Tổng quan nghiên cứu

William Faulkner (1897–1962) là một trong những nhà văn Mỹ xuất sắc nhất thế kỷ XX, nổi bật với kỹ thuật dòng ý thức (stream of consciousness) và cách tân nghệ thuật kể chuyện. Tác phẩm tiêu biểu của ông, Âm thanh và cuồng nộ (The Sound and the Fury, 1929), được đánh giá là một cuộc cách mạng về phong cách và nội dung tiểu thuyết hiện đại. Cuốn tiểu thuyết này kể về sự sụp đổ của gia đình Compson qua bốn người kể chuyện khác nhau, trong đó nhân vật Caddy là trung tâm xuyên suốt tác phẩm dù không trực tiếp xuất hiện với vai trò người kể chuyện.

Luận văn tập trung nghiên cứu nhân vật Caddy trong Âm thanh và cuồng nộ, nhằm làm sáng tỏ những cách tân độc đáo trong nghệ thuật xây dựng nhân vật và kể chuyện của Faulkner. Phạm vi nghiên cứu dựa trên bản dịch tiếng Việt của Phan Đan và Phan Linh Lan (NXB Hội Nhà văn, 2008), với trọng tâm phân tích các góc nhìn khác nhau về Caddy qua lời kể của Benjy, Quentin, Jason và người kể chuyện trung hòa ở chương cuối. Mục tiêu là làm rõ tính đa chiều, mơ hồ và biểu tượng của nhân vật Caddy, đồng thời góp phần nâng cao hiểu biết về tiểu thuyết hiện đại và nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nhận diện sự đổi mới nghệ thuật của Faulkner, đồng thời cung cấp góc nhìn tham khảo cho các nhà nghiên cứu văn học Việt Nam trong việc tiếp cận và phân tích các tác phẩm tiểu thuyết hiện đại, như Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh hay Thoạt kỳ thủy của Nguyễn Bình Phương. Qua đó, luận văn góp phần làm phong phú thêm kho tàng nghiên cứu văn học nước ngoài tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và khái niệm sau:

  • Dòng ý thức (Stream of consciousness): Kỹ thuật kể chuyện tập trung vào dòng chảy tâm trí, suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật, được Faulkner phát triển dựa trên nền tảng của James Joyce. Đây là công cụ chủ đạo để thể hiện nội tâm phức tạp của các nhân vật trong Âm thanh và cuồng nộ.

  • Tiểu thuyết Gothic Mỹ: Thể loại văn học đặc trưng bởi các yếu tố kỳ bí, bóng tối, tuyệt vọng và sự mơ hồ. Nhân vật Caddy mang nhiều đặc điểm của tiểu thuyết Gothic, như hình ảnh ngọn lửa bí ẩn, sự mập mờ trong tính cách và số phận bi kịch.

  • Parody (Nhại): Hình thức phê bình văn học mô phỏng phong cách hoặc chủ đề một cách châm biếm. Caddy được xem là hình ảnh nhại từ Đức mẹ Đồng trinh, thể hiện sự đối lập giữa sự trong sáng và sa đọa.

  • Ambiguity (Sự mập mờ): Tính chất thông tin có thể được hiểu theo nhiều cách khác nhau, tạo nên sự đa nghĩa và khó đoán định trong nhân vật Caddy qua các điểm nhìn khác nhau.

  • Nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn: Faulkner sử dụng bốn người kể chuyện với các ngôi kể khác nhau, tạo nên sự đa chiều trong cách thể hiện nhân vật và sự kiện, đồng thời làm nổi bật tính chủ quan và giới hạn của từng người kể.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn áp dụng phương pháp nghiên cứu thi pháp học kết hợp với các thao tác phân tích, đối chiếu, so sánh, tổng hợp và thống kê. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Bản dịch tiếng Việt của tiểu thuyết Âm thanh và cuồng nộ (Phan Đan, Phan Linh Lan, 2008), các tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước về William Faulkner và tác phẩm, bao gồm sách, luận văn, báo cáo khoa học.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung dòng ý thức, cấu trúc kể chuyện đa điểm nhìn, biểu tượng và tính mơ hồ trong nhân vật Caddy. So sánh các góc nhìn của Benjy, Quentin, Jason và người kể chuyện trung hòa để làm rõ sự đa diện của nhân vật.

  • Cỡ mẫu: Toàn bộ tiểu thuyết Âm thanh và cuồng nộ với trọng tâm phân tích ba chương đầu và chương cuối, tập trung vào các đoạn độc thoại nội tâm và lời kể của các nhân vật.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện dựa trên các tài liệu từ năm 2000 đến 2011, trong đó có các luận văn thạc sĩ và các công trình nghiên cứu chuyên sâu về Faulkner tại Việt Nam và quốc tế.

Phương pháp này giúp luận văn khai thác sâu sắc các khía cạnh nghệ thuật và nội dung của nhân vật Caddy, đồng thời làm rõ sự cách tân trong nghệ thuật kể chuyện của Faulkner.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Caddy hiện lên đa chiều qua các điểm nhìn khác nhau:

    • Qua Benjy, Caddy là hình ảnh trong sáng, thân thương, gắn liền với mùi cây và ngọn lửa ấm áp, biểu tượng cho sự thuần khiết và tình yêu thương. Benjy, với trí não chậm phát triển, cảm nhận Caddy bằng giác quan đặc biệt, khiến hình ảnh Caddy vừa thực vừa mơ hồ. Ví dụ, khi Caddy mất đi sự trong sáng, Benjy không còn ngửi thấy mùi cây và khóc rống lên.

    • Qua Quentin, Caddy là biểu tượng của sự trong trắng bị tổn thương, gắn liền với mùi hoa kim ngân và những ám ảnh về tội loạn luân. Quentin yêu thương và đau đớn trước sự sa ngã của Caddy, thể hiện qua các đoạn độc thoại nội tâm dài và đứt đoạn, với những hình ảnh mơ hồ, huyền ảo.

    • Qua Jason, Caddy là nguyên nhân của sự sụp đổ gia đình, hiện lên với cái nhìn cay nghiệt, thực dụng và nhẫn tâm. Jason coi Caddy như một kẻ điếm, chỉ quan tâm đến giá trị vật chất và tiền bạc, thể hiện sự đối lập rõ rệt với tình cảm của Benjy và Quentin.

    • Người kể chuyện trung hòa ở chương cuối không làm rõ thêm diện mạo hay tính cách Caddy, khiến nhân vật càng trở nên mờ nhạt và khó nắm bắt.

  2. Tính đứt đoạn và mơ hồ trong dòng tâm tư:

    • Dòng ý thức của Benjy và Quentin thể hiện sự đứt đoạn, rời rạc, không theo trình tự thời gian, khiến các sự kiện và hình ảnh về Caddy xen lẫn giữa quá khứ và hiện tại. Ví dụ, Benjy liên tục nhớ về Caddy qua các giác quan, trong khi Quentin bị ám ảnh bởi những ký ức đau đớn và tội lỗi.

    • Jason có dòng tâm tư tỉnh táo hơn, ít đứt đoạn, nhưng lại bị chi phối bởi sự thực dụng và thù hận, làm cho hình ảnh Caddy trở nên mờ nhạt và bị bóp méo.

  3. Cách tân nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn:

    • Faulkner sử dụng bốn người kể chuyện với các ngôi kể khác nhau, tạo nên sự đa chiều và phức tạp trong việc xây dựng nhân vật Caddy. Mỗi người kể mang đến một góc nhìn chủ quan, khiến hình ảnh Caddy không thống nhất mà đa dạng, khó đoán định.

    • Cách kể chuyện này làm mất đi người kể chuyện đáng tin cậy, khiến thế giới nghệ thuật của tác phẩm bị phân mảnh, phản ánh sự hỗn loạn và bi kịch của gia đình Compson.

Thảo luận kết quả

Sự đa chiều trong cách thể hiện nhân vật Caddy phản ánh thành công của Faulkner trong việc khai thác chiều sâu nội tâm và sự phức tạp của con người. Qua các điểm nhìn khác nhau, Caddy vừa là biểu tượng của sự trong sáng, vừa là hiện thân của bi kịch và sự sa đọa, tạo nên một nhân vật đa diện, giàu tính biểu tượng.

Tính đứt đoạn và mơ hồ trong dòng tâm tư không chỉ thể hiện sự rối loạn tâm lý của các nhân vật mà còn là biểu hiện của sự cách tân trong cấu trúc tiểu thuyết hiện đại, phá vỡ trình tự thời gian và logic truyền thống. Điều này làm tăng tính nghệ thuật và thẩm mỹ của tác phẩm, đồng thời tạo điều kiện cho người đọc tham gia vào quá trình tái hiện và giải mã nhân vật.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, luận văn khẳng định sự độc đáo trong nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn của Faulkner, đồng thời làm rõ hơn vai trò trung tâm và tính biểu tượng của nhân vật Caddy trong toàn bộ tác phẩm. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy sự ảnh hưởng của tiểu thuyết Gothic Mỹ trong việc xây dựng hình ảnh và không khí nghệ thuật của tác phẩm.

Việc người kể chuyện trung hòa không làm rõ thêm về Caddy ở chương cuối càng làm nổi bật sự mơ hồ và phân mảnh trong nhận thức về nhân vật, đồng thời phản ánh quan điểm của Faulkner về sự bất toàn và phức tạp của con người.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tần suất xuất hiện các biểu tượng (mùi cây, mùi kim ngân, ngọn lửa) trong dòng ý thức của từng nhân vật kể chuyện, hoặc bảng tổng hợp các đặc điểm nhận thức về Caddy qua từng điểm nhìn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển nghiên cứu đa chiều về nhân vật trong văn học hiện đại: Khuyến khích các nhà nghiên cứu áp dụng phương pháp phân tích đa điểm nhìn và dòng ý thức để khai thác chiều sâu nhân vật, nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu văn học hiện đại. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: các viện nghiên cứu, trường đại học.

  2. Tăng cường đào tạo kỹ thuật phân tích dòng ý thức trong giảng dạy văn học: Đưa kỹ thuật phân tích dòng ý thức và nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn vào chương trình đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ chuyên ngành văn học nước ngoài và văn học hiện đại. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: các khoa văn học, trung tâm đào tạo.

  3. Ứng dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy và biên soạn tài liệu tham khảo: Sử dụng các phân tích về nhân vật Caddy và nghệ thuật kể chuyện của Faulkner để biên soạn giáo trình, tài liệu tham khảo cho sinh viên và giảng viên, giúp nâng cao khả năng tiếp cận tác phẩm phức tạp. Thời gian: 6-12 tháng; Chủ thể: nhà xuất bản, các trường đại học.

  4. Khuyến khích nghiên cứu so sánh văn học Việt Nam và văn học nước ngoài: Áp dụng các phát hiện về cách tân nghệ thuật kể chuyện của Faulkner để phân tích các tác phẩm văn học Việt Nam hiện đại như Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh, nhằm làm sáng tỏ ảnh hưởng và sự giao thoa văn hóa. Thời gian: 1-2 năm; Chủ thể: các nhà nghiên cứu văn học, viện nghiên cứu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Văn học nước ngoài: Luận văn cung cấp phân tích sâu sắc về kỹ thuật dòng ý thức và nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn, giúp sinh viên hiểu rõ hơn về tiểu thuyết hiện đại và cách xây dựng nhân vật phức tạp.

  2. Giảng viên và nhà nghiên cứu văn học hiện đại: Tài liệu là nguồn tham khảo quý giá để phát triển các bài giảng, nghiên cứu chuyên sâu về William Faulkner, tiểu thuyết Gothic Mỹ và nghệ thuật kể chuyện đổi mới.

  3. Biên tập viên và nhà xuất bản chuyên về văn học nước ngoài: Giúp hiểu rõ hơn về giá trị nghệ thuật và nội dung của Âm thanh và cuồng nộ, từ đó hỗ trợ việc biên tập, dịch thuật và quảng bá tác phẩm đến độc giả Việt Nam.

  4. Độc giả yêu thích văn học hiện đại và tiểu thuyết phức tạp: Luận văn giúp độc giả tiếp cận tác phẩm với góc nhìn đa chiều, hiểu sâu sắc hơn về nhân vật Caddy và nghệ thuật kể chuyện độc đáo của Faulkner, nâng cao trải nghiệm đọc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nhân vật Caddy không xuất hiện trực tiếp trong tác phẩm?
    Faulkner chọn cách để Caddy hiện lên qua các điểm nhìn khác nhau nhằm tạo sự đa chiều và mơ hồ, phản ánh tính phức tạp của nhân vật và bi kịch gia đình Compson. Điều này cũng thể hiện sự cách tân trong nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn.

  2. Dòng ý thức ảnh hưởng thế nào đến cách kể chuyện trong Âm thanh và cuồng nộ?
    Dòng ý thức giúp thể hiện nội tâm phức tạp, hỗn loạn của các nhân vật, phá vỡ trình tự thời gian và logic truyền thống, tạo nên cấu trúc phân mảnh và đa nghĩa cho tác phẩm.

  3. Những biểu tượng nào gắn liền với nhân vật Caddy?
    Caddy được liên kết với các biểu tượng như mùi cây (thể hiện sự trong sáng), mùi hoa kim ngân (ám ảnh và bi kịch), ngọn lửa (bí ẩn và ấm áp), góp phần làm phong phú hình ảnh nhân vật.

  4. Sự khác biệt trong cách nhìn nhận Caddy của Benjy, Quentin và Jason là gì?
    Benjy nhìn Caddy với tình yêu thương thuần khiết, Quentin ám ảnh và đau đớn vì sự sa ngã của Caddy, còn Jason thì cay nghiệt, thực dụng và coi Caddy là nguyên nhân của bi kịch gia đình.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho nghiên cứu văn học Việt Nam như thế nào?
    Kỹ thuật phân tích đa điểm nhìn và dòng ý thức có thể được áp dụng để nghiên cứu các tác phẩm hiện đại Việt Nam, giúp hiểu sâu hơn về cách xây dựng nhân vật và cấu trúc kể chuyện phức tạp.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ sự đa chiều và mơ hồ trong nhân vật Caddy qua các điểm nhìn khác nhau, thể hiện thành công cách tân nghệ thuật kể chuyện của William Faulkner.
  • Tính đứt đoạn và phân mảnh trong dòng ý thức góp phần tạo nên cấu trúc phức tạp, đa nghĩa cho tác phẩm, phản ánh bi kịch gia đình Compson.
  • Nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn làm mất đi người kể chuyện đáng tin cậy, tạo nên thế giới nghệ thuật hỗn loạn và đa chủ thể.
  • Nghiên cứu góp phần làm phong phú kho tàng nghiên cứu văn học hiện đại và cung cấp góc nhìn tham khảo cho các tác phẩm văn học Việt Nam.
  • Đề xuất các giải pháp phát triển nghiên cứu, đào tạo và ứng dụng kết quả nghiên cứu trong giảng dạy và nghiên cứu văn học.

Next steps: Mở rộng nghiên cứu so sánh với các tác phẩm hiện đại khác, phát triển các bài giảng chuyên sâu về dòng ý thức và nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn.

Call to action: Các nhà nghiên cứu và giảng viên được khuyến khích áp dụng phương pháp và kết quả nghiên cứu này để nâng cao chất lượng nghiên cứu và giảng dạy văn học hiện đại.