I. Giới Thiệu Tổng Quan Về Sản Xuất Chả Mực Hạ Long
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và biến đổi khí hậu, nhu cầu về sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao ngày càng tăng. Phát triển nông nghiệp sạch, an toàn, đặc biệt là các sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý (CDĐL), trở thành yếu tố then chốt. Việt Nam coi đây là hướng đi đúng đắn để đảm bảo hiệu quả và bền vững trong sản xuất nông nghiệp, cũng như cải thiện thu nhập hộ gia đình. Tỉnh Quảng Ninh đã đầu tư vào chương trình OCOP, trong đó các sản phẩm OCOP chả mực mang CDĐL đóng vai trò quan trọng. Việc đăng ký CDĐL đã tác động tích cực đến sản xuất kinh doanh các sản phẩm này.
1.1. Tầm quan trọng của Chỉ Dẫn Địa Lý trong phát triển kinh tế
Việc phát triển các sản phẩm mang CDĐL mang lại nhiều lợi ích đáng kể, không chỉ về mặt kinh tế cho các hộ sản xuất và ngân sách địa phương mà còn giúp duy trì và phát huy các giá trị truyền thống đặc sắc của nhiều vùng miền. Việt Nam coi đây là hướng đi đúng đắn cần được chú trọng đầu tư nhằm đảm bảo tính hiệu quả và bền vững trong sản xuất nông nghiệp. Đến nay, với gần 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ (SHTT), Việt Nam luôn xác định CDĐL là một giải pháp quan trọng trong xây dựng thương hiệu chả mực cho sản phẩm nhằm nâng cao giá trị kinh tế và hiệu quả sản xuất, từ đó, giúp cải thiện thu nhập cho hộ sản xuất kinh doanh.
1.2. Thực trạng phát triển Chả Mực Hạ Long sau khi được công nhận CDĐL
Sau hơn 8 năm kể từ khi được công nhận CDĐL, tuy thương hiệu Chả Mực Hạ Long ngày càng được khẳng định và vươn xa, tỉ lệ số lượng cơ sở và hộ tham gia sản xuất Chả Mực Hạ Long trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh tăng lên là không đáng kể; mức cải thiện thu nhập của các hộ sản xuất chả mực này là chưa nhiều và không đồng đều. Có thể thấy, thu nhập của các hộ sản xuất chả mực chưa cao do giá bán của sản phẩm chưa thực sự vượt trội, trong khi chi phí khá tốn kém. Trên thực tế, hoạt động sản xuất Chả Mực Hạ Long chưa phát huy được hết các tiềm năng sẵn có của địa phương cũng như chưa thực sự giúp cải thiện sinh kế cho các hộ sản xuất kinh doanh dưới tác động của nhiều nhân tố khách quan và chủ quan.
II. Thách Thức Vấn Đề Với Thu Nhập Hộ Làm Chả Mực
Mặc dù có tiềm năng phát triển, các hộ sản xuất chả mực Hạ Long vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Tình trạng hàng giả, hàng nhái gây khó khăn cho việc bảo vệ và phát triển thương hiệu chả mực. Nhận thức về CDĐL chưa cao trong cả người sản xuất và người tiêu dùng. Nghiên cứu chuyên sâu về các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập hộ gia đình sản xuất chả mực Hạ Long còn hạn chế, đòi hỏi cần có các nghiên cứu để giải quyết các vấn đề này.
2.1. Vấn nạn Hàng Giả Hàng Nhái Chả Mực ảnh hưởng đến Thu Nhập
Tình trạng hàng giả, hàng nhái còn lan tràn đã làm phát sinh một số vấn đề và thách thức khá lớn trong công tác quản lý nhằm bảo hộ và phát triển thương hiệu đối với nhóm sản phẩm mang CDĐL, trong đó có Chả mực Hạ Long. Cụ thể, vẫn còn một bộ phận hộ sản xuất và người tiêu dùng chưa thực sự ý thức được những hậu quả nếu sử dụng sai hoặc không bảo tồn CDĐL cũng như những tác động tiêu cực mà hành vi này có thể gây ra đối với thu nhập của hộ nói riêng, tình hình kinh tế – văn hóa – xã hội của địa phương nói chung.
2.2. Thiếu Nghiên Cứu Chuyên Sâu về Yếu Tố Ảnh Hưởng Thu Nhập
Nhằm nâng cao hơn nữa thu nhập cho các hộ sản xuất sản phẩm mang CDĐL nói chung, hộ sản xuất Chả mực Hạ Long nói riêng, việc nghiên cứu các nhân tố chính tác động đến thu nhập của các hộ sản xuất chả mực này trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh là việc làm cần thiết. Ngoài ra, chưa có nghiên cứu chuyên sâu nào về các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập của hộ sản xuất sản phẩm mang CDĐL tại Quảng Ninh được thực hiện. Vì vậy, nghiên cứu sinh quyết định lựa chọn đề tài: “Phân tích các nhân tố tác động đến thu nhập của hộ sản xuất sản phẩm mang Chỉ dẫn địa lý trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh – nghiên cứu trường hợp hộ sản xuất Chả mực Hạ Long” làm nội dung nghiên cứu trong Luận án của mình.
III. Phương Pháp Phân Tích Nhân Tố Tác Động Thu Nhập Hộ
Nghiên cứu này sử dụng kết hợp lý thuyết và thực tiễn để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập hộ. Phương pháp bao gồm: hệ thống hóa lý thuyết về CDĐL và thu nhập hộ; đánh giá thực trạng sản xuất chả mực Hạ Long; phân tích các yếu tố tác động; và đề xuất giải pháp nâng cao thu nhập. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào TP Hạ Long, huyện Vân Đồn và thị xã Quảng Yên, giai đoạn 2013-2019.
3.1. Tổng Quan Về Phương Pháp Nghiên Cứu định tính và định lượng
Luận án hướng đến thực hiện các mục tiêu cụ thể như sau: Hệ thống và phát triển các vấn đề lý luận và thực tiễn về CDĐL, sản phẩm mang CDĐL và các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập của hộ sản xuất sản phẩm mang CDĐL. Đánh giá thực trạng sản xuất và phân tích các yếu tố tác động đến thu nhập của hộ sản xuất Chả mực Hạ Long. Đề xuất định hướng và giải pháp thúc đẩy sản xuất nhằm nâng cao thu nhập cho các hộ sản xuất Chả mực Hạ Long trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.
3.2. Phạm Vi Nghiên Cứu về Không Gian và Thời Gian được xác định
Đối tượng nghiên cứu chính của luận án là những nhân tố có tác động đến thu nhập của hộ sản xuất Chả mực Hạ Long trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu, phân tích và đánh giá ảnh hưởng của một số nhân tố chính đến thu nhập của các hộ sản xuất Chả mực Hạ Long – đại diện tiêu biểu cho nhóm hộ sản xuất sản phẩm mang CDĐL trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp giúp nâng cao thu nhập cho các hộ sản xuất chả mực này. Về không gian: Nghiên cứu được thực hiện chủ yếu tại thành phố Hạ Long, huyện Vân Đồn và thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh. Về thời gian: Đề tài được thực hiện dựa trên việc thu thập và nghiên cứu thông tin liên quan trong giai đoạn 2013 – 2019.
IV. Thực Trạng Phân Tích Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Thu Nhập
Nghiên cứu đánh giá thực trạng sản xuất chả mực Hạ Long và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập hộ sản xuất. Các yếu tố bao gồm: năng suất lao động, chi phí sản xuất, thị trường tiêu thụ, đặc điểm hộ sản xuất (vốn, lao động, kỹ thuật), và tác động của chính sách hỗ trợ. Kết quả chỉ ra những thành công và hạn chế trong phát triển nghề làm chả mực.
4.1. Tác Động của Năng Suất và Chi Phí Sản Xuất đến Thu Nhập
Sau hơn 8 năm kể từ khi được công nhận CDĐL, tuy thương hiệu sản phẩm ngày càng được khẳng định và vươn xa, tỉ lệ số lượng cơ sở và hộ tham gia sản xuất Chả mực Hạ Long trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh tăng lên là không đáng kể; mức cải thiện thu nhập của các hộ sản xuất này là chưa nhiều và không đồng đều. Có thể thấy, thu nhập của các hộ sản xuất chưa cao do giá bán của sản phẩm chưa thực sự vượt trội, trong khi chi phí khá tốn kém.
4.2. Ảnh Hưởng của Thị Trường Tiêu Thụ và Kênh Phân Phối đến Thu Nhập
Trên thực tế, hoạt động sản xuất Chả mực Hạ Long chưa phát huy được hết các tiềm năng sẵn có của địa phương cũng như chưa thực sự giúp cải thiện sinh kế cho các hộ sản xuất kinh doanh dưới tác động của nhiều nhân tố khách quan và chủ quan. Bên cạnh đó, tình trạng hàng giả, hàng nhái còn lan tràn đã làm phát sinh một số vấn đề và thách thức khá lớn trong công tác quản lý nhằm bảo hộ và phát triển thương hiệu đối với nhóm sản phẩm mang CDĐL, trong đó có Chả mực Hạ Long.
V. Giải Pháp Nâng Cao Thu Nhập Hộ Sản Xuất Chả Mực hiệu quả
Luận án đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao thu nhập cho hộ sản xuất chả mực Hạ Long. Các giải pháp tập trung vào: tăng cường liên kết sản xuất kinh doanh; mở rộng thị trường tiêu thụ; phát triển nguồn nhân lực; nâng cao công tác quản lý; và phát triển hạ tầng phục vụ sản xuất và tiêu thụ. Các giải pháp này dựa trên chủ trương phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Quảng Ninh và tiềm năng phát triển sản phẩm CDĐL.
5.1. Tăng Cường Liên Kết Sản Xuất và Kinh Doanh để tăng thu nhập
Nhằm nâng cao hơn nữa thu nhập cho các hộ sản xuất sản phẩm mang CDĐL nói chung, hộ sản xuất Chả mực Hạ Long nói riêng, việc nghiên cứu các nhân tố chính tác động đến thu nhập của các hộ sản xuất chả mực này trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh là việc làm cần thiết.
5.2. Mở Rộng Thị Trường Tiêu Thụ Chả Mực thông qua Du Lịch
Ngoài ra, chưa có nghiên cứu chuyên sâu nào về các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập của hộ sản xuất sản phẩm mang CDĐL tại Quảng Ninh được thực hiện. Vì vậy, nghiên cứu sinh quyết định lựa chọn đề tài: “Phân tích các nhân tố tác động đến thu nhập của hộ sản xuất sản phẩm mang Chỉ dẫn địa lý trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh – nghiên cứu trường hợp hộ sản xuất Chả mực Hạ Long” làm nội dung nghiên cứu trong Luận án của mình.
VI. Kết Luận Tương Lai Phát Triển Nghề Chả Mực Hạ Long
Nghiên cứu đóng góp vào việc hệ thống hóa lý luận về thu nhập hộ sản xuất chả mực và các yếu tố ảnh hưởng. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho nhà hoạch định chính sách để xây dựng chính sách phát triển sản phẩm CDĐL, cải thiện thu nhập hộ và ổn định kinh tế xã hội địa phương. Luận án bổ sung các nhân tố mới như Chứng nhận CDĐL và Mức sẵn lòng chi trả vào phân tích sinh kế hộ sản xuất.
6.1. Đánh Giá Đóng Góp Của Nghiên Cứu về mặt lý luận và thực tiễn
Luận án đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận về CDĐL, thu nhập của hộ sản xuất sản phẩm mang CDĐL và các nhân tố chính ảnh hưởng đến thu nhập của các hộ sản xuất này; qua đó, cung cấp bài học kinh nghiệm về nâng cao thu nhập cho hộ sản xuất sản phẩm mang CDĐL.
6.2. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu trong hoạch định chính sách
Kết quả nghiên cứu của luận án là cơ sở khoa học giúp cho những nhà hoạch định chính sách có góc nhìn toàn diện và chi tiết, từ đó có thể thiết lập và tiến hành có hiệu quả hơn các chương trình, chính sách liên quan đến phát triển sản xuất sản phẩm mang CDĐL nhằm góp phần cải thiện thu nhập cho các hộ sản xuất chả mực này cũng như ổn định tình hình kinh tế – xã hội của địa phương.
