nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đầu tư bổ sung tủ lạnh chuyên dụng, thiết bị theo dõi nhiệt độ điện tử và hệ thống phòng cháy chữa cháy hiện đại nhằm đảm bảo an toàn và chất lượng bảo quản vaccin. Kế hoạch thực hiện trong 1 năm; chủ thể: ban giám đốc HCDC và phòng kế hoạch tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý kho vaccin tại các trung tâm y tế dự phòng: Giúp nâng cao kiến thức về quản lý dây chuyền lạnh, bảo quản và dự trữ vaccin, từ đó cải thiện hiệu quả công tác tiêm chủng.

  2. Nhân viên y tế tham gia tiêm chủng: Hiểu rõ tầm quan trọng của bảo quản vaccin đúng quy trình để đảm bảo an toàn và hiệu quả tiêm chủng, giảm thiểu phản ứng sau tiêm.

  3. Nhà hoạch định chính sách y tế: Cung cấp dữ liệu thực tiễn về công tác bảo quản vaccin, hỗ trợ xây dựng các chính sách, quy định và kế hoạch phát triển hệ thống tiêm chủng quốc gia.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành dược, y tế công cộng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực quản lý dược phẩm và tiêm chủng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc duy trì nhiệt độ bảo quản vaccin lại quan trọng?
    Vaccin rất nhạy cảm với nhiệt độ, nếu nhiệt độ vượt quá giới hạn cho phép (+2°C đến +8°C) sẽ làm giảm hiệu lực hoặc hư hỏng vaccin, ảnh hưởng đến an toàn và hiệu quả tiêm chủng.

  2. FEFO và FIFO khác nhau như thế nào trong quản lý tồn kho vaccin?
    FEFO ưu tiên xuất vaccin có hạn sử dụng gần nhất trước, trong khi FIFO ưu tiên xuất vaccin nhập kho trước. FEFO giúp giảm thiểu rủi ro sử dụng vaccin hết hạn, phù hợp với đặc tính vaccin.

  3. Các thiết bị theo dõi nhiệt độ nào được sử dụng phổ biến trong bảo quản vaccin?
    Các thiết bị gồm nhiệt kế truyền thống, thiết bị ghi nhiệt độ tự động (Fridge Tag), chỉ thị đông băng điện tử (Freeze-tag) và hệ thống cảnh báo nhiệt độ tự động giúp giám sát liên tục và chính xác.

  4. Làm thế nào để xử lý vaccin bị nghi ngờ hư hỏng do bảo quản không đúng?
    Vaccin nghi ngờ hư hỏng phải được cách ly, đánh dấu rõ ràng và không được sử dụng cho đến khi được kiểm tra, đánh giá chất lượng bởi bộ phận chuyên môn theo quy định.

  5. Những khó khăn thường gặp trong công tác bảo quản vaccin tại các trung tâm y tế?
    Bao gồm thiếu trang thiết bị dây chuyền lạnh, nhân sự chưa được đào tạo đầy đủ, quy trình ghi chép và kiểm soát chưa chặt chẽ, cũng như sự cố về điện và phòng cháy chữa cháy chưa được xử lý kịp thời.

Kết luận

  • HCDC đã xây dựng hệ thống bảo quản và dự trữ vaccin đạt chuẩn với cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhân sự được đào tạo bài bản.
  • Tỷ lệ duy trì nhiệt độ bảo quản trong khoảng +2°C đến +8°C đạt 98,8%, chỉ thị đông băng được kiểm soát 100%.
  • Tỷ lệ sử dụng vaccin trong chương trình tiêm chủng mở rộng và dịch vụ đều trên 70%, nhiều loại đạt trên 90%.
  • Nguyên tắc FEFO và FIFO được tuân thủ nghiêm ngặt, góp phần giảm thiểu lãng phí và đảm bảo chất lượng vaccin.
  • Đề xuất tăng cường giám sát nhiệt độ, đào tạo nhân sự, cải tiến quản lý tồn kho và nâng cấp trang thiết bị để nâng cao hiệu quả công tác bảo quản vaccin.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu đánh giá công tác bảo quản vaccin tại các trung tâm y tế khác trên địa bàn thành phố.

Call to action: Các đơn vị y tế dự phòng cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng nghiêm túc các quy trình bảo quản và quản lý vaccin để đảm bảo an toàn tiêm chủng, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng.