NGHIÊN CỨU SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG ĐỊA PHƯƠNG VÀO HOẠT ĐỘNG DU LỊCH TẠI HUYỆN BẮC SƠN TỈNH LẠNG SƠN

• Tác giả: Chu Thị Hằng Nga
• Người hướng dẫn: TS. Đỗ Hải Yến
• Trường học: Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
• Chuyên ngành: Du lịch
• Đề tài: Nghiên cứu sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch tại huyện Bắc Sơn tỉnh Lạng Sơn
• Loại tài liệu: Luận văn Thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.4. Bố cục luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG ĐỊA PHƯƠNG VÀO HOẠT ĐỘNG DU LỊCH
• 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch
• 1.2. Sự tham gia của cộng đồng địa phương
• 1.3. Sự tham gia của cộng đồng trong hoạt động du lịch
• 1.4. Các cấp độ tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch
• 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng
• 1.6. Năng lực du lịch của cộng đồng
• 1.7. Thái độ, nhận thức của cộng đồng đối với hoạt động du lịch
• 1.8. Vai trò, ý nghĩa sự tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch
• 1.9. Sự tham gia của cộng đồng là một yếu tố quan trọng trong việc thực hiện các kế hoạch và chiến lược du lịch
• 1.10. Sự tham gia của cộng đồng góp phần phát triển du lịch bền vững
• 1.11. Sự tham gia của cộng đồng làm hài lòng khách du lịch
• 1.12. Sự tham gia của cộng đồng góp phần vào việc phân phối công bằng chi phí và lợi ích giữa các thành viên cộng đồng
• 1.13. Sự tham gia của cộng đồng có thể giúp thỏa mãn nhu cầu của địa phương
• 1.14. Sự tham gia của cộng đồng làm tăng quá trình dân chủ tại điểm đến du lịch
• 1.15. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Nội dung nghiên cứu
• 2.2. Mô tả điểm nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp
• 2.5. Phương pháp điều tra xã hội học
• 2.6. Thiết kế thang đo
• 2.7. Thiết kế bảng hỏi
• 2.8. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Khái quát về hoạt động du lịch tại huyện Bắc Sơn
• 3.1.1. Khái quát về huyện Bắc Sơn
• 3.1.1.1. Lịch sử hình thành
• 3.1.1.2. Điều kiện tự nhiên
• 3.1.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội – cơ sở hạ tầng
• 3.1.1.4. Hệ thống tài nguyên du lịch
• 3.1.2. Thực trạng du lịch tại huyện Bắc Sơn
• 3.1.2.1. Ban quản lý du lịch huyện Bắc Sơn
• 3.1.2.2. Cơ sở vật chất, kỹ thuật du lịch
• 3.1.2.3. Sản phẩm du lịch
• 3.1.2.4. Thị trường khách du lịch
• 3.1.2.5. Nguồn nhân lực phục vụ du lịch
• 3.2. Nghiên cứu đặc điểm cộng đồng tham gia khảo sát tại huyện Bắc Sơn
• 3.3. Mức độ tham gia hoạt động bảo vệ môi trường và tài nguyên du lịch của cộng đồng địa phương huyện Bắc Sơn
• 3.3.1. Cộng đồng tham gia vào hoạt động bảo vệ môi trường và tài nguyên du lịch
• 3.4. Cộng đồng cư dân tham gia trong hoạt động cung ứng các dịch vụ và lập kế hoạch phát triển dịch vụ du lịch Bắc Sơn
• 3.5. Mức độ tham gia hoạt động cung ứng các dịch vụ du lịch và lập kế hoạch phát triển dịch vụ du lịch của cộng đồng cư dân Bắc Sơn
• 3.6. Cộng đồng tham gia hoạt động quảng bá du lịch
• 3.7. Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch tại huyện Bắc Sơn
• 3.7.1. Nhân tố thúc đẩy cộng đồng tham gia vào hoạt động du lịch
• 3.7.2. Rào cản ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch
• 3.8. Đánh giá mức độ tham gia của CĐĐP vào hoạt động du lịch tại Huyện Bắc Sơn
• 3.9. Thực trạng nhận thức, thái độ của cộng đồng đối với hoạt động phát triển du lịch
• 3.9.1. Thái độ của cộng đồng đối với khách du lịch
• 3.9.2. Nhận thức của người dân địa phương về hoạt động du lịch tại Huyện Bắc Sơn
• 3.10. Đánh giá chung
• 3.11. Một số nguyên nhân cơ bản
• 4. CHƯƠNG 4: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP
• 4.1. Căn cứ đề xuất giải pháp
• 4.1.1. Căn cứ vào các văn bản của cơ quan quản lý nhà nước
• 4.1.2. Căn cứ vào kết quả nghiên cứu của đề tài
• 4.2. Đề xuất giải pháp tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong phát triển du lịch tại huyện Bắc Sơn
• 4.2.1. Xây dựng các mô hình tổ chức, quản lý phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại địa phương
• 4.2.2. Nâng cao nhận thức và tăng cường năng lực cho cộng đồng địa phương
• 4.2.3. Tăng cường gắn kết các bên liên quan để cùng nhận diện rào cản và khắc phục những rào cản đó
• 4.2.4. Hỗ trợ cộng đồng tiếp cận nguồn vốn ưu đãi
• 4.2.5. Tăng cường xúc tiến, quảng bá du lịch địa phương
• 4.2.6. Đối với UBND tỉnh Lạng Sơn và UBND huyện Bắc Sơn
• 4.2.7. Đối với Sở Văn hóa thể thao và Du lịch tỉnh Lạng Sơn
• 4.2.8. Đối với ban quản lý du lịch huyện Bắc Sơn
• 4.2.9. Đề xuất đối với nhà kinh doanh du lịch
• 4.2.10. Đề xuất đối với cộng đồng dân cư
• 4.3. TIỂU KẾT CHƯƠNG 4
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu về Du Lịch Cộng Đồng Bắc Sơn

Nghiên cứu về sự tham gia của cộng đồng địa phương vào du lịch đang thu hút sự quan tâm của các nhà hoạch định chính sách và du khách. Các công trình nghiên cứu tập trung vào việc phát triển du lịch cộng đồng (DLCĐ) gắn liền với cộng đồng cư dân địa phương. Trên thế giới, các tổ chức phi chính phủ như Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên Thế giới đã đầu tư mạnh vào lĩnh vực này, đặc biệt ở các nước ASEAN. Thuật ngữ "cộng đồng địa phương" xuất phát từ hình thức du lịch làng bản từ những năm 1980. Tại Thái Lan, khái niệm này được nhắc đến cùng với Community-Based Tourism, nhấn mạnh tính bền vững về môi trường, văn hóa và xã hội, do chính cộng đồng quản lý và làm chủ. Phát triển sự tham gia của cộng đồng địa phương trong du lịch cũng được nhắc đến trong chương trình nghiên cứu của nhiều tổ chức xã hội trên thế giới.

1.1. Lịch Sử Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng Trên Thế Giới

Du lịch cộng đồng đã hình thành và lan rộng vào thập kỷ 80 và 90 tại các nước châu Phi, châu Úc, và châu Mỹ La Tinh. Nó cung cấp sự phong phú và đa dạng cho các loại sản phẩm du lịch [17]. Sự tham gia của cộng đồng địa phương (CĐĐP) được công nhận là yếu tố then chốt. Tổ chức mạng lưới du lịch cộng đồng vì người nghèo nhấn mạnh rằng DLCĐ thúc đẩy các chiến lược vì người nghèo, thu hút sự tham gia của người dân địa phương vào quản lý các dự án du lịch nhỏ, đồng thời tôn trọng các truyền thống và văn hóa địa phương [2].

1.2. Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng tại Việt Nam Bối Cảnh Chung

Tại Việt Nam, vấn đề phát triển sự tham gia của cộng đồng địa phương lần đầu tiên được đưa ra tại hội thảo năm 2003. Nhiều tỉnh thành đã áp dụng thành công mô hình này, ví dụ như du lịch homestay ở bản Lác (Mai Châu, Hòa Bình) và du lịch cộng đồng ở đảo Cát Bà (Hải Phòng). Tác giả Võ Quế (2006) đã hệ thống cơ sở lý luận cho DLCĐ, nhấn mạnh vai trò của cộng đồng địa phương. Theo Luật Du lịch 2017, DLCĐ được phát triển dựa trên giá trị văn hóa của cộng đồng, do cộng đồng quản lý và khai thác [6].

II. Thực Trạng và Thách Thức của Du Lịch Cộng Đồng Bắc Sơn

Tại Bắc Sơn, du lịch cộng đồng góp phần cải thiện thu nhập và đời sống cho người dân, bảo tồn văn hóa bản địa. Tuy nhiên, sự thành công phụ thuộc vào sự phối hợp của cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và người dân địa phương. Bắc Sơn có tiềm năng lớn với khí hậu mát mẻ, tài nguyên du lịch đa dạng như hang Pác Mỏ và làng văn hóa Quỳnh Sơn. Cùng với 5 dân tộc Tày, Nùng, Dao, Kinh, Mông lưu giữ được nhiều nét văn hóa. Tỉnh Lạng Sơn đã quan tâm đầu tư phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch cộng đồng. Dù vậy, việc tổ chức hoạt động du lịch còn nhiều khó khăn, nhận thức và sự tham gia của cộng đồng còn hạn chế.

2.1. Khó Khăn Trong Tổ Chức Du Lịch và Sự Tham Gia Của Cộng Đồng

Bắc Sơn là huyện miền núi nên việc tổ chức các hoạt động du lịch vẫn còn nhiều khó khăn, cộng đồng địa phương nhận thức và tham gia vào hoạt động du lịch còn hạn chế về số lượng và chất lượng, du lịch chưa thực sự là ngành nghề đem lại nguồn thu nhập chính cho cộng đồng. Điều này tác động đến quyết định của cộng đồng về việc tham gia hay không tham gia vào hoạt động du lịch ở Bắc Sơn.

2.2. Tính Bền Vững của Mô Hình Du Lịch Cộng Đồng Yếu Tố Quyết Định

Đề xuất các giải pháp tăng cường và duy trì sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch tại huyện Bắc Sơn là cần thiết. Nghiên cứu mức độ tham gia của người dân, xác định các nhân tố thúc đẩy và rào cản ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng có ý nghĩa khoa học và thời sự. Điều này đặc biệt quan trọng để đảm bảo tính bền vững của mô hình du lịch cộng đồng tại địa phương.

2.3. Mục Tiêu và Nhiệm Vụ Nghiên Cứu Du Lịch Cộng Đồng Bền Vững

Nghiên cứu đánh giá mức độ tham gia, nhận thức và thái độ của cộng đồng đối với việc phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại huyện Bắc Sơn. Mục tiêu là đề xuất giải pháp tăng cường sự tham gia của cộng đồng nhằm phát triển du lịch huyện một cách bền vững. Nhiệm vụ bao gồm tổng quan cơ sở lý luận, điều tra và đánh giá thực trạng hoạt động DLCĐ, đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cộng đồng.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu về Sự Tham Gia Cộng Đồng Bắc Sơn

Nghiên cứu tập trung vào hoạt động DLCĐ tại huyện Bắc Sơn, đặc biệt là sự tham gia của cộng đồng vào các hoạt động du lịch. Phạm vi nghiên cứu về nội dung là sự tham gia của cộng đồng vào du lịch trong việc phát triển DLCĐ. Phạm vi không gian là huyện Bắc Sơn. Các số liệu và thông tin được thu thập và cập nhật từ năm 2020 đến năm 2023. Luận văn được chia thành 04 chương, bao gồm tổng quan tình hình nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, kết quả nghiên cứu và đề xuất giải pháp.

3.1. Đối Tượng và Phạm Vi Nghiên Cứu Hoạt Động Du Lịch

Đối tượng nghiên cứu của luận văn này là hoạt động DLCĐ, trọng tâm là sự tham gia vào hoạt động du lịch của cộng đồng tại huyện Bắc Sơn.2 Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Nghiên cứu sự tham gia của cộng đồng vào du lịch trong việc phát triển DLCĐ ở huyện Bắc Sơn. Về không gian: Nghiên cứu tại huyện Bắc Sơn Về thời gian: Các số liệu, thông tin phục vụ nghiên cứu đề tài được thu thập và cập nhật từ năm 2020 đến năm 2023.

3.2. Bố Cục Luận Văn Nghiên Cứu Về Sự Tham Gia Cộng Đồng

Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn chia thành 04 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch, Chương 2: Phương pháp nghiên cứu, Chương 3: Kết quả nghiên cứu, Chương 4: Đề xuất giải pháp và kiến nghị

IV. Giải Pháp Nâng Cao Sự Tham Gia vào Du Lịch Cộng Đồng

Các nghiên cứu liên quan đến phát triển cộng đồng địa phương (CĐĐP) là những chỉ dẫn tham khảo hữu ích để tăng cường năng lực tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch. Những nghiên cứu về Phát triển cộng đồng có thể kể đến là “Giới thiệu về phát triển cộng đồng” của 2 tác giả Phillips và Pittman, “Phát triển cộng đồng bền vững” của Swisher and Monaghan. “Tài liệu Hướng dẫn phát triển Du lịch cộng đồng” của Quỹ Châu Á và VIRI Việt Nam. Điểm chung của các nghiên cứu này là trình bày các khái niệm liên quan rất súc tích, dễ hiểu. Xây dựng khung tiêu chí đánh giá cộng đồng, tạo một tầm nhìn cho cộng đồng và xây dựng lộ trình công việc để đạt tầm nhìn đó, chỉ dẫn thực hiện giám sát, đánh giá và thực hiện điều chỉnh khi cần thiết.

4.1. Chỉ Dẫn Tham Khảo Hữu Ích Cho Việc Tham Gia Hoạt Động Du Lịch

Đây là những chỉ dẫn hữu ích cho tác giả trong tiếp cận. Cần xây dựng một khung tiêu chí đánh giá cộng đồng, tạo một tầm nhìn cho cộng đồng và xây dựng lộ trình công việc để đạt tầm nhìn đó, chỉ dẫn thực hiện giám sát, đánh giá và thực hiện điều chỉnh khi cần thiết

4.2. Đề Xuất Giải Pháp Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng Tại Địa Phương

Để đẩy mạnh sự phát triển của hoạt động du lịch, tăng cường sự tham gia của cộng đồng nhằm mục đích xóa đói, giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng địa phương. Từ đó cũng chi phối nhiều đến quyết định và hành động của cộng đồng về việc tham gia hay không tham gia, đồng tình hay phản đối hoạt động du lịch ở Bắc Sơn, Lạng Sơn; điều đó cũng tác động, ảnh hưởng rất lớn đến tính bền vững của mô hình du lịch cộng đồng tại địa phương.

V. Cách Phát Triển Du Lịch Bền Vững Thông Qua Cộng Đồng Bắc Sơn

Ngành du lịch Việt Nam phát triển cũng không nằm ngoài xu thế của thế giới. Xuất hiện từ năm 1997, trải qua hơn một thập kỷ hình thành và phát triển, DLCĐ đã đem lại nhiều lợi ích kinh tế cho người dân địa phương, ngày càng hấp dẫn đối với khách du lịch, nhất là khách du lịch nước ngoài. Việc phát triển loại hình du lịch này không chỉ góp phần đa dạng sản phẩm du lịch mà còn phát huy thế mạnh văn hóa bản địa, nâng cao đời sống cho người dân địa phương.

5.1. Lợi Ích Kinh Tế Từ Du Lịch Cộng Đồng

Tại Việt Nam, việc phát triển loại hình du lịch này không chỉ góp phần đa dạng sản phẩm du lịch mà còn phát huy thế mạnh văn hóa bản địa, nâng cao đời sống cho người dân địa phương.

5.2. Phát Triển Ngành Du Lịch Việt Nam

Ngành du lịch Việt Nam phát triển cũng không nằm ngoài xu thế của thế giới. Xuất hiện từ năm 1997, trải qua hơn một thập kỷ hình thành và phát triển, DLCĐ đã đem lại nhiều lợi ích kinh tế cho người dân địa phương, ngày càng hấp dẫn đối với khách du lịch, nhất là khách du lịch nước ngoài

VI. Tương Lai Du Lịch Cộng Đồng Bền Vững tại Bắc Sơn Lạng Sơn

Với mục tiêu phát triển du lịch trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương, những năm qua tỉnh Lạng Sơn đã rất quan tâm đầu tư phát triển có trọng tâm về lĩnh vực du lịch, trong đó chú trọng phát triển du lịch, đặc biệt coi trọng phát triển du lịch cộng đồng. Từ đó, cần có sự phối hợp của các bên liên quan: Cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, đặc biệt là người dân địa phương, bởi vì chính tài nguyên văn hóa và những vốn tri thức của người dân bản địa tạo nên sự hấp dẫn cho khách du lịch.

6.1. Chính Sách và Đầu Tư Phát Triển Du Lịch Địa Phương

Với mục tiêu phát triển du lịch trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương, những năm qua tỉnh Lạng Sơn đã rất quan tâm đầu tư phát triển có trọng tâm về lĩnh vực du lịch, trong đó chú trọng phát triển du lịch, đặc biệt coi trọng phát triển du lịch cộng đồng.

6.2. Sự Phối Hợp Của Các Bên Liên Quan

Từ đó, cần có sự phối hợp của các bên liên quan: Cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, đặc biệt là người dân địa phương, bởi vì chính tài nguyên văn hóa và những vốn tri thức của người dân bản địa tạo nên sự hấp dẫn cho khách du lịch.

Tổng quan nghiên cứu

Huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn, với diện tích gần 700 km² và dân số khoảng 72.000 người, là một vùng đất giàu tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng nhờ hệ thống tài nguyên thiên nhiên đa dạng và văn hóa đặc sắc của các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Kinh, Mông cùng sinh sống. Từ năm 2017 đến 2021, lượng khách du lịch đến Bắc Sơn tăng trưởng ổn định, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương. Tuy nhiên, sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch vẫn còn hạn chế về số lượng và chất lượng, ảnh hưởng đến tính bền vững của phát triển du lịch tại đây.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá mức độ tham gia, nhận thức và thái độ của cộng đồng địa phương đối với phát triển du lịch dựa vào cộng đồng (DLCĐ) tại huyện Bắc Sơn, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường sự tham gia của cộng đồng nhằm phát triển du lịch bền vững. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2020-2023, khảo sát thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng tại địa phương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả phát triển du lịch, góp phần cải thiện đời sống kinh tế - xã hội và bảo tồn văn hóa, môi trường tại Bắc Sơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về sự tham gia của cộng đồng trong phát triển du lịch, bao gồm:

• Lý thuyết về các mức độ tham gia của cộng đồng (Pretty, 1995): Mô hình 7 cấp độ từ sự tham gia bị động đến tự vận động, chủ động của cộng đồng trong các hoạt động phát triển, đặc biệt là du lịch. Mức độ cao nhất là cộng đồng tự khởi xướng và kiểm soát các nguồn lực.
• Thuyết trao đổi xã hội: Giải thích sự ủng hộ của cộng đồng đối với phát triển du lịch dựa trên nhận thức về lợi ích và chi phí mà họ phải chịu.
• Khái niệm du lịch dựa vào cộng đồng (Community-Based Tourism - CBT): Du lịch do cộng đồng địa phương quản lý và hưởng lợi, đồng thời bảo tồn các giá trị văn hóa và môi trường.
• Các khái niệm chính: Cộng đồng địa phương, sự tham gia của cộng đồng, năng lực du lịch cộng đồng, thái độ và nhận thức của cộng đồng đối với du lịch, các yếu tố thúc đẩy và rào cản sự tham gia.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

• Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo, luận văn, sách, bài báo khoa học, các văn bản pháp luật như Luật Du lịch 09/2017/QH14, và các tài liệu của UBND tỉnh Lạng Sơn, huyện Bắc Sơn giai đoạn 2020-2023.
• Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát xã hội học với 200 phiếu điều tra người dân địa phương, phỏng vấn sâu 20 người đại diện các bên liên quan (chính quyền, doanh nghiệp, cộng đồng), quan sát thực địa tại huyện Bắc Sơn.
• Phương pháp chọn mẫu: Mẫu phi ngẫu nhiên kết hợp phương pháp “quả bóng tuyết” để đảm bảo thu thập thông tin từ các nhóm đối tượng phù hợp.
• Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để xử lý số liệu định lượng, phân tích định tính dựa trên nội dung phỏng vấn và quan sát. Thang đo Likert 5 điểm được áp dụng để đánh giá mức độ đồng thuận về các yếu tố ảnh hưởng.
• Timeline nghiên cứu: Ba đợt khảo sát thực địa từ tháng 12/2023 đến tháng 2/2024, kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp trong giai đoạn 2020-2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch còn hạn chế: Khoảng 46% người dân tham gia trực tiếp vào các hoạt động du lịch như cung cấp dịch vụ lưu trú, hướng dẫn, bán hàng lưu niệm. Tỉ lệ này thấp hơn so với mức trung bình của các địa phương phát triển du lịch cộng đồng khác trong khu vực ASEAN (khoảng 60-70%).

2. Nhận thức và thái độ tích cực của cộng đồng đối với du lịch: 72% người dân đồng ý rằng du lịch mang lại lợi ích kinh tế và cải thiện đời sống. Tuy nhiên, 38% bày tỏ lo ngại về tác động tiêu cực đến văn hóa và môi trường nếu du lịch phát triển không bền vững.

3. Các nhân tố thúc đẩy sự tham gia: Bao gồm sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương (được 85% người dân đánh giá cao), nguồn vốn ưu đãi (70%), và các chương trình đào tạo nâng cao năng lực (65%). Ngoài ra, sự gắn kết cộng đồng và truyền thống văn hóa đặc sắc cũng là động lực quan trọng.

4. Rào cản chính: Thiếu kiến thức và kỹ năng về du lịch (chiếm 60% ý kiến), hạn chế về nguồn vốn (55%), và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các bên liên quan (50%). Ngoài ra, một số người dân còn chưa nhận thức đầy đủ về quyền lợi và trách nhiệm trong phát triển du lịch.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự tham gia của cộng đồng địa phương tại Bắc Sơn đang ở mức trung bình thấp so với các mô hình du lịch cộng đồng thành công trong khu vực. Nguyên nhân chủ yếu là do hạn chế về năng lực, nhận thức và nguồn lực tài chính. So sánh với nghiên cứu tại các điểm du lịch cộng đồng như Mai Châu (Hòa Bình) hay Sapa (Lào Cai), Bắc Sơn cần tăng cường đào tạo kỹ năng và nâng cao nhận thức cho người dân.

Việc chính quyền địa phương tích cực hỗ trợ và tạo điều kiện là điểm sáng, góp phần thúc đẩy sự tham gia. Tuy nhiên, sự phối hợp giữa các bên liên quan còn thiếu đồng bộ, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Các biểu đồ thể hiện tỉ lệ tham gia theo từng hoạt động du lịch, mức độ ảnh hưởng của các nhân tố thúc đẩy và rào cản sẽ minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Sự tham gia của cộng đồng không chỉ giúp phân phối lợi ích kinh tế công bằng mà còn góp phần bảo tồn văn hóa, môi trường, nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch, làm hài lòng khách du lịch và tăng tính bền vững cho phát triển du lịch tại Bắc Sơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo nâng cao năng lực cho cộng đồng địa phương: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng phục vụ du lịch, quản lý dịch vụ, kỹ năng giao tiếp và ngoại ngữ trong vòng 12 tháng tới, do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lạng Sơn phối hợp với các tổ chức đào tạo thực hiện.

2. Xây dựng mô hình tổ chức quản lý du lịch dựa vào cộng đồng: Thành lập các nhóm cộng đồng tự quản, phối hợp với Ban quản lý du lịch huyện Bắc Sơn để quản lý và phát triển sản phẩm du lịch, đảm bảo quyền lợi và trách nhiệm của người dân, hoàn thành trong 18 tháng.

3. Hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn ưu đãi: UBND huyện Bắc Sơn phối hợp với các ngân hàng và tổ chức tài chính tạo điều kiện vay vốn ưu đãi cho các hộ gia đình và doanh nghiệp nhỏ trong cộng đồng để phát triển dịch vụ du lịch, triển khai trong 24 tháng.

4. Tăng cường xúc tiến, quảng bá du lịch địa phương: Phát triển các kênh truyền thông, website, tổ chức sự kiện quảng bá văn hóa, du lịch Bắc Sơn nhằm thu hút khách du lịch trong và ngoài nước, thực hiện liên tục với sự phối hợp của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Ban quản lý du lịch huyện.

5. Thúc đẩy sự phối hợp giữa các bên liên quan: Thiết lập cơ chế hợp tác giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng để giải quyết các rào cản, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển du lịch bền vững, hoàn thành trong 12 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch: Giúp xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển du lịch cộng đồng phù hợp với điều kiện địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững.

2. Doanh nghiệp du lịch và nhà đầu tư: Cung cấp thông tin về tiềm năng, cơ hội và thách thức trong phát triển du lịch cộng đồng tại Bắc Sơn, từ đó xây dựng chiến lược đầu tư hiệu quả.

3. Cộng đồng địa phương và các tổ chức xã hội: Nâng cao nhận thức, năng lực tham gia và quyền lợi trong phát triển du lịch, đồng thời bảo tồn văn hóa và môi trường địa phương.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành du lịch: Là tài liệu tham khảo khoa học về sự tham gia của cộng đồng trong phát triển du lịch, phương pháp nghiên cứu và các giải pháp thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

1. Sự tham gia của cộng đồng địa phương có vai trò gì trong phát triển du lịch?
   Sự tham gia giúp phân phối lợi ích công bằng, bảo tồn văn hóa, nâng cao chất lượng dịch vụ và tăng tính bền vững cho du lịch. Ví dụ, tại Bắc Sơn, người dân tham gia cung cấp dịch vụ homestay và hướng dẫn du lịch, góp phần tạo thu nhập và bảo vệ tài nguyên.

2. Những rào cản chính ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng là gì?
   Thiếu kiến thức, kỹ năng, nguồn vốn và sự phối hợp giữa các bên là những rào cản lớn. Tại Bắc Sơn, 60% người dân cho biết thiếu kỹ năng là cản trở chính.

3. Làm thế nào để nâng cao năng lực cho cộng đồng địa phương?
   Thông qua đào tạo kỹ năng phục vụ du lịch, quản lý, ngoại ngữ và nâng cao nhận thức về quyền lợi, trách nhiệm. Các chương trình đào tạo tại Bắc Sơn đã bắt đầu được triển khai với sự hỗ trợ của chính quyền.

4. Chính quyền địa phương có thể làm gì để thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng?
   Tạo điều kiện về chính sách, hỗ trợ nguồn vốn, tổ chức đào tạo và xây dựng mô hình quản lý du lịch dựa vào cộng đồng. UBND huyện Bắc Sơn đã phê duyệt đề án phát triển du lịch giai đoạn 2017-2025 với trọng tâm này.

5. Du lịch cộng đồng có tác động như thế nào đến môi trường và văn hóa địa phương?
   Du lịch cộng đồng giúp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, đồng thời nâng cao ý thức bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, nếu không quản lý tốt, có thể gây tác động tiêu cực. Tại Bắc Sơn, người dân lo ngại về ảnh hưởng đến văn hóa nếu du lịch phát triển không bền vững.

Kết luận

• Bắc Sơn có tiềm năng lớn phát triển du lịch cộng đồng nhờ tài nguyên thiên nhiên và văn hóa đa dạng.
• Mức độ tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch còn hạn chế, cần nâng cao năng lực và nhận thức.
• Các nhân tố thúc đẩy gồm sự hỗ trợ chính quyền, nguồn vốn ưu đãi và đào tạo kỹ năng; rào cản chính là thiếu kiến thức, kỹ năng và phối hợp.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường sự tham gia của cộng đồng, phát triển du lịch bền vững tại Bắc Sơn trong 1-2 năm tới.
• Kêu gọi các bên liên quan phối hợp chặt chẽ để xây dựng mô hình du lịch cộng đồng hiệu quả, góp phần nâng cao đời sống và bảo tồn văn hóa địa phương.

Luận văn là cơ sở khoa học quan trọng để các nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương tham khảo, từ đó triển khai các chính sách và hoạt động phát triển du lịch cộng đồng tại Bắc Sơn một cách hiệu quả và bền vững.