Tổng quan nghiên cứu

Thị trường bán lẻ Việt Nam đã trải qua nhiều biến động kể từ khi Việt Nam chính thức gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2007. Tốc độ tăng trưởng bán lẻ tại các thành phố lớn như Hà Nội ngày càng chậm lại do sự cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp nước ngoài. Trong bối cảnh đó, chuỗi cửa hàng tiện lợi VinMart+ nổi lên như một biểu tượng thành công của doanh nghiệp nội địa với hơn 2.600 cửa hàng phủ rộng gần 50 tỉnh thành tính đến năm 2018. Doanh thu bán lẻ của VinGroup, đơn vị sở hữu VinMart+, đã tăng trưởng ấn tượng, đạt 14.020 tỷ đồng trong nửa đầu năm 2019, tăng 72% so với cùng kỳ năm trước.

Luận văn tập trung nghiên cứu các biểu hiện văn hóa kinh doanh (VHKD) tại chuỗi cửa hàng tiện lợi VinMart+ tại Hà Nội trong giai đoạn 2017-2019. Mục tiêu chính là nhận diện các biểu hiện VHKD mang bản sắc văn hóa Việt Nam, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và phát triển văn hóa kinh doanh, giúp VinMart+ duy trì lợi thế cạnh tranh độc tôn trên thị trường bán lẻ trong nước. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc khai thác giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam làm nguồn lực cạnh tranh bền vững cho doanh nghiệp nội địa trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình 7S của McKinsey, trong đó tập trung vào bốn yếu tố “mềm” gồm nhân viên, phong cách, kỹ năng và các giá trị được chia sẻ, nhằm giải thích vai trò của văn hóa trong quản trị doanh nghiệp. Ngoài ra, các lý thuyết về văn hóa tổ chức của Edgar Schein và mô hình đa văn hóa của Trompenaars & Hampden-Turner được sử dụng để phân tích sự ảnh hưởng của văn hóa đến hoạt động kinh doanh.

Khái niệm văn hóa kinh doanh được định nghĩa là hệ thống các giá trị, chuẩn mực, quan niệm và hành vi do chủ thể kinh doanh tạo ra trong quá trình hoạt động, thể hiện qua triết lý kinh doanh, đạo đức kinh doanh, văn hóa doanh nhân, văn hóa doanh nghiệp và văn hóa ứng xử. Mô hình nghiên cứu tập trung nhận diện các biểu hiện VHKD mang bản sắc văn hóa Việt Nam thông qua năm nhóm biểu hiện tương ứng với các yếu tố cấu thành VHKD, đồng thời nhấn mạnh đặc trưng văn hóa Việt là sự nhạy cảm, tinh tế trong quan hệ kinh doanh, giàu nghĩa khí và ý thức dân tộc cao.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính với quy trình gồm ba bước chính: tổng hợp tài liệu thứ cấp, thu thập dữ liệu sơ cấp qua quan sát và phỏng vấn sâu, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Nguồn dữ liệu thứ cấp bao gồm các tài liệu khoa học, báo cáo tài chính, văn bản pháp luật và các tài liệu nội bộ doanh nghiệp liên quan đến VinMart+ và ngành bán lẻ tại Việt Nam. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua quan sát trực tiếp tại 97 cửa hàng VinMart+ tại Hà Nội, được chọn theo phương pháp xác suất hệ thống từ tổng số 723 cửa hàng trên địa bàn. Quan sát được thực hiện vào các khung giờ cao điểm trong ngày (07h00-09h00, 16h00-18h00, 19h00-21h00) nhằm ghi nhận các biểu hiện văn hóa trong hoạt động kinh doanh và giao tiếp với khách hàng.

Cỡ mẫu được xác định dựa trên công thức tính mẫu cho tổng thể nhỏ với sai số ±10%, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Các biểu hiện VHKD được sàng lọc và ghi chép theo mô hình bốn bước nhằm nhận diện các biểu hiện mang bản sắc văn hóa Việt Nam, tập trung vào ba yếu tố cấu thành chính: triết lý kinh doanh, đạo đức kinh doanh và văn hóa ứng xử.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Triết lý kinh doanh của VinMart+ thể hiện rõ nét qua cam kết phục vụ khách hàng và phát triển bền vững. Theo báo cáo nội bộ, VinMart+ nhấn mạnh giá trị “khách hàng là trung tâm” và hướng tới xây dựng hệ thống phân phối hiện đại, đa dạng sản phẩm phù hợp với nhu cầu người tiêu dùng Việt. Triết lý này được thể hiện qua việc mở rộng nhanh chóng số lượng cửa hàng, đạt hơn 2.600 cửa hàng trong 4 năm, chiếm khoảng 40% thị phần bán lẻ hiện đại tại Hà Nội.

  2. Đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội được VinMart+ chú trọng thực hiện. Chuỗi cửa hàng tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật về an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường và minh bạch trong hoạt động kinh doanh. Các chương trình hỗ trợ cộng đồng và chăm sóc khách hàng được triển khai thường xuyên, góp phần nâng cao uy tín thương hiệu. Theo khảo sát, 85% khách hàng đánh giá cao sự minh bạch và trách nhiệm xã hội của VinMart+.

  3. Văn hóa ứng xử tại VinMart+ được thể hiện qua thái độ phục vụ thân thiện, lễ phép và tinh thần hợp tác cao của nhân viên. Qua quan sát tại 97 cửa hàng, có đến 90% nhân viên chủ động chào hỏi khách hàng, hỗ trợ tư vấn nhiệt tình, tạo cảm giác gần gũi và tin cậy. Mức độ hài lòng của khách hàng về thái độ phục vụ đạt khoảng 88%, cao hơn so với một số chuỗi cửa hàng tiện lợi khác tại Hà Nội.

  4. Sự nhạy cảm và tinh tế trong quan hệ kinh doanh được thể hiện qua việc VinMart+ linh hoạt điều chỉnh chính sách bán hàng và dịch vụ theo đặc thù văn hóa địa phương. Ví dụ, tại các quận nội thành, VinMart+ tập trung vào các sản phẩm cao cấp và dịch vụ nhanh gọn, trong khi tại các huyện ngoại thành, chuỗi cửa hàng ưu tiên các mặt hàng thiết yếu với giá cả hợp lý. Điều này giúp VinMart+ duy trì sự gắn kết với khách hàng đa dạng và tăng trưởng doanh thu ổn định, với mức tăng trưởng doanh thu bán lẻ tại Hà Nội đạt khoảng 25% mỗi năm trong giai đoạn 2017-2019.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy VinMart+ đã vận dụng hiệu quả các yếu tố văn hóa kinh doanh mang bản sắc Việt Nam để tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững. Triết lý kinh doanh lấy khách hàng làm trung tâm và cam kết phát triển bền vững giúp doanh nghiệp xây dựng niềm tin và sự trung thành từ khách hàng. Đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội không chỉ nâng cao uy tín mà còn góp phần tạo dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành.

Văn hóa ứng xử thân thiện, lễ phép của nhân viên phù hợp với đặc trưng văn hóa Việt Nam “ưa hòa nhã” và “lời chào cao hơn mâm cỗ”, tạo nên trải nghiệm mua sắm tích cực cho khách hàng. Sự linh hoạt trong điều chỉnh chính sách kinh doanh theo đặc điểm vùng miền thể hiện sự nhạy bén và tinh tế trong quan hệ kinh doanh, giúp VinMart+ thích nghi tốt với thị trường đa dạng và cạnh tranh khốc liệt.

So sánh với chuỗi cửa hàng tiện lợi Circle K, vốn mang đậm phong cách phương Tây, VinMart+ có lợi thế hơn về sự phù hợp văn hóa địa phương, từ đó nhận được sự hài lòng cao hơn từ khách hàng. Các biểu đồ về mức độ hài lòng và thái độ phục vụ có thể minh họa rõ nét sự khác biệt này, đồng thời làm nổi bật vai trò của văn hóa kinh doanh trong thành công của doanh nghiệp bán lẻ nội địa.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và phát triển văn hóa ứng xử cho nhân viên nhằm nâng cao trải nghiệm khách hàng. Đào tạo định kỳ về kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống và văn hóa phục vụ phù hợp với đặc trưng văn hóa Việt Nam, hướng tới mục tiêu đạt mức độ hài lòng khách hàng trên 90% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban nhân sự và đào tạo VinMart+.

  2. Xây dựng và phổ biến rõ ràng hơn các chuẩn mực đạo đức kinh doanh trong toàn hệ thống. Thiết lập bộ quy tắc ứng xử và đạo đức kinh doanh cụ thể, áp dụng kiểm tra định kỳ nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật và trách nhiệm xã hội, giảm thiểu các vi phạm xuống dưới 2% trong năm tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý VinMart+ phối hợp với phòng pháp chế.

  3. Phát triển các chương trình trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) gắn kết với cộng đồng địa phương. Tổ chức các hoạt động hỗ trợ người nghèo, bảo vệ môi trường và giáo dục an toàn thực phẩm, nhằm nâng cao hình ảnh thương hiệu và tạo sự gắn bó với khách hàng địa phương trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng CSR và truyền thông VinMart+.

  4. Tăng cường nghiên cứu và áp dụng các biểu hiện văn hóa kinh doanh mang bản sắc Việt trong chiến lược phát triển sản phẩm và dịch vụ. Điều chỉnh danh mục sản phẩm phù hợp với từng vùng miền, phát triển dịch vụ thân thiện, linh hoạt nhằm tăng doanh thu và thị phần thêm 15% trong 18 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban marketing và phát triển sản phẩm VinMart+.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản trị doanh nghiệp bán lẻ nội địa: Luận văn cung cấp cái nhìn sâu sắc về vai trò của văn hóa kinh doanh trong việc xây dựng lợi thế cạnh tranh bền vững, giúp các nhà quản trị điều chỉnh chiến lược phù hợp với đặc trưng văn hóa Việt Nam.

  2. Các chuyên gia nghiên cứu văn hóa và kinh doanh: Nghiên cứu hệ thống hóa khái niệm và mô hình nhận diện biểu hiện văn hóa kinh doanh mang bản sắc Việt, là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về văn hóa doanh nghiệp tại Việt Nam.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức phát triển kinh tế: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nội địa phát huy giá trị văn hóa truyền thống, góp phần phát triển kinh tế bền vững và hội nhập quốc tế.

  4. Các doanh nghiệp đa quốc gia và nhà đầu tư nước ngoài: Hiểu rõ về văn hóa kinh doanh Việt Nam giúp các doanh nghiệp nước ngoài thích nghi và xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp, tăng cường hợp tác và phát triển tại thị trường Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa kinh doanh là gì và tại sao nó quan trọng đối với doanh nghiệp?
    Văn hóa kinh doanh là hệ thống các giá trị, chuẩn mực và hành vi do doanh nghiệp tạo ra trong quá trình hoạt động. Nó giúp xây dựng bản sắc riêng, tạo niềm tin với khách hàng và đối tác, đồng thời là nguồn lực cạnh tranh bền vững trong môi trường kinh doanh ngày càng toàn cầu hóa.

  2. VinMart+ đã vận dụng văn hóa kinh doanh như thế nào để thành công tại thị trường Việt Nam?
    VinMart+ tập trung vào triết lý kinh doanh lấy khách hàng làm trung tâm, thực hiện đạo đức kinh doanh nghiêm túc và xây dựng văn hóa ứng xử thân thiện, phù hợp với đặc trưng văn hóa Việt Nam. Sự linh hoạt trong chính sách kinh doanh theo vùng miền cũng giúp VinMart+ duy trì lợi thế cạnh tranh.

  3. Phương pháp nghiên cứu định tính được áp dụng trong luận văn như thế nào?
    Nghiên cứu sử dụng quan sát trực tiếp tại 97 cửa hàng VinMart+ tại Hà Nội, kết hợp phân tích tài liệu thứ cấp và phỏng vấn sâu để nhận diện các biểu hiện văn hóa kinh doanh mang bản sắc Việt Nam, từ đó đánh giá mức độ vận dụng và đề xuất giải pháp cải thiện.

  4. Các biểu hiện văn hóa kinh doanh mang bản sắc Việt Nam được nhận diện qua những yếu tố nào?
    Các biểu hiện được phân loại theo năm yếu tố cấu thành VHKD: triết lý kinh doanh, đạo đức kinh doanh, văn hóa doanh nhân, văn hóa doanh nghiệp và văn hóa ứng xử, với đặc trưng là sự nhạy cảm, tinh tế trong quan hệ kinh doanh, giàu nghĩa khí và ý thức dân tộc cao.

  5. Làm thế nào các doanh nghiệp khác có thể áp dụng kết quả nghiên cứu này?
    Doanh nghiệp có thể tham khảo mô hình nhận diện biểu hiện văn hóa kinh doanh mang bản sắc dân tộc để xây dựng và phát triển văn hóa riêng phù hợp với đặc điểm văn hóa địa phương, từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

Kết luận

  • Luận văn đã nhận diện thành công các biểu hiện văn hóa kinh doanh mang bản sắc Việt Nam tại chuỗi cửa hàng tiện lợi VinMart+ tại Hà Nội, tập trung vào triết lý kinh doanh, đạo đức kinh doanh và văn hóa ứng xử.
  • VinMart+ đã vận dụng hiệu quả các yếu tố văn hóa truyền thống để xây dựng lợi thế cạnh tranh độc tôn trên thị trường bán lẻ nội địa.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng phục vụ, tăng cường đạo đức kinh doanh và phát triển trách nhiệm xã hội doanh nghiệp.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng cho các doanh nghiệp bán lẻ nội địa và các nhà quản lý trong việc phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong kinh doanh hiện đại.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu sang các vùng miền khác và áp dụng mô hình nhận diện biểu hiện văn hóa kinh doanh cho các ngành nghề khác nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản trị và chuyên gia kinh doanh nên áp dụng các kiến thức và giải pháp từ nghiên cứu này để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh đầy thách thức hiện nay.