I. Tổng Quan Về Kế Toán Dồn Tích Tại Đơn Vị Y Tế
Hợp tác quốc tế thúc đẩy cải cách kinh tế, tài chính ở Việt Nam, bao gồm cả lĩnh vực kế toán. Luật Kế toán số 88/2015/QH13 và thông tư 200/2014/TT-BTC thay thế các văn bản cũ, thể hiện nỗ lực hội nhập quốc tế. Cải cách quản lý khu vực công, đặc biệt là kế toán công, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực nhà nước, tính chuẩn mực của thông tin kế toán, công khai hóa và dân chủ hóa hoạt động tài chính. Việt Nam đang hướng tới cung cấp báo cáo tài chính đầy đủ, trung thực và hữu ích cho các đối tượng sử dụng. Việc này đòi hỏi áp dụng các chuẩn mực kế toán quốc tế.
1.1. Sự Cần Thiết Áp Dụng Kế Toán Dồn Tích Trong Bối Cảnh Hội Nhập
Việc gia nhập các tổ chức kinh tế thế giới như WTO, APEC đòi hỏi Việt Nam cung cấp thông tin tài chính chuẩn mực, có khả năng so sánh và được quốc tế thừa nhận. Việc công bố thông tin minh bạch, chính xác, phù hợp với thông lệ quốc tế sẽ tạo ra lợi thế cho các khoản vay và cho vay giữa Chính phủ với các quốc gia khác cũng như các định chế tài chính trên thế giới. Từ đó, việc ban hành bộ chuẩn mực kế toán công phù hợp với điều kiện của Việt Nam dựa trên chuẩn mực kế toán công quốc tế IPSAS làm nền tảng là vô cùng quan trọng.
1.2. Vai Trò Của Đơn Vị Y Tế Công Lập Trong Hệ Thống Kế Toán
Trong các loại đơn vị HCSN, đơn vị sự nghiệp y tế công lập, cụ thể là bệnh viện công, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ y tế, đào tạo và nghiên cứu khoa học y học. Bệnh viện công là đơn vị sự nghiệp công lập được Nhà nước đầu tư cơ sở vật chất và kinh phí hoạt động để khám chữa bệnh cho người dân. Hệ thống bệnh viện công được xem là xương sống của hệ thống y tế Việt Nam. Theo Tổng cục thống kê (2012), bệnh viện công chiếm 85% tổng số bệnh viện cả nước.
II. Thách Thức Trong Áp Dụng Kế Toán Dồn Tích Tại TP
Chế độ kế toán hành chính sự nghiệp Việt Nam, xây dựng trên cơ sở Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Kế toán và các chính sách tài chính, vẫn khác biệt so với chuẩn mực kế toán công quốc tế IPSAS. Việt Nam đã ban hành 26 chuẩn mực kế toán cho doanh nghiệp tư nhân, nhưng khu vực công chưa có bộ chuẩn mực riêng. Các bệnh viện công đang thay đổi dưới tác động của cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo Nghị định 43/2006/NĐ-CP, đặc biệt là tự chủ tài chính. Việc áp dụng cơ sở dồn tích trong kế toán theo IPSAS mang lại sự minh bạch về thông tin và nâng cao trách nhiệm giải trình.
2.1. Sự Khác Biệt Giữa Chuẩn Mực Kế Toán Việt Nam Và IPSAS
Chế độ kế toán hành chính sự nghiệp Việt Nam được xây dựng trên cơ sở Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Kế toán và các chính sách tài chính áp dụng cho đơn vị hành chính sự nghiệp (HCSN) vẫn còn nhiều điểm khác biệt lớn so với chuẩn mực kế toán công quốc tế IPSAS. Tại Việt Nam hiện nay, Bộ Tài chính đã ban hành bộ chuẩn mực kế toán Việt Nam gồm 26 chuẩn mực được áp dụng cho các doanh nghiệp thuộc các ngành, các thành phần kinh tế tư nhân, tuy nhiên kế toán trong khu vực công lại chưa có một bộ chuẩn mực kế toán riêng.
2.2. Cơ Chế Tự Chủ Tài Chính Và Yêu Cầu Về Tính Minh Bạch
Cơ chế tự chủ về tài chính cho phép các bệnh viện công chủ động sử dụng nguồn kinh phí do Nhà nước cấp và các khoản thu được để lại, thực hiện nhiệm vụ khám chữa bệnh trên cơ sở tiết kiệm chi phí, tự chủ trong phân phối khoản chênh lệch thu chi nhằm từng bước tăng cường cơ sở vật chất, đào tạo nguồn nhân lực, cải thiện và nâng cao đời sống cán bộ viên chức của đơn vị. Công việc của kế toán tại các đơn vị này là phải tổ chức hệ thống thông tin bằng số liệu để quản lý và kiểm soát nguồn kinh phí, tình hình sử dụng, quyết toán kinh phí, tình hình quản lý và sử dụng các tài sản công…
III. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Áp Dụng Kế Toán Dồn Tích
Nghiên cứu này nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng kế toán dồn tích tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập ở TP.HCM. Mục tiêu là khám phá các nhân tố và đo lường mức độ tác động của chúng. Đồng thời, đưa ra các hàm ý, chính sách để việc áp dụng kế toán dồn tích khả thi, tạo ra hệ thống báo cáo tài chính minh bạch, hữu ích và phù hợp với thông lệ quốc tế. Nghiên cứu tập trung vào xu hướng chuyển đổi cơ sở kế toán trên thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.
3.1. Nghiên Cứu Về Kinh Nghiệm Chuyển Đổi Kế Toán Dồn Tích Quốc Tế
Nghiên cứu cần xem xét xu hướng chuyển đổi từ cơ sở tiền mặt sang cơ sở dồn tích tại một số quốc gia trên thế giới và bài học rút ra đối với kế toán ở lĩnh vực công tại Việt Nam là gì ? Xác định những nhân tố nào sẽ tác động đến việc chuyển đổi cơ sở kế toán dồn tích tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập trên địa bàn TP.HCM? Xác định mức độ ảnh hưởng của những nhân tố này đến việc chuyển đổi cơ sở kế toán dồn tích tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập trên địa bàn TP.
3.2. Phạm Vi Nghiên Cứu Về Các Nhân Tố Tác Động
Luận văn tập trung vào tìm hiểu, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng kế toán dồn tích tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập với phạm vi nghiên cứu là các bệnh viện công trên địa bàn TP.HCM. Dữ liệu nghiên cứu và khảo sát được tiến hành từ tháng 8/2017 đến tháng 12/2017 tại những đơn vị sự nghiệp y tế công lập trên địa bàn TP.
IV. Phương Pháp Nghiên Cứu Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Hiệu Quả
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa định tính và định lượng. Cụ thể, phương pháp nghiên cứu định tính nhằm tìm hiểu các khái niệm, hiệu chỉnh và bổ sung biến quan sát cho các thang đo. Nghiên cứu định tính được thực hiện thông qua tìm hiểu các lý thuyết và các nghiên cứu có liên quan, thảo luận với chuyên gia về các câu hỏi và thang đo. Phương pháp nghiên cứu định lượng xác định và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố, sự phù hợp của mô hình với dữ liệu thực tế. Dữ liệu thu thập thông qua khảo sát và được sử dụng để kiểm định lại mô hình và các giả thuyết bằng phần mềm SPSS.
4.1. Áp Dụng Phương Pháp Nghiên Cứu Định Tính và Định Lượng
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa định tính và định lượng theo mục tiêu nghiên cứu, trong đó nghiên cứu định lượng đóng vai trò chủ đạo. Phương pháp nghiên cứu định tính: nhằm tập trung tìm hiểu các khái niệm được sử dụng trong mô hình nghiên cứu, hiệu chỉnh và bổ sung biến quan sát cho các thang đo. Nghiên cứu định tính được thực hiện thông qua tìm hiểu các lý thuyết và các nghiên cứu có liên quan, thảo luận với chuyên gia về các câu hỏi và thang đo.
4.2. Sử Dụng SPSS Để Phân Tích Dữ Liệu Định Lượng
Phương pháp nghiên cứu định lượng: nhằm xác định, đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến việc chuyển đổi kế toán công sang cơ sở kế toán dồn tích, sự phù hợp của mô hình nghiên cứu với dữ liệu thực tế. Nghiên cứu định lượng được thiết kế với dữ liệu thu thập thông qua khảo sát và được sử dụng để kiểm định lại mô hình và các giả thuyết theo phương pháp thống kê mô tả bằng phần mềm phân tích thống kê SPSS.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Đề Xuất Về Kế Toán Dồn Tích
Nghiên cứu này góp phần vào việc phát triển kế toán công ở Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh áp dụng kế toán dồn tích. Tác giả tổng hợp những lý thuyết liên quan đến các nhân tố tác động đến việc chuyển đổi cơ sở kế toán công và xác định mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng kế toán dồn tích tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập. Kết hợp với nghiên cứu thực trạng, tác giả đưa ra những kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng thông tin kế toán, tăng tính hữu ích của thông tin trên báo cáo, tăng trách nhiệm giải trình và phù hợp với thông lệ quốc tế.
5.1. Tổng Hợp Lý Thuyết và Xây Dựng Mô Hình Nghiên Cứu
Trên cơ sở kế thừa và tiếp thu những nghiên cứu trước đây, tác giả tổng hợp những lý thuyết liên quan đến các nhân tố tác động đến việc chuyển đổi cơ sở kế toán công và xác định mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng kế toán dồn tích tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập cho đề tài của mình.
5.2. Đề Xuất Giải Pháp Hoàn Thiện Áp Dụng Kế Toán Dồn Tích
Kết hợp với nghiên cứu thực trạng tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập tại TP.HCM, tác giả đưa ra những kiến nghị với mục đích nâng cao chất lượng thông tin kế toán, tăng tính hữu ích của thông tin trên báo cáo cho người sử dụng cũng như tăng trách nhiệm giải trình và phù hợp với thông lệ quốc tế theo IPSAS.
VI. Kết Luận Kế Toán Dồn Tích Tương Lai Tại TP
Nghiên cứu này không chỉ đóng góp về mặt lý thuyết mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc cải thiện hệ thống kế toán tại các đơn vị y tế công lập ở TP.HCM. Những kiến nghị đưa ra có thể giúp các nhà quản lý và các cơ quan chức năng đưa ra các quyết định chính sách phù hợp, thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang kế toán dồn tích một cách hiệu quả. Hạn chế của luận văn và hướng nghiên cứu tiếp theo cũng được đề cập.
6.1. Ý Nghĩa Thực Tiễn Của Nghiên Cứu Trong Ngành Y Tế
Theo xu hướng phát triển kế toán công tại các quốc gia trên thế giới, Việt Nam cũng không phải là quốc gia nằm ngoài xu thế đó, minh chứng rõ nhất là theo nghị định 25/2017/NĐ-CP đã được Chính phủ ban hành vào tháng 3/2017, Việt Nam sẽ lần đầu tiên lập báo cáo tài chính nhà nước cho số liệu tài chính hợp nhất của năm 2018.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Để Hoàn Thiện
Qua việc tìm hiểu và tổng hợp những nghiên cứu khoa học về cơ sở kế toán dồn tích trong kế toán công ở trong nước và nước ngoài, tác giả nhận thấy lĩnh vực kế toán công hiện nay vẫn còn là một lĩnh vực mới tại Việt Nam, chưa có nhiều công trình nghiên cứu về cơ sở kế toán dồn tích theo chuẩn mực kế toán công quốc tế IPSAS cũng như các nhân tố có ảnh hưởng đến sự chuyển đổi của kế toán công sang cơ sở dồn tích tại các đơn vị sự nghiệp công lập ở Việt Nam.
