Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh lịch sử Việt Nam thế kỷ 20 gắn liền với các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc, công tác chăm sóc thương binh, liệt sĩ và người có công với cách mạng (TBLS NCC) luôn được Đảng, Nhà nước và Quân đội đặc biệt quan tâm. Theo ước tính, hàng năm có hàng nghìn tin bài tuyên truyền về chính sách TBLS NCC được đăng tải trên các phương tiện truyền thông, trong đó Báo Quân đội nhân dân (QDND) giữ vai trò chủ lực trong việc truyền tải các chính sách, thông điệp của Đảng, Nhà nước và Quân đội về lĩnh vực này. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, công tác truyền thông về chính sách TBLS NCC vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như hình thức truyền thông chưa kịp thời, nội dung chưa phù hợp với đối tượng, chưa tạo được hiệu quả tối ưu.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng truyền thông về chính sách TBLS NCC trên Báo QDND trong năm 2021, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả truyền thông. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các chuyên mục “Tiếp lửa truyền thống”, “Chính sách” và “Tìm mộ liệt sĩ” trên Báo QDND trong khoảng thời gian từ tháng 01 đến tháng 12 năm 2021. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp luận cứ khoa học cho công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Ban biên tập Báo QDND và các cơ quan báo chí khác, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm xã hội đối với công tác TBLS NCC.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên nền tảng phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước về báo chí và truyền thông. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là:

  • Lý thuyết Thiết lập chương trình nghị sự (Agenda-Setting Theory): Giải thích cách truyền thông ảnh hưởng đến nhận thức và ưu tiên của công chúng đối với các vấn đề xã hội, trong đó có chính sách TBLS NCC.
  • Lý thuyết Sử dụng hài lòng (Uses and Gratifications Theory): Phân tích nhu cầu và động cơ tiếp nhận thông tin của công chúng mục tiêu, giúp thiết kế nội dung truyền thông phù hợp.

Các khái niệm chính bao gồm: thương binh, liệt sĩ, người có công, chính sách công, truyền thông chính sách, mô hình truyền thông đại chúng một chiều và hai chiều, báo in, báo mạng điện tử.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Nghiên cứu tài liệu: Tổng hợp các sách, giáo trình, văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng, Nhà nước và các công trình nghiên cứu liên quan đến truyền thông và chính sách TBLS NCC.
  • Điều tra bảng hỏi: Phát khoảng 100 phiếu khảo sát tới thương binh, thân nhân liệt sĩ và người có công tại Hà Nội, bao gồm cả khu vực thành thị và nông thôn, nhằm thu thập ý kiến về công tác truyền thông trên Báo QDND.
  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn lãnh đạo Ban biên tập, phóng viên, biên tập viên chuyên trách của Báo QDND để hiểu rõ kế hoạch, chiến lược và quy trình xuất bản nội dung tuyên truyền.
  • Phân tích thống kê và nội dung: Đánh giá số lượng, chất lượng bài viết, hình thức truyền thông và thông điệp truyền tải trên Báo QDND trong năm 2021.

Cỡ mẫu khảo sát là 100 phiếu, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng chính sách tại Hà Nội. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả và phân tích nội dung định tính.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và tần suất bài viết: Trong năm 2021, Báo QDND đăng tải khoảng 1.200 tác phẩm liên quan đến chính sách TBLS NCC, chiếm khoảng 15% tổng số bài trên các chuyên mục “Tiếp lửa truyền thống”, “Chính sách” và “Tìm mộ liệt sĩ”. Tần suất bài viết tăng đều qua các tháng, đặc biệt cao vào dịp kỷ niệm Ngày Thương binh Liệt sĩ 27/7.

  2. Nội dung truyền thông: Khoảng 70% bài viết tập trung vào tuyên truyền các chế độ, chính sách ưu đãi; 20% phản ánh các hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa” và tôn vinh gương điển hình; 10% đề cập đến công tác kiểm tra, xử lý vi phạm trong thực hiện chính sách.

  3. Hình thức truyền thông: Báo in chiếm 60% số lượng bài viết, trong khi báo mạng điện tử chiếm 40%. Báo in có ưu thế về độ sâu sắc, phân tích, còn báo mạng điện tử nổi bật với tính cập nhật nhanh và đa phương tiện.

  4. Đánh giá của công chúng: Qua khảo sát, khoảng 85% người được hỏi cho rằng thông tin về chính sách TBLS NCC trên Báo QDND là chính xác và kịp thời; 75% đánh giá nội dung dễ hiểu và phù hợp với nhu cầu; tuy nhiên, 30% phản ánh hình thức truyền thông còn đơn điệu, chưa đa dạng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Báo QDND đã thực hiện tốt vai trò truyền thông chính sách TBLS NCC, góp phần nâng cao nhận thức và đồng thuận xã hội. Việc tập trung vào các chế độ ưu đãi và hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa” giúp khơi dậy truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” và tạo sự tin tưởng vào Đảng, Nhà nước. So sánh với một số nghiên cứu gần đây, tỉ lệ bài viết chuyên sâu và phản ánh đa chiều trên Báo QDND cao hơn mức trung bình của báo chí quân đội.

Tuy nhiên, hạn chế về hình thức truyền thông, đặc biệt là sự thiếu đa dạng trong cách thể hiện và tương tác với công chúng, là nguyên nhân khiến một bộ phận người đọc chưa hoàn toàn hài lòng. Nguyên nhân có thể do hạn chế về nguồn lực, kỹ năng của đội ngũ phóng viên và biên tập viên, cũng như sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan trong việc cung cấp thông tin.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất bài viết theo tháng, bảng phân loại nội dung bài viết và biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của công chúng, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng truyền thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức lại chuyên trang, chuyên mục: Cần xây dựng chuyên trang riêng biệt về chính sách TBLS NCC trên Báo QDND với nội dung phong phú, cập nhật thường xuyên, phù hợp với từng nhóm đối tượng. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập Báo QDND.

  2. Nâng cao năng lực phóng viên, biên tập viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về chính sách TBLS NCC và kỹ năng truyền thông đa phương tiện, nhằm nâng cao chất lượng tác phẩm. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Ban biên tập phối hợp với các cơ quan chuyên môn.

  3. Phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý chính sách: Thiết lập kênh thông tin chính thức, nhanh chóng giữa Báo QDND và các cơ quan quản lý để cập nhật kịp thời các chính sách mới, xử lý thông tin phản hồi hiệu quả. Thời gian: triển khai ngay và duy trì liên tục. Chủ thể: Ban biên tập và các cơ quan quản lý.

  4. Đa dạng hóa hình thức truyền thông: Tăng cường sử dụng video, infographic, phóng sự đa phương tiện và mạng xã hội để thu hút sự quan tâm của công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Ban biên tập và bộ phận truyền thông số.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ Ban biên tập Báo QDND: Giúp hoạch định chiến lược truyền thông chính sách TBLS NCC hiệu quả, nâng cao chất lượng nội dung và hình thức truyền thông.

  2. Phóng viên, biên tập viên chuyên trách: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về chính sách TBLS NCC và kỹ năng truyền thông đa phương tiện, hỗ trợ tác nghiệp chuyên nghiệp.

  3. Cơ quan quản lý chính sách TBLS NCC: Tham khảo để hiểu rõ hơn về hiệu quả truyền thông, từ đó phối hợp chặt chẽ với báo chí trong công tác tuyên truyền và phản hồi.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành Báo chí và Truyền thông: Là tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu truyền thông chính sách trong bối cảnh thực tiễn Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực báo chí quân đội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao truyền thông về chính sách TBLS NCC lại quan trọng?
    Truyền thông giúp nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận xã hội, hỗ trợ người có công tiếp cận đầy đủ các chế độ ưu đãi, đồng thời góp phần giáo dục truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”.

  2. Báo QDND có vai trò gì trong truyền thông chính sách TBLS NCC?
    Báo QDND là cơ quan ngôn luận của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng, có chức năng tuyên truyền chính sách, định hướng dư luận, đặc biệt trong lĩnh vực quân sự và chính sách TBLS NCC.

  3. Những khó khăn chính trong truyền thông chính sách TBLS NCC là gì?
    Bao gồm hạn chế về hình thức truyền thông, khó khăn trong tiếp cận đối tượng ở vùng sâu vùng xa, phức tạp trong xác minh hồ sơ chính sách, và hạn chế về nguồn lực nhân sự.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả truyền thông chính sách TBLS NCC?
    Cần tổ chức chuyên trang chuyên biệt, đào tạo nâng cao năng lực phóng viên, phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý, và đa dạng hóa hình thức truyền thông đa phương tiện.

  5. Phản hồi của công chúng được xử lý như thế nào?
    Báo QDND thiết lập các kênh tiếp nhận phản hồi đa dạng, phối hợp với các cơ quan chức năng để giải đáp thắc mắc, xử lý thông tin phản hồi nhằm cải thiện chất lượng truyền thông.

Kết luận

  • Luận văn là công trình nghiên cứu đầu tiên có hệ thống về truyền thông chính sách TBLS NCC trên Báo QDND, góp phần làm phong phú cơ sở lý luận và thực tiễn báo chí quân đội.
  • Báo QDND đã thực hiện tốt vai trò truyền thông, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về hình thức và sự đa dạng nội dung.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tổ chức chuyên trang, nâng cao năng lực nhân sự, phối hợp liên ngành và đổi mới hình thức truyền thông.
  • Nghiên cứu cung cấp luận cứ khoa học cho Ban biên tập Báo QDND và các cơ quan báo chí khác trong công tác truyền thông chính sách.
  • Đề nghị triển khai các giải pháp trong vòng 1 năm tới nhằm nâng cao hiệu quả truyền thông, góp phần chăm sóc tốt hơn đời sống vật chất và tinh thần của TBLS NCC.

Call-to-action: Các cơ quan báo chí, nhà quản lý và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng truyền thông chính sách TBLS NCC, góp phần xây dựng xã hội công bằng, nhân văn và phát triển bền vững.