I. Giới thiệu Bảng Điểm Cân Bằng BSC cho Doanh Nghiệp SME
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng, nâng cao năng lực cạnh tranh trở thành yếu tố sống còn đối với các doanh nghiệp. Bên cạnh các mô hình quản trị hiện đại như ISO, TQM, MBO, và SCM, Bảng Điểm Cân Bằng BSC nổi lên như một công cụ quản trị chiến lược hiệu quả. BSC không chỉ là phương pháp quản trị hiện đại mà còn là công cụ quan trọng trong xây dựng chiến lược doanh nghiệp. Nó cung cấp cấu trúc để lựa chọn chỉ số đánh giá hiệu suất, bổ sung cho các biện pháp tài chính truyền thống, giúp nhà quản lý đánh giá hiệu quả thực thi chiến lược một cách toàn diện và liên kết hoạt động ngắn hạn với tầm nhìn dài hạn. Tuy nhiên, tại Việt Nam, đặc biệt là ở các Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa (DNNVV), việc áp dụng BSC còn hạn chế.
1.1. Vai trò quan trọng của DNNVV trong nền kinh tế Việt Nam
DNNVV chiếm đa số trong nền kinh tế, đóng góp đáng kể vào GDP, tạo việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế. Theo Tổng cục Thống kê Việt Nam, DNNVV chiếm 97% tổng số doanh nghiệp, sử dụng 50% lực lượng lao động, đóng góp khoảng 45% GDP và 31% tổng thu ngân sách. Sự năng động, linh hoạt và khả năng thích ứng nhanh của DNNVV là yếu tố quan trọng trong bối cảnh thị trường biến động.
1.2. Hạn chế trong việc vận dụng BSC tại DNNVV
Mặc dù tiềm năng lớn, việc ứng dụng BSC tại DNNVV còn gặp nhiều khó khăn. Điều này xuất phát từ sự thiếu am hiểu về lợi ích và cách vận hành của BSC, hệ thống thông tin và hạ tầng công nghệ chưa gắn kết, thiếu bộ tiêu chuẩn đo lường hiệu quả phù hợp và chính sách động viên nhân viên chưa tương xứng. Nghiên cứu về vấn đề này còn hạn chế, đặc biệt là các nghiên cứu chuyên sâu về các yếu tố ảnh hưởng đến việc vận dụng BSC tại DNNVV.
II. Thách Thức Vì Sao DNNVV ở TP
Nghiên cứu của Gica and Moisescu (2007) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng BSC, giúp điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn từng doanh nghiệp. Nhiều nghiên cứu đã tập trung vào khả năng áp dụng BSC ở các doanh nghiệp lớn. Paul R. Niven (2006) cho biết hơn một nửa số doanh nghiệp trong danh sách Fortune 1.000 vận dụng BSC và nhận được phản hồi tích cực. Braam and Nijssen (2008) nghiên cứu 40 công ty Hà Lan chỉ ra rằng sự tham gia của quản lý cấp cao, ảnh hưởng của bộ phận tài chính, truyền thông liên phòng ban và sự năng động của thị trường ảnh hưởng tích cực đến việc áp dụng BSC.
2.1. Thiếu Nghiên Cứu Chuyên Sâu về BSC cho Doanh Nghiệp SME
Phạm Hùng Cường và Bùi Văn Minh (2013) chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến việc vận dụng BSC gồm quy mô áp dụng BSC, thiết kế BSC bởi ban điều hành, sử dụng BSC bởi chủ sở hữu và tính dễ sử dụng. Kết quả nghiên cứu cho thấy các doanh nghiệp áp dụng BSC có kết quả kinh doanh tốt hơn. Trần Quốc Việt (2013) cho rằng các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ chấp nhận BSC bao gồm mức độ tham gia của lãnh đạo, mức độ tập trung hóa, quyền lực của bộ phận tài chính, sự chuẩn hóa, truyền thông nội bộ và sự năng động của thị trường. Tuy nhiên, các nghiên cứu về việc áp dụng BSC đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ còn hạn chế.
2.2. Đặc Thù của Thị Trường TP.HCM và Yêu Cầu về BSC
TP.HCM là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, nơi tập trung nhiều loại hình doanh nghiệp với đặc điểm khác nhau. Nghị quyết số 20/NQ-TW của Bộ Chính trị nhấn mạnh vai trò quan trọng của TP.HCM là trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học công nghệ và đầu mối giao lưu quốc tế. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tạo nhiều cơ hội, đòi hỏi các doanh nghiệp phải nghiên cứu và vận dụng các công cụ quản trị hiện đại. Việc tìm hiểu các yếu tố tác động đến việc lựa chọn áp dụng BSC vào doanh nghiệp là cần thiết để đưa ra quyết định hợp lý.
III. Phương Pháp Xác Định Các Yếu Tố Ảnh Hưởng BSC Thành Công
Nghiên cứu này tập trung vào xác định và đo lường mức độ tác động của các nhân tố đến việc vận dụng BSC trong các DNNVV tại TP.HCM, từ đó đề xuất hàm ý quản trị nhằm thúc đẩy việc vận dụng BSC. Mục tiêu cụ thể bao gồm xác định các nhân tố tác động và đo lường mức độ tác động của chúng. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong các DNNVV tại TP.HCM từ tháng 11/2018 đến tháng 03/2019, khảo sát các chủ doanh nghiệp và quản lý cấp phó phòng trở lên.
3.1. Kết Hợp Nghiên Cứu Định Tính và Định Lượng để Phân Tích BSC
Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp giữa định tính và định lượng. Nghiên cứu được thực hiện qua hai giai đoạn: nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức. Luận văn phân tích, tổng hợp, so sánh các lý thuyết và nghiên cứu trước để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc vận dụng BSC. Nghiên cứu định tính sử dụng thảo luận nhóm để xác định các yếu tố tác động, đặt cơ sở cho việc đề xuất mô hình nghiên cứu.
3.2. Quy Trình Xử Lý Dữ Liệu và Phân Tích Kết Quả BSC
Nghiên cứu định lượng được thực hiện để đánh giá độ tin cậy của các thành phần trong thang đo, kiểm định mô hình nghiên cứu và kiểm định các giả thuyết bằng phần mềm SPSS. Quy trình xử lý số liệu bao gồm: kiểm định độ tin cậy Cronbach Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan (Pearson), kiểm định hồi quy. Sau khi phân tích hồi quy, tiến hành kiểm định các giả định thống kê: tương quan, đa cộng tuyến, phương sai sai số thay đổi, liên hệ tuyến tính phần dư, phân phối chuẩn phần dư và sự phù hợp của mô hình.
3.3. Mẫu Nghiên Cứu và Thu Thập Dữ Liệu Triển Khai BSC
Mẫu nghiên cứu bao gồm các chủ doanh nghiệp, người giữ vị trí cấp phó phòng trở lên, những người có sự hiểu biết về công tác kế toán và vận hành tổ chức. Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên. Dữ liệu thu thập thông qua bảng khảo sát. Mẫu nghiên cứu cần đủ lớn để đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.
IV. Kết Quả Các Nhân Tố Chính Tác Động Đến Vận Dụng BSC
Từ kết quả nghiên cứu, tác giả cho rằng cần có sự thay đổi từ mức độ chấp nhận BSC sang mức độ vận dụng BSC cho phù hợp với điều kiện đặc thù của Việt Nam. Kết quả nghiên cứu giúp cho các DNNVV và nhà tư vấn đưa ra quyết định chính xác hơn về khả năng chấp nhận BSC của mỗi doanh nghiệp. Việc chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến việc vận dụng BSC giúp các nhà quản lý có giải pháp hiệu quả nhằm thúc đẩy việc ứng dụng BSC trong quản trị chiến lược.
4.1. Sáu Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Vận Dụng BSC tại TP.HCM
Nghiên cứu chỉ ra rằng sáu nhân tố tác động đến việc vận dụng BSC, bao gồm: quy mô doanh nghiệp (QM), tính dễ sử dụng của BSC (PEOU), lợi ích sử dụng BSC (PU), chi phí vận dụng BSC (CP), chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp (CL) và nhận thức của chủ doanh nghiệp (NT). Tất cả các yếu tố này đều có tác động dương đến việc vận dụng BSC tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở TP.HCM.
4.2. Hàm Ý Quản Trị và Gợi Ý Chính Sách để Thúc Đẩy BSC
Nghiên cứu cung cấp thông tin hữu ích để các DNNVV tại TP.HCM xây dựng các giải pháp cụ thể, phù hợp để nâng cao hiệu quả công tác quản trị chiến lược. Đồng thời, đề tài mở ra các hướng nghiên cứu mới về ứng dụng mô hình BSC tại Việt Nam, bao gồm nghiên cứu sâu về tác động của việc áp dụng BSC và khả năng áp dụng BSC ở các lĩnh vực, ngành nghề khác nhau.
V. Giải Pháp Gợi Ý Chính Sách Quản Trị Thúc Đẩy Vận Dụng BSC
Nghiên cứu gợi ý các chính sách quản trị tập trung vào: tính dễ sử dụng BSC, quy mô doanh nghiệp, nhận thức của nhà quản trị, chi phí sử dụng BSC, chiến lược kinh doanh, và lợi ích sử dụng BSC. Các giải pháp này nhằm giúp DNNVV vượt qua những rào cản và tận dụng tối đa lợi ích mà BSC mang lại. Hạn chế của nghiên cứu bao gồm phạm vi địa lý giới hạn tại TP.HCM và thời gian nghiên cứu tương đối ngắn.
5.1. Nâng Cao Nhận Thức và Đào Tạo về BSC cho DNNVV
Cần có các chương trình đào tạo và hội thảo để nâng cao nhận thức của các nhà quản trị về lợi ích và cách thức vận dụng BSC. Các chương trình này nên tập trung vào việc giải thích các khái niệm cơ bản, hướng dẫn cách xây dựng và triển khai BSC, và chia sẻ kinh nghiệm thực tế từ các doanh nghiệp đã thành công.
5.2. Hỗ Trợ Tài Chính và Tư Vấn Triển Khai BSC Hiệu Quả
Chính phủ và các tổ chức liên quan nên cung cấp các gói hỗ trợ tài chính và tư vấn chuyên nghiệp cho các DNNVV muốn triển khai BSC. Các gói hỗ trợ có thể bao gồm trợ cấp chi phí tư vấn, đào tạo và phần mềm quản lý. Tư vấn viên cần có kinh nghiệm và kiến thức chuyên sâu về BSC để có thể đưa ra những giải pháp phù hợp với đặc thù của từng doanh nghiệp.
5.3. Xây Dựng Mạng Lưới Chia Sẻ Kinh Nghiệm BSC Thực Tế
Cần xây dựng một mạng lưới chia sẻ kinh nghiệm giữa các doanh nghiệp đã và đang triển khai BSC. Mạng lưới này có thể hoạt động thông qua các diễn đàn trực tuyến, các buổi gặp gỡ định kỳ và các chương trình tư vấn từ doanh nghiệp này sang doanh nghiệp khác. Việc chia sẻ kinh nghiệm sẽ giúp các doanh nghiệp học hỏi lẫn nhau và tránh được những sai lầm thường gặp trong quá trình triển khai BSC.
VI. Tương Lai Ứng Dụng BSC và Chuyển Đổi Số cho Doanh Nghiệp SME
Nghiên cứu mở ra hướng nghiên cứu mới về ứng dụng BSC tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số. Việc kết hợp BSC với các công nghệ số sẽ giúp các DNNVV nâng cao hiệu quả quản trị và cạnh tranh trên thị trường. Nghiên cứu sâu về tác động của việc áp dụng BSC và khả năng áp dụng BSC ở một số lĩnh vực và ngành nghề khác nhau cần được quan tâm.
6.1. Nghiên Cứu Tác Động của BSC đến Hiệu Quả Hoạt Động DNNVV
Cần có các nghiên cứu chuyên sâu để đánh giá tác động thực tế của việc áp dụng BSC đến hiệu quả hoạt động của các DNNVV. Nghiên cứu nên tập trung vào các chỉ số cụ thể như doanh thu, lợi nhuận, thị phần, sự hài lòng của khách hàng và năng suất lao động.
6.2. Khả Năng Ứng Dụng BSC trong Các Ngành Nghề Khác Nhau
Cần có các nghiên cứu về khả năng áp dụng BSC trong các ngành nghề khác nhau tại Việt Nam. Mỗi ngành nghề có những đặc thù riêng, do đó cần có những điều chỉnh phù hợp để BSC có thể phát huy hiệu quả tối đa.
