Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công cuộc đổi mới và công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn tại Việt Nam, vai trò của Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) xã ngày càng trở nên quan trọng. Theo số liệu, cả nước hiện có khoảng 10.538 đơn vị hành chính cơ sở, trong đó Hà Nội có 228 xã, phường, thị trấn. Chủ tịch UBND xã là người đứng đầu chính quyền cơ sở, chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời quản lý bộ máy hành chính tại địa phương. Nghiên cứu tập trung vào thực trạng một số phẩm chất tâm lý của Chủ tịch UBND xã tại ba xã Thuỵ Phương, Xuân Phương và Cổ Nhuế thuộc huyện Từ Liêm, Hà Nội – khu vực đang chịu tác động mạnh mẽ của quá trình đô thị hóa.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng các phẩm chất tâm lý của Chủ tịch UBND xã, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả lãnh đạo, quản lý. Phạm vi nghiên cứu bao gồm ba xã ngoại thành với tổng số 223 người tham gia khảo sát, gồm cán bộ UBND, lãnh đạo các ban ngành đoàn thể và quần chúng nhân dân. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực tiễn về phẩm chất tâm lý của người lãnh đạo cơ sở, góp phần nâng cao chất lượng quản lý hành chính, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết tâm lý học quản lý và xã hội, tập trung vào phẩm chất tâm lý của người lãnh đạo. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết phẩm chất lãnh đạo: Theo đó, phẩm chất lãnh đạo bao gồm các yếu tố chính trị-tư tưởng, đặc điểm tính cách, năng lực chuyên môn và kỹ năng giao tiếp ứng xử. Hồ Chí Minh nhấn mạnh hai yếu tố "Đức" và "Tài" là cốt lõi của phẩm chất cán bộ lãnh đạo, trong đó đạo đức cách mạng gồm nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm là nền tảng.

  2. Mô hình năng lực lãnh đạo: Bao gồm năng lực chuyên môn, năng lực tổ chức, khả năng hòa giải mâu thuẫn, truyền đạt và điều hành công việc, cụ thể hóa chủ trương chính sách, lập kế hoạch và ra quyết định, cùng khả năng lôi cuốn, tập hợp quần chúng.

Các khái niệm chính được nghiên cứu gồm: phẩm chất chính trị-tư tưởng, đặc điểm tính cách (linh hoạt, kiềm chế, quyết đoán, sáng tạo, gương mẫu, liêm khiết, nguyên tắc), năng lực lãnh đạo, đặc điểm giao tiếp-ứng xử (dân chủ, lắng nghe, gần gũi, tế nhị).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 223 người gồm 117 cán bộ UBND, 31 lãnh đạo các ban ngành đoàn thể và 75 quần chúng nhân dân tại ba xã Thuỵ Phương, Xuân Phương, Cổ Nhuế.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Điều tra bằng bảng hỏi gồm 23 câu hỏi đóng và mở, thiết kế riêng cho từng nhóm đối tượng. Bảng hỏi đo lường thực trạng phẩm chất tâm lý, năng lực và các yếu tố tác động đến hiệu quả lãnh đạo.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tính điểm trung bình, xếp hạng các phẩm chất; áp dụng hệ số tương quan Spearman để so sánh ý kiến giữa các nhóm khách thể và giữa mong muốn với thực tế.

  • Timeline nghiên cứu: Tiến hành khảo sát thử nghiệm trên 12 người, điều chỉnh bảng hỏi, sau đó triển khai điều tra chính thức tại ba xã trong khoảng thời gian nhất định năm 2002-2003.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phẩm chất chính trị-tư tưởng:

    • Cán bộ UBND đánh giá cao phẩm chất "Lập trường chính trị-tư tưởng vững vàng" với điểm trung bình 2.82/3, tiếp theo là "Coi trọng lợi ích chung của dân" (2.7) và "Nắm vững và chấp hành nghiêm pháp luật" (2.6).
    • Quần chúng nhân dân cũng đồng thuận về thứ hạng nhưng đánh giá thấp hơn, điểm trung bình cao nhất là 2.6, cho thấy sự thể hiện phẩm chất chính trị-tư tưởng chưa đạt mức kỳ vọng đối với dân.
    • Lãnh đạo đoàn thể có đánh giá tương tự cán bộ UBND nhưng điểm trung bình thấp hơn, phản ánh sự khác biệt trong nhận thức giữa các nhóm.

  2. Đặc điểm giao tiếp-ứng xử:

    • Cán bộ UBND xếp hạng cao nhất các đặc điểm "Có tính dân chủ" (2.71), "Biết lắng nghe ý kiến quần chúng" (2.68), "Gần gũi với quần chúng" (2.6).
    • Quần chúng nhân dân đánh giá "Gần gũi với quần chúng" là quan trọng nhất (2.45), tiếp theo là "Có tính dân chủ" (2.44) và "Quan tâm đến mọi người" (2.39).
    • Hệ số tương quan Spearman giữa hai nhóm là 0.77, cho thấy sự đồng thuận tương đối về các đặc điểm giao tiếp cần thiết.
    • Tuy nhiên, điểm trung bình của quần chúng thấp hơn cán bộ UBND, phản ánh nhu cầu cải thiện giao tiếp ứng xử của Chủ tịch xã với dân.

  3. Đặc điểm tính cách:

    • Cán bộ UBND đánh giá cao các phẩm chất đạo đức như "Tính gương mẫu" (2.55), "Tính liêm khiết" (2.53), "Tính khiêm tốn" (2.5), trong khi các đặc điểm công việc như "Tính linh hoạt" (2.17), "Tính sáng tạo" (2.2), "Tính quyết đoán" (2.3) chỉ ở mức trung bình.
    • Quần chúng nhân dân xếp "Tính nguyên tắc" và "Tính gương mẫu" là quan trọng nhất nhưng điểm trung bình chỉ đạt khoảng 2.2, thấp hơn cán bộ UBND.
    • Lãnh đạo đoàn thể cũng đánh giá cao "Tính khiêm tốn" (2.51), "Tính gương mẫu" (2.48) và "Tính liêm khiết" (2.4).
    • Nhìn chung, các đặc điểm tính cách được thể hiện ở mức trung bình, chưa có nét nổi bật, đặc biệt là các phẩm chất liên quan đến công việc.

  4. Khác biệt theo địa bàn:

    • Chủ tịch xã Thuỵ Phương được đánh giá cao nhất về phẩm chất chính trị-tư tưởng (điểm trung bình khoảng 2.7), trong khi xã Xuân Phương có điểm thấp nhất, phản ánh những khó khăn trong quá trình đô thị hóa và các vấn đề xã hội phát sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Chủ tịch UBND xã tại ba xã ngoại thành Hà Nội thể hiện khá tốt phẩm chất chính trị-tư tưởng, đặc biệt là lập trường vững vàng và coi trọng lợi ích chung. Tuy nhiên, sự đánh giá thấp hơn của quần chúng nhân dân về các phẩm chất này cho thấy còn khoảng cách giữa nhận thức của cán bộ và kỳ vọng của dân, có thể do hạn chế trong giao tiếp và truyền đạt chính sách.

Đặc điểm giao tiếp ứng xử như tính dân chủ, lắng nghe và gần gũi với dân được đánh giá cao, phù hợp với yêu cầu của một nhà lãnh đạo cơ sở trong bối cảnh thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. Tuy nhiên, điểm trung bình thấp hơn của quần chúng cho thấy cần tăng cường sự sâu sát, lắng nghe và phản hồi ý kiến nhân dân.

Về đặc điểm tính cách, các phẩm chất đạo đức được đánh giá cao hơn các phẩm chất công việc như sáng tạo, linh hoạt, quyết đoán. Điều này phản ánh thực trạng người lãnh đạo xã chú trọng giữ gìn đạo đức, gương mẫu trong sinh hoạt và công việc, nhưng còn hạn chế trong việc phát huy năng lực quản lý và đổi mới phương pháp lãnh đạo.

So sánh với các nghiên cứu trước đây về phẩm chất lãnh đạo, kết quả phù hợp với quan điểm Hồ Chí Minh về "Đức và Tài" nhưng cho thấy cần tăng cường năng lực chuyên môn và kỹ năng lãnh đạo để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn đô thị hóa nhanh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh điểm trung bình các phẩm chất theo từng nhóm đối tượng và bảng xếp hạng các phẩm chất tâm lý để minh họa sự khác biệt trong đánh giá.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng lãnh đạo cho Chủ tịch UBND xã

    • Mục tiêu: Nâng điểm trung bình các phẩm chất công việc như sáng tạo, linh hoạt, quyết đoán lên trên 2.5 trong vòng 1-2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Nội vụ phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu.

  2. Thúc đẩy thực hiện quy chế dân chủ, nâng cao kỹ năng giao tiếp, ứng xử với quần chúng nhân dân

    • Mục tiêu: Tăng cường sự gần gũi, lắng nghe và phản hồi ý kiến nhân dân, nâng điểm trung bình đặc điểm giao tiếp lên trên 2.7.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, xã phối hợp với các tổ chức đoàn thể chính trị xã hội tổ chức các buổi đối thoại, tiếp xúc dân chủ định kỳ.

  3. Xây dựng hệ thống đánh giá, giám sát phẩm chất và năng lực lãnh đạo của Chủ tịch UBND xã

    • Mục tiêu: Thiết lập cơ chế phản hồi đa chiều từ cán bộ, đoàn thể và nhân dân để kịp thời điều chỉnh, nâng cao hiệu quả lãnh đạo.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức Huyện ủy, UBND huyện phối hợp với các tổ chức giám sát xã hội.

  4. Khuyến khích Chủ tịch UBND xã phát huy vai trò gương mẫu, liêm khiết trong công việc và sinh hoạt cộng đồng

    • Mục tiêu: Duy trì và nâng cao phẩm chất đạo đức, tạo niềm tin vững chắc trong nhân dân.
    • Chủ thể thực hiện: Đảng ủy xã, UBND xã phối hợp tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục đạo đức cán bộ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ lãnh đạo cấp xã, phường, thị trấn

    • Lợi ích: Hiểu rõ các phẩm chất tâm lý cần thiết để nâng cao hiệu quả lãnh đạo, từ đó tự hoàn thiện bản thân và cải thiện phong cách quản lý.

  2. Các cơ quan quản lý nhà nước về công tác cán bộ

    • Lợi ích: Căn cứ vào kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng và đánh giá cán bộ lãnh đạo cơ sở phù hợp với thực tiễn.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành tâm lý học, quản lý công

    • Lợi ích: Có tài liệu tham khảo về phẩm chất tâm lý của người lãnh đạo cơ sở trong bối cảnh đổi mới, đô thị hóa, phục vụ giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể tại địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt vai trò, phẩm chất của Chủ tịch UBND xã để phối hợp hiệu quả trong công tác quản lý, vận động quần chúng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phẩm chất chính trị-tư tưởng của Chủ tịch UBND xã quan trọng như thế nào?
    Phẩm chất này là nền tảng để người lãnh đạo giữ vững lập trường, thực hiện đúng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, tạo niềm tin cho cán bộ và nhân dân. Ví dụ, điểm trung bình về lập trường chính trị được cán bộ UBND đánh giá cao (2.82/3).

  2. Tại sao giao tiếp ứng xử lại được coi là yếu tố then chốt trong lãnh đạo xã?
    Giao tiếp giúp Chủ tịch xã gần gũi, lắng nghe và phản hồi ý kiến nhân dân, từ đó nâng cao hiệu quả lãnh đạo. Nghiên cứu cho thấy "Có tính dân chủ" và "Biết lắng nghe" được đánh giá cao với điểm trung bình trên 2.6.

  3. Những phẩm chất tính cách nào cần được Chủ tịch UBND xã cải thiện?
    Các phẩm chất như tính sáng tạo, linh hoạt và quyết đoán chỉ đạt mức trung bình (khoảng 2.2), cần được nâng cao để đáp ứng yêu cầu quản lý đa dạng và phức tạp tại địa phương.

  4. Có sự khác biệt nào trong đánh giá phẩm chất giữa các nhóm đối tượng không?
    Có, quần chúng nhân dân thường đánh giá thấp hơn cán bộ UBND và lãnh đạo đoàn thể về các phẩm chất tâm lý, phản ánh nhu cầu cải thiện sự thể hiện của Chủ tịch xã trong mắt dân.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả lãnh đạo của Chủ tịch UBND xã?
    Cần kết hợp đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng giao tiếp, thực hiện quy chế dân chủ và xây dựng hệ thống giám sát, phản hồi đa chiều để hoàn thiện phẩm chất và năng lực lãnh đạo.

Kết luận

  • Chủ tịch UBND xã tại ba xã nghiên cứu thể hiện khá tốt phẩm chất chính trị-tư tưởng, đặc biệt là lập trường vững vàng và coi trọng lợi ích chung của dân.
  • Đặc điểm giao tiếp ứng xử như tính dân chủ, lắng nghe và gần gũi được đánh giá cao nhưng vẫn cần cải thiện để đáp ứng kỳ vọng của quần chúng nhân dân.
  • Các phẩm chất tính cách thuộc đạo đức được thể hiện tốt hơn so với các phẩm chất công việc như sáng tạo, linh hoạt, quyết đoán.
  • Sự khác biệt trong đánh giá giữa các nhóm đối tượng và địa bàn cho thấy cần có giải pháp đồng bộ, phù hợp với đặc thù từng xã.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo, nâng cao kỹ năng, thực hiện quy chế dân chủ và xây dựng hệ thống giám sát nhằm nâng cao hiệu quả lãnh đạo của Chủ tịch UBND xã trong giai đoạn đô thị hóa.

Next steps: Triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu, tổ chức đối thoại dân chủ định kỳ, xây dựng cơ chế đánh giá và phản hồi hiệu quả lãnh đạo.

Call to action: Các cơ quan quản lý và cán bộ lãnh đạo cơ sở cần phối hợp chặt chẽ để áp dụng các khuyến nghị nhằm nâng cao phẩm chất và năng lực lãnh đạo, góp phần phát triển bền vững địa phương.