Nghiên Cứu Sự Tham Gia Cộng Đồng Địa Phương vào Du Lịch tại Bắc Sơn, Lạng Sơn: Giải Pháp Phát Triển Bền Vững

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỞ ĐẦU

0.1. Lý do chọn đề tài

0.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

0.4. Bố cục luận văn

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG ĐỊA PHƯƠNG VÀO HOẠT ĐỘNG DU LỊCH

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch

1.2. Sự tham gia của cộng đồng địa phương

1.3. Sự tham gia của cộng đồng trong hoạt động du lịch

1.4. Các cấp độ tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng

1.6. Năng lực du lịch của cộng đồng

1.7. Thái độ, nhận thức của cộng đồng đối với hoạt động du lịch

1.8. Vai trò, ý nghĩa sự tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch

1.9. Sự tham gia của cộng đồng là một yếu tố quan trọng trong việc thực hiện các kế hoạch và chiến lược du lịch

1.10. Sự tham gia của cộng đồng góp phần phát triển du lịch bền vững

1.11. Sự tham gia của cộng đồng làm hài lòng khách du lịch

1.12. Sự tham gia của cộng đồng góp phần vào việc phân phối công bằng chi phí và lợi ích giữa các thành viên cộng đồng

1.13. Sự tham gia của cộng đồng có thể giúp thỏa mãn nhu cầu của địa phương

1.14. Sự tham gia của cộng đồng làm tăng quá trình dân chủ tại điểm đến du lịch

1.15. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1

2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Nội dung nghiên cứu

2.2. Mô tả điểm nghiên cứu

2.3. Phương pháp nghiên cứu

2.4. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp

2.5. Phương pháp điều tra xã hội học

2.6. Thiết kế thang đo

2.7. Thiết kế bảng hỏi

2.8. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2

3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Khái quát về hoạt động du lịch tại huyện Bắc Sơn

3.1.1. Khái quát về huyện Bắc Sơn

3.1.1.1. Lịch sử hình thành

3.1.1.2. Điều kiện tự nhiên

3.1.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội – cơ sở hạ tầng

3.1.1.4. Hệ thống tài nguyên du lịch

3.1.2. Thực trạng du lịch tại huyện Bắc Sơn

3.1.2.1. Ban quản lý du lịch huyện Bắc Sơn

3.1.2.2. Cơ sở vật chất, kỹ thuật du lịch

3.1.2.3. Sản phẩm du lịch

3.1.2.4. Thị trường khách du lịch

3.1.2.5. Nguồn nhân lực phục vụ du lịch

3.2. Nghiên cứu đặc điểm cộng đồng tham gia khảo sát tại huyện Bắc Sơn

3.3. Mức độ tham gia hoạt động bảo vệ môi trường và tài nguyên du lịch của cộng đồng địa phương huyện Bắc Sơn

3.3.1. Cộng đồng tham gia vào hoạt động bảo vệ môi trường và tài nguyên du lịch

3.4. Cộng đồng cư dân tham gia trong hoạt động cung ứng các dịch vụ và lập kế hoạch phát triển dịch vụ du lịch Bắc Sơn

3.5. Mức độ tham gia hoạt động cung ứng các dịch vụ du lịch và lập kế hoạch phát triển dịch vụ du lịch của cộng đồng cư dân Bắc Sơn

3.6. Cộng đồng tham gia hoạt động quảng bá du lịch

3.7. Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch tại huyện Bắc Sơn

3.7.1. Nhân tố thúc đẩy cộng đồng tham gia vào hoạt động du lịch

3.7.2. Rào cản ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch

3.8. Đánh giá mức độ tham gia của CĐĐP vào hoạt động du lịch tại Huyện Bắc Sơn

3.9. Thực trạng nhận thức, thái độ của cộng đồng đối với hoạt động phát triển du lịch

3.9.1. Thái độ của cộng đồng đối với khách du lịch

3.9.2. Nhận thức của người dân địa phương về hoạt động du lịch tại Huyện Bắc Sơn

3.10. Đánh giá chung

3.11. Một số nguyên nhân cơ bản

4. CHƯƠNG 4: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP

4.1. Căn cứ đề xuất giải pháp

4.1.1. Căn cứ vào các văn bản của cơ quan quản lý nhà nước

4.1.2. Căn cứ vào kết quả nghiên cứu của đề tài

4.2. Đề xuất giải pháp tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong phát triển du lịch tại huyện Bắc Sơn

4.2.1. Xây dựng các mô hình tổ chức, quản lý phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại địa phương

4.2.2. Nâng cao nhận thức và tăng cường năng lực cho cộng đồng địa phương

4.2.3. Tăng cường gắn kết các bên liên quan để cùng nhận diện rào cản và khắc phục những rào cản đó

4.2.4. Hỗ trợ cộng đồng tiếp cận nguồn vốn ưu đãi

4.2.5. Tăng cường xúc tiến, quảng bá du lịch địa phương

4.2.6. Đối với UBND tỉnh Lạng Sơn và UBND huyện Bắc Sơn

4.2.7. Đối với Sở Văn hóa thể thao và Du lịch tỉnh Lạng Sơn

4.2.8. Đối với ban quản lý du lịch huyện Bắc Sơn

4.2.9. Đề xuất đối với nhà kinh doanh du lịch

4.2.10. Đề xuất đối với cộng đồng dân cư

4.3. TIỂU KẾT CHƯƠNG 4

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu về Du Lịch Cộng Đồng Bắc Sơn

Nghiên cứu về sự tham gia của cộng đồng địa phương vào du lịch đang thu hút sự quan tâm của các nhà hoạch định chính sách và du khách. Các công trình nghiên cứu tập trung vào việc phát triển du lịch cộng đồng (DLCĐ) gắn liền với cộng đồng cư dân địa phương. Trên thế giới, các tổ chức phi chính phủ như Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên Thế giới đã đầu tư mạnh vào lĩnh vực này, đặc biệt ở các nước ASEAN. Thuật ngữ "cộng đồng địa phương" xuất phát từ hình thức du lịch làng bản từ những năm 1980. Tại Thái Lan, khái niệm này được nhắc đến cùng với Community-Based Tourism, nhấn mạnh tính bền vững về môi trường, văn hóa và xã hội, do chính cộng đồng quản lý và làm chủ. Phát triển sự tham gia của cộng đồng địa phương trong du lịch cũng được nhắc đến trong chương trình nghiên cứu của nhiều tổ chức xã hội trên thế giới.

1.1. Lịch Sử Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng Trên Thế Giới

Du lịch cộng đồng đã hình thành và lan rộng vào thập kỷ 80 và 90 tại các nước châu Phi, châu Úc, và châu Mỹ La Tinh. Nó cung cấp sự phong phú và đa dạng cho các loại sản phẩm du lịch [17]. Sự tham gia của cộng đồng địa phương (CĐĐP) được công nhận là yếu tố then chốt. Tổ chức mạng lưới du lịch cộng đồng vì người nghèo nhấn mạnh rằng DLCĐ thúc đẩy các chiến lược vì người nghèo, thu hút sự tham gia của người dân địa phương vào quản lý các dự án du lịch nhỏ, đồng thời tôn trọng các truyền thống và văn hóa địa phương [2].

1.2. Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng tại Việt Nam Bối Cảnh Chung

Tại Việt Nam, vấn đề phát triển sự tham gia của cộng đồng địa phương lần đầu tiên được đưa ra tại hội thảo năm 2003. Nhiều tỉnh thành đã áp dụng thành công mô hình này, ví dụ như du lịch homestay ở bản Lác (Mai Châu, Hòa Bình) và du lịch cộng đồng ở đảo Cát Bà (Hải Phòng). Tác giả Võ Quế (2006) đã hệ thống cơ sở lý luận cho DLCĐ, nhấn mạnh vai trò của cộng đồng địa phương. Theo Luật Du lịch 2017, DLCĐ được phát triển dựa trên giá trị văn hóa của cộng đồng, do cộng đồng quản lý và khai thác [6].

II. Thực Trạng và Thách Thức của Du Lịch Cộng Đồng Bắc Sơn

Tại Bắc Sơn, du lịch cộng đồng góp phần cải thiện thu nhập và đời sống cho người dân, bảo tồn văn hóa bản địa. Tuy nhiên, sự thành công phụ thuộc vào sự phối hợp của cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và người dân địa phương. Bắc Sơn có tiềm năng lớn với khí hậu mát mẻ, tài nguyên du lịch đa dạng như hang Pác Mỏ và làng văn hóa Quỳnh Sơn. Cùng với 5 dân tộc Tày, Nùng, Dao, Kinh, Mông lưu giữ được nhiều nét văn hóa. Tỉnh Lạng Sơn đã quan tâm đầu tư phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch cộng đồng. Dù vậy, việc tổ chức hoạt động du lịch còn nhiều khó khăn, nhận thức và sự tham gia của cộng đồng còn hạn chế.

2.1. Khó Khăn Trong Tổ Chức Du Lịch và Sự Tham Gia Của Cộng Đồng

Bắc Sơn là huyện miền núi nên việc tổ chức các hoạt động du lịch vẫn còn nhiều khó khăn, cộng đồng địa phương nhận thức và tham gia vào hoạt động du lịch còn hạn chế về số lượng và chất lượng, du lịch chưa thực sự là ngành nghề đem lại nguồn thu nhập chính cho cộng đồng. Điều này tác động đến quyết định của cộng đồng về việc tham gia hay không tham gia vào hoạt động du lịch ở Bắc Sơn.

2.2. Tính Bền Vững của Mô Hình Du Lịch Cộng Đồng Yếu Tố Quyết Định

Đề xuất các giải pháp tăng cường và duy trì sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch tại huyện Bắc Sơn là cần thiết. Nghiên cứu mức độ tham gia của người dân, xác định các nhân tố thúc đẩy và rào cản ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng có ý nghĩa khoa học và thời sự. Điều này đặc biệt quan trọng để đảm bảo tính bền vững của mô hình du lịch cộng đồng tại địa phương.

2.3. Mục Tiêu và Nhiệm Vụ Nghiên Cứu Du Lịch Cộng Đồng Bền Vững

Nghiên cứu đánh giá mức độ tham gia, nhận thức và thái độ của cộng đồng đối với việc phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại huyện Bắc Sơn. Mục tiêu là đề xuất giải pháp tăng cường sự tham gia của cộng đồng nhằm phát triển du lịch huyện một cách bền vững. Nhiệm vụ bao gồm tổng quan cơ sở lý luận, điều tra và đánh giá thực trạng hoạt động DLCĐ, đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cộng đồng.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu về Sự Tham Gia Cộng Đồng Bắc Sơn

Nghiên cứu tập trung vào hoạt động DLCĐ tại huyện Bắc Sơn, đặc biệt là sự tham gia của cộng đồng vào các hoạt động du lịch. Phạm vi nghiên cứu về nội dung là sự tham gia của cộng đồng vào du lịch trong việc phát triển DLCĐ. Phạm vi không gian là huyện Bắc Sơn. Các số liệu và thông tin được thu thập và cập nhật từ năm 2020 đến năm 2023. Luận văn được chia thành 04 chương, bao gồm tổng quan tình hình nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, kết quả nghiên cứu và đề xuất giải pháp.

3.1. Đối Tượng và Phạm Vi Nghiên Cứu Hoạt Động Du Lịch

Đối tượng nghiên cứu của luận văn này là hoạt động DLCĐ, trọng tâm là sự tham gia vào hoạt động du lịch của cộng đồng tại huyện Bắc Sơn.2 Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Nghiên cứu sự tham gia của cộng đồng vào du lịch trong việc phát triển DLCĐ ở huyện Bắc Sơn. Về không gian: Nghiên cứu tại huyện Bắc Sơn Về thời gian: Các số liệu, thông tin phục vụ nghiên cứu đề tài được thu thập và cập nhật từ năm 2020 đến năm 2023.

3.2. Bố Cục Luận Văn Nghiên Cứu Về Sự Tham Gia Cộng Đồng

Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn chia thành 04 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch, Chương 2: Phương pháp nghiên cứu, Chương 3: Kết quả nghiên cứu, Chương 4: Đề xuất giải pháp và kiến nghị

IV. Giải Pháp Nâng Cao Sự Tham Gia vào Du Lịch Cộng Đồng

Các nghiên cứu liên quan đến phát triển cộng đồng địa phương (CĐĐP) là những chỉ dẫn tham khảo hữu ích để tăng cường năng lực tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch. Những nghiên cứu về Phát triển cộng đồng có thể kể đến là “Giới thiệu về phát triển cộng đồng” của 2 tác giả Phillips và Pittman, “Phát triển cộng đồng bền vững” của Swisher and Monaghan. “Tài liệu Hướng dẫn phát triển Du lịch cộng đồng” của Quỹ Châu Á và VIRI Việt Nam. Điểm chung của các nghiên cứu này là trình bày các khái niệm liên quan rất súc tích, dễ hiểu. Xây dựng khung tiêu chí đánh giá cộng đồng, tạo một tầm nhìn cho cộng đồng và xây dựng lộ trình công việc để đạt tầm nhìn đó, chỉ dẫn thực hiện giám sát, đánh giá và thực hiện điều chỉnh khi cần thiết.

4.1. Chỉ Dẫn Tham Khảo Hữu Ích Cho Việc Tham Gia Hoạt Động Du Lịch

Đây là những chỉ dẫn hữu ích cho tác giả trong tiếp cận. Cần xây dựng một khung tiêu chí đánh giá cộng đồng, tạo một tầm nhìn cho cộng đồng và xây dựng lộ trình công việc để đạt tầm nhìn đó, chỉ dẫn thực hiện giám sát, đánh giá và thực hiện điều chỉnh khi cần thiết

4.2. Đề Xuất Giải Pháp Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng Tại Địa Phương

Để đẩy mạnh sự phát triển của hoạt động du lịch, tăng cường sự tham gia của cộng đồng nhằm mục đích xóa đói, giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng địa phương. Từ đó cũng chi phối nhiều đến quyết định và hành động của cộng đồng về việc tham gia hay không tham gia, đồng tình hay phản đối hoạt động du lịch ở Bắc Sơn, Lạng Sơn; điều đó cũng tác động, ảnh hưởng rất lớn đến tính bền vững của mô hình du lịch cộng đồng tại địa phương.

V. Cách Phát Triển Du Lịch Bền Vững Thông Qua Cộng Đồng Bắc Sơn

Ngành du lịch Việt Nam phát triển cũng không nằm ngoài xu thế của thế giới. Xuất hiện từ năm 1997, trải qua hơn một thập kỷ hình thành và phát triển, DLCĐ đã đem lại nhiều lợi ích kinh tế cho người dân địa phương, ngày càng hấp dẫn đối với khách du lịch, nhất là khách du lịch nước ngoài. Việc phát triển loại hình du lịch này không chỉ góp phần đa dạng sản phẩm du lịch mà còn phát huy thế mạnh văn hóa bản địa, nâng cao đời sống cho người dân địa phương.

5.1. Lợi Ích Kinh Tế Từ Du Lịch Cộng Đồng

Tại Việt Nam, việc phát triển loại hình du lịch này không chỉ góp phần đa dạng sản phẩm du lịch mà còn phát huy thế mạnh văn hóa bản địa, nâng cao đời sống cho người dân địa phương.

5.2. Phát Triển Ngành Du Lịch Việt Nam

VI. Tương Lai Du Lịch Cộng Đồng Bền Vững tại Bắc Sơn Lạng Sơn

Với mục tiêu phát triển du lịch trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương, những năm qua tỉnh Lạng Sơn đã rất quan tâm đầu tư phát triển có trọng tâm về lĩnh vực du lịch, trong đó chú trọng phát triển du lịch, đặc biệt coi trọng phát triển du lịch cộng đồng. Từ đó, cần có sự phối hợp của các bên liên quan: Cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, đặc biệt là người dân địa phương, bởi vì chính tài nguyên văn hóa và những vốn tri thức của người dân bản địa tạo nên sự hấp dẫn cho khách du lịch.

6.1. Chính Sách và Đầu Tư Phát Triển Du Lịch Địa Phương

6.2. Sự Phối Hợp Của Các Bên Liên Quan

Từ đó, cần có sự phối hợp của các bên liên quan: Cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, đặc biệt là người dân địa phương, bởi vì chính tài nguyên văn hóa và những vốn tri thức của người dân bản địa tạo nên sự hấp dẫn cho khách du lịch.

NGHIÊN CỨU SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG ĐỊA PHƯƠNG VÀO HOẠT ĐỘNG DU LỊCH TẠI HUYỆN BẮC SƠN TỈNH LẠNG SƠN