I. Tổng Quan Nghiên Cứu về Du Lịch Cộng Đồng Bắc Sơn
Nghiên cứu về sự tham gia của cộng đồng địa phương vào du lịch đang thu hút sự quan tâm của các nhà hoạch định chính sách và du khách. Các công trình nghiên cứu tập trung vào việc phát triển du lịch cộng đồng (DLCĐ) gắn liền với cộng đồng cư dân địa phương. Trên thế giới, các tổ chức phi chính phủ như Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên Thế giới đã đầu tư mạnh vào lĩnh vực này, đặc biệt ở các nước ASEAN. Thuật ngữ "cộng đồng địa phương" xuất phát từ hình thức du lịch làng bản từ những năm 1980. Tại Thái Lan, khái niệm này được nhắc đến cùng với Community-Based Tourism, nhấn mạnh tính bền vững về môi trường, văn hóa và xã hội, do chính cộng đồng quản lý và làm chủ. Phát triển sự tham gia của cộng đồng địa phương trong du lịch cũng được nhắc đến trong chương trình nghiên cứu của nhiều tổ chức xã hội trên thế giới.
1.1. Lịch Sử Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng Trên Thế Giới
Du lịch cộng đồng đã hình thành và lan rộng vào thập kỷ 80 và 90 tại các nước châu Phi, châu Úc, và châu Mỹ La Tinh. Nó cung cấp sự phong phú và đa dạng cho các loại sản phẩm du lịch [17]. Sự tham gia của cộng đồng địa phương (CĐĐP) được công nhận là yếu tố then chốt. Tổ chức mạng lưới du lịch cộng đồng vì người nghèo nhấn mạnh rằng DLCĐ thúc đẩy các chiến lược vì người nghèo, thu hút sự tham gia của người dân địa phương vào quản lý các dự án du lịch nhỏ, đồng thời tôn trọng các truyền thống và văn hóa địa phương [2].
1.2. Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng tại Việt Nam Bối Cảnh Chung
Tại Việt Nam, vấn đề phát triển sự tham gia của cộng đồng địa phương lần đầu tiên được đưa ra tại hội thảo năm 2003. Nhiều tỉnh thành đã áp dụng thành công mô hình này, ví dụ như du lịch homestay ở bản Lác (Mai Châu, Hòa Bình) và du lịch cộng đồng ở đảo Cát Bà (Hải Phòng). Tác giả Võ Quế (2006) đã hệ thống cơ sở lý luận cho DLCĐ, nhấn mạnh vai trò của cộng đồng địa phương. Theo Luật Du lịch 2017, DLCĐ được phát triển dựa trên giá trị văn hóa của cộng đồng, do cộng đồng quản lý và khai thác [6].
II. Thực Trạng và Thách Thức của Du Lịch Cộng Đồng Bắc Sơn
Tại Bắc Sơn, du lịch cộng đồng góp phần cải thiện thu nhập và đời sống cho người dân, bảo tồn văn hóa bản địa. Tuy nhiên, sự thành công phụ thuộc vào sự phối hợp của cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và người dân địa phương. Bắc Sơn có tiềm năng lớn với khí hậu mát mẻ, tài nguyên du lịch đa dạng như hang Pác Mỏ và làng văn hóa Quỳnh Sơn. Cùng với 5 dân tộc Tày, Nùng, Dao, Kinh, Mông lưu giữ được nhiều nét văn hóa. Tỉnh Lạng Sơn đã quan tâm đầu tư phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch cộng đồng. Dù vậy, việc tổ chức hoạt động du lịch còn nhiều khó khăn, nhận thức và sự tham gia của cộng đồng còn hạn chế.
2.1. Khó Khăn Trong Tổ Chức Du Lịch và Sự Tham Gia Của Cộng Đồng
Bắc Sơn là huyện miền núi nên việc tổ chức các hoạt động du lịch vẫn còn nhiều khó khăn, cộng đồng địa phương nhận thức và tham gia vào hoạt động du lịch còn hạn chế về số lượng và chất lượng, du lịch chưa thực sự là ngành nghề đem lại nguồn thu nhập chính cho cộng đồng. Điều này tác động đến quyết định của cộng đồng về việc tham gia hay không tham gia vào hoạt động du lịch ở Bắc Sơn.
2.2. Tính Bền Vững của Mô Hình Du Lịch Cộng Đồng Yếu Tố Quyết Định
Đề xuất các giải pháp tăng cường và duy trì sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch tại huyện Bắc Sơn là cần thiết. Nghiên cứu mức độ tham gia của người dân, xác định các nhân tố thúc đẩy và rào cản ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng có ý nghĩa khoa học và thời sự. Điều này đặc biệt quan trọng để đảm bảo tính bền vững của mô hình du lịch cộng đồng tại địa phương.
2.3. Mục Tiêu và Nhiệm Vụ Nghiên Cứu Du Lịch Cộng Đồng Bền Vững
Nghiên cứu đánh giá mức độ tham gia, nhận thức và thái độ của cộng đồng đối với việc phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại huyện Bắc Sơn. Mục tiêu là đề xuất giải pháp tăng cường sự tham gia của cộng đồng nhằm phát triển du lịch huyện một cách bền vững. Nhiệm vụ bao gồm tổng quan cơ sở lý luận, điều tra và đánh giá thực trạng hoạt động DLCĐ, đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cộng đồng.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu về Sự Tham Gia Cộng Đồng Bắc Sơn
Nghiên cứu tập trung vào hoạt động DLCĐ tại huyện Bắc Sơn, đặc biệt là sự tham gia của cộng đồng vào các hoạt động du lịch. Phạm vi nghiên cứu về nội dung là sự tham gia của cộng đồng vào du lịch trong việc phát triển DLCĐ. Phạm vi không gian là huyện Bắc Sơn. Các số liệu và thông tin được thu thập và cập nhật từ năm 2020 đến năm 2023. Luận văn được chia thành 04 chương, bao gồm tổng quan tình hình nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, kết quả nghiên cứu và đề xuất giải pháp.
3.1. Đối Tượng và Phạm Vi Nghiên Cứu Hoạt Động Du Lịch
Đối tượng nghiên cứu của luận văn này là hoạt động DLCĐ, trọng tâm là sự tham gia vào hoạt động du lịch của cộng đồng tại huyện Bắc Sơn.2 Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Nghiên cứu sự tham gia của cộng đồng vào du lịch trong việc phát triển DLCĐ ở huyện Bắc Sơn. Về không gian: Nghiên cứu tại huyện Bắc Sơn Về thời gian: Các số liệu, thông tin phục vụ nghiên cứu đề tài được thu thập và cập nhật từ năm 2020 đến năm 2023.
3.2. Bố Cục Luận Văn Nghiên Cứu Về Sự Tham Gia Cộng Đồng
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn chia thành 04 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch, Chương 2: Phương pháp nghiên cứu, Chương 3: Kết quả nghiên cứu, Chương 4: Đề xuất giải pháp và kiến nghị
IV. Giải Pháp Nâng Cao Sự Tham Gia vào Du Lịch Cộng Đồng
Các nghiên cứu liên quan đến phát triển cộng đồng địa phương (CĐĐP) là những chỉ dẫn tham khảo hữu ích để tăng cường năng lực tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch. Những nghiên cứu về Phát triển cộng đồng có thể kể đến là “Giới thiệu về phát triển cộng đồng” của 2 tác giả Phillips và Pittman, “Phát triển cộng đồng bền vững” của Swisher and Monaghan. “Tài liệu Hướng dẫn phát triển Du lịch cộng đồng” của Quỹ Châu Á và VIRI Việt Nam. Điểm chung của các nghiên cứu này là trình bày các khái niệm liên quan rất súc tích, dễ hiểu. Xây dựng khung tiêu chí đánh giá cộng đồng, tạo một tầm nhìn cho cộng đồng và xây dựng lộ trình công việc để đạt tầm nhìn đó, chỉ dẫn thực hiện giám sát, đánh giá và thực hiện điều chỉnh khi cần thiết.
4.1. Chỉ Dẫn Tham Khảo Hữu Ích Cho Việc Tham Gia Hoạt Động Du Lịch
Đây là những chỉ dẫn hữu ích cho tác giả trong tiếp cận. Cần xây dựng một khung tiêu chí đánh giá cộng đồng, tạo một tầm nhìn cho cộng đồng và xây dựng lộ trình công việc để đạt tầm nhìn đó, chỉ dẫn thực hiện giám sát, đánh giá và thực hiện điều chỉnh khi cần thiết
4.2. Đề Xuất Giải Pháp Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng Tại Địa Phương
Để đẩy mạnh sự phát triển của hoạt động du lịch, tăng cường sự tham gia của cộng đồng nhằm mục đích xóa đói, giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng địa phương. Từ đó cũng chi phối nhiều đến quyết định và hành động của cộng đồng về việc tham gia hay không tham gia, đồng tình hay phản đối hoạt động du lịch ở Bắc Sơn, Lạng Sơn; điều đó cũng tác động, ảnh hưởng rất lớn đến tính bền vững của mô hình du lịch cộng đồng tại địa phương.
V. Cách Phát Triển Du Lịch Bền Vững Thông Qua Cộng Đồng Bắc Sơn
Ngành du lịch Việt Nam phát triển cũng không nằm ngoài xu thế của thế giới. Xuất hiện từ năm 1997, trải qua hơn một thập kỷ hình thành và phát triển, DLCĐ đã đem lại nhiều lợi ích kinh tế cho người dân địa phương, ngày càng hấp dẫn đối với khách du lịch, nhất là khách du lịch nước ngoài. Việc phát triển loại hình du lịch này không chỉ góp phần đa dạng sản phẩm du lịch mà còn phát huy thế mạnh văn hóa bản địa, nâng cao đời sống cho người dân địa phương.
5.1. Lợi Ích Kinh Tế Từ Du Lịch Cộng Đồng
Tại Việt Nam, việc phát triển loại hình du lịch này không chỉ góp phần đa dạng sản phẩm du lịch mà còn phát huy thế mạnh văn hóa bản địa, nâng cao đời sống cho người dân địa phương.
5.2. Phát Triển Ngành Du Lịch Việt Nam
Ngành du lịch Việt Nam phát triển cũng không nằm ngoài xu thế của thế giới. Xuất hiện từ năm 1997, trải qua hơn một thập kỷ hình thành và phát triển, DLCĐ đã đem lại nhiều lợi ích kinh tế cho người dân địa phương, ngày càng hấp dẫn đối với khách du lịch, nhất là khách du lịch nước ngoài
VI. Tương Lai Du Lịch Cộng Đồng Bền Vững tại Bắc Sơn Lạng Sơn
Với mục tiêu phát triển du lịch trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương, những năm qua tỉnh Lạng Sơn đã rất quan tâm đầu tư phát triển có trọng tâm về lĩnh vực du lịch, trong đó chú trọng phát triển du lịch, đặc biệt coi trọng phát triển du lịch cộng đồng. Từ đó, cần có sự phối hợp của các bên liên quan: Cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, đặc biệt là người dân địa phương, bởi vì chính tài nguyên văn hóa và những vốn tri thức của người dân bản địa tạo nên sự hấp dẫn cho khách du lịch.
6.1. Chính Sách và Đầu Tư Phát Triển Du Lịch Địa Phương
Với mục tiêu phát triển du lịch trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương, những năm qua tỉnh Lạng Sơn đã rất quan tâm đầu tư phát triển có trọng tâm về lĩnh vực du lịch, trong đó chú trọng phát triển du lịch, đặc biệt coi trọng phát triển du lịch cộng đồng.
6.2. Sự Phối Hợp Của Các Bên Liên Quan
Từ đó, cần có sự phối hợp của các bên liên quan: Cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, đặc biệt là người dân địa phương, bởi vì chính tài nguyên văn hóa và những vốn tri thức của người dân bản địa tạo nên sự hấp dẫn cho khách du lịch.
