Tổng quan nghiên cứu
Việc sử dụng các cụm từ vựng (lexical collocations) trong bài viết tiếng Anh đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao khả năng biểu đạt tự nhiên và chính xác của người học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (EFL). Theo ước tính, sinh viên Việt Nam học tiếng Anh tại các trường đại học thường gặp khó khăn trong việc sử dụng đúng các collocations, dẫn đến các lỗi phổ biến ảnh hưởng đến chất lượng bài viết học thuật. Nghiên cứu này được thực hiện với 50 sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế trong học kỳ 2 năm học 2021-2022, nhằm khảo sát việc sử dụng các loại lexical collocations trong bài luận ý kiến, cách sinh viên tái sử dụng các collocations lấy từ đề bài, cũng như phân tích các lỗi collocational trong bài viết.
Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu bao gồm: (1) xác định tần suất và loại hình lexical collocations được sử dụng trong bài luận của sinh viên; (2) phân tích cách sinh viên sử dụng các collocations dựa trên đề bài, bao gồm việc sao chép nguyên văn và diễn giải lại; (3) đánh giá các lỗi collocational phổ biến và nguyên nhân phát sinh. Nghiên cứu sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu hiện đại như phần mềm AntConc, kho dữ liệu COCA, BNC và từ điển Oxford Collocations Dictionary để đảm bảo tính khách quan và chính xác trong việc phân loại và đánh giá collocations.
Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ thực trạng sử dụng collocations của sinh viên Việt Nam trong bối cảnh học thuật mà còn cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện phương pháp giảng dạy và học tập từ vựng theo cụm, từ đó nâng cao chất lượng viết luận tiếng Anh. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ giảng viên và sinh viên tại các trường đại học Việt Nam, đặc biệt trong việc phát triển kỹ năng viết học thuật và tăng cường sự tự tin khi sử dụng tiếng Anh.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính về collocations: (1) Lý thuyết dựa trên tần suất (frequency-based approach), trong đó collocations được xác định dựa trên sự xuất hiện thường xuyên của các tổ hợp từ trong các kho ngôn ngữ lớn như BNC và COCA; (2) Lý thuyết ngữ dụng (phraseological approach), tập trung vào tính thích hợp và tự nhiên của các collocations dựa trên đánh giá của người bản ngữ và từ điển chuyên ngành.
Các khái niệm chính được sử dụng bao gồm:
- Lexical collocations: các tổ hợp từ vựng gồm danh từ, động từ, tính từ, trạng từ kết hợp với nhau theo quy tắc cố định và có nghĩa rõ ràng (ví dụ: make a mistake, heavy traffic).
- Các loại collocations: adjective-noun, noun-noun, verb-noun, noun-of-noun, adverb-verb, verb-adverb, verb-adjective, adverb-adjective.
- Lỗi collocational: bao gồm sai kết hợp từ, sai hình thức từ, và lỗi hỗn hợp.
- Paraphrasing collocations: việc thay thế thành phần trong collocations bằng từ đồng nghĩa hoặc gần nghĩa để tạo ra các cụm từ mới nhưng vẫn giữ nghĩa tương tự.
Khung lý thuyết này giúp phân tích chi tiết cách sinh viên sử dụng và mắc lỗi trong các collocations, đồng thời đánh giá mức độ phù hợp của các collocations dựa trên tần suất xuất hiện trong các kho dữ liệu chuẩn.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng kết hợp phân tích corpus. Dữ liệu thu thập gồm 100 bài luận ý kiến (mỗi sinh viên viết 2 bài trong 2 bài kiểm tra viết 50 phút) của 50 sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh tại HUFLIS. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện với đối tượng nghiên cứu là sinh viên cùng khóa học.
Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm AntConc để trích xuất các lexical collocations. Việc đánh giá tính chính xác và mức độ phù hợp của collocations dựa trên tần suất xuất hiện trong các kho dữ liệu COCA, BNC và từ điển Oxford Collocations Dictionary. Các collocations được phân loại theo loại hình và lỗi được mã hóa theo các nhóm lỗi: sai kết hợp từ, sai hình thức từ, và lỗi hỗn hợp.
Timeline nghiên cứu kéo dài trong học kỳ 2 năm học 2021-2022, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích dữ liệu, và viết báo cáo kết quả. Việc sử dụng công nghệ hỗ trợ phân tích dữ liệu giúp tăng độ tin cậy và hiệu quả trong quá trình nghiên cứu.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Phân bố các loại lexical collocations: Adjective-noun là loại collocation phổ biến nhất, chiếm khoảng 40% tổng số collocations được sử dụng trong bài luận, tiếp theo là noun-noun (khoảng 20%), verb-noun (khoảng 15%), noun-of-noun (khoảng 10%), adverb-verb, verb-adverb, và verb-adjective chiếm tỷ lệ thấp hơn, trong khi adverb-adjective là loại ít xuất hiện nhất, chỉ chiếm dưới 5%.
Sử dụng collocations dựa trên đề bài: Sinh viên có xu hướng sao chép nguyên văn các collocations từ đề bài nhiều hơn so với việc diễn giải lại. Tỷ lệ sao chép nguyên văn chiếm khoảng 60%, trong khi paraphrasing chiếm 40%. Khi paraphrasing, sinh viên thường thay thế thành phần trong collocations bằng từ đồng nghĩa hoặc gần nghĩa, dẫn đến cả các collocations chính xác và sai lệch.
Lỗi collocational phổ biến: Ba nhóm lỗi chính được xác định gồm: sai kết hợp từ (chiếm 45%), sai hình thức từ (chiếm 35%), và lỗi hỗn hợp (chiếm 20%). Trong nhóm sai kết hợp từ, lỗi chọn sai tính từ là phổ biến nhất (khoảng 25% tổng lỗi). Trong nhóm sai hình thức từ, lỗi bỏ dấu số nhiều (plurality marker) chiếm tỷ lệ cao nhất (khoảng 30% lỗi nhóm này). Lỗi hỗn hợp chiếm tỷ lệ nhỏ và không đáng kể.
So sánh giữa hai đề bài: Tỷ lệ và loại collocations sử dụng tương đối ổn định giữa hai đề bài kiểm tra, tuy nhiên, số lượng lỗi collocational có xu hướng giảm nhẹ trong bài viết thứ hai, cho thấy sự tiến bộ nhất định của sinh viên qua thời gian.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính dẫn đến các lỗi collocational là do ảnh hưởng của tiếng mẹ đẻ (interlingual influence) và sự thiếu hiểu biết về quy tắc kết hợp từ trong tiếng Anh (intralingual influence). Việc sinh viên sao chép nguyên văn collocations từ đề bài phản ánh sự phụ thuộc vào nguồn đầu vào và hạn chế trong việc phát triển vốn từ vựng linh hoạt. Các lỗi phổ biến như chọn sai tính từ hay bỏ số nhiều cho thấy sinh viên chưa nắm vững các quy tắc ngữ pháp và ngữ nghĩa liên quan đến collocations.
So với các nghiên cứu trước đây trong bối cảnh EFL và ESL, kết quả tương đồng với việc adjective-noun và verb-noun là các loại collocations dễ sử dụng và phổ biến nhất, trong khi các loại collocations khác ít được sử dụng hơn. Việc sử dụng công cụ phân tích corpus giúp minh họa rõ ràng các mẫu collocations và lỗi thông qua biểu đồ phân bố tần suất và bảng tổng hợp lỗi, hỗ trợ việc đánh giá chính xác và khách quan.
Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu nằm ở việc cung cấp dữ liệu thực tiễn về cách sinh viên Việt Nam sử dụng collocations trong bài viết học thuật, từ đó giúp giảng viên thiết kế các hoạt động giảng dạy phù hợp nhằm nâng cao năng lực sử dụng collocations của sinh viên.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường giảng dạy collocations theo chủ đề: Giảng viên nên xây dựng các bài tập và hoạt động học tập tập trung vào các loại collocations phổ biến như adjective-noun và verb-noun, nhằm nâng cao nhận thức và khả năng sử dụng chính xác của sinh viên trong vòng 1 học kỳ.
Khuyến khích sinh viên sử dụng công cụ corpus: Hướng dẫn sinh viên sử dụng phần mềm như AntConc và các kho dữ liệu COCA, BNC để tự kiểm tra và mở rộng vốn collocations, giúp tăng tính tự chủ trong học tập trong suốt quá trình học.
Phát triển kỹ năng paraphrasing collocations: Tổ chức các buổi thực hành viết và sửa lỗi tập trung vào việc diễn giải lại các collocations lấy từ đề bài, nhằm giảm thiểu việc sao chép nguyên văn và nâng cao khả năng sáng tạo ngôn ngữ trong 2-3 tháng.
Cung cấp phản hồi chi tiết về lỗi collocational: Giảng viên cần chú trọng phản hồi cụ thể về các lỗi collocational phổ biến như chọn sai tính từ, bỏ số nhiều, giúp sinh viên nhận biết và sửa chữa kịp thời trong quá trình viết luận.
Xây dựng tài liệu học tập chuyên biệt: Soạn thảo tài liệu và từ điển collocations phù hợp với trình độ và đặc điểm của sinh viên Việt Nam, cập nhật thường xuyên dựa trên kết quả nghiên cứu để hỗ trợ việc học tập hiệu quả.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và các khuyến nghị giảng dạy giúp giảng viên thiết kế chương trình học và phương pháp giảng dạy collocations hiệu quả hơn, đặc biệt trong môn viết học thuật.
Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Giúp sinh viên nhận thức rõ tầm quan trọng của collocations trong viết luận, hiểu các lỗi phổ biến và cách khắc phục, đồng thời phát triển kỹ năng sử dụng collocations linh hoạt và chính xác.
Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng và giảng dạy tiếng Anh: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích chi tiết về collocations trong bối cảnh EFL Việt Nam, mở ra hướng nghiên cứu sâu hơn về ngôn ngữ học corpus và lỗi ngôn ngữ.
Nhà phát triển tài liệu và phần mềm học tiếng Anh: Thông tin về các loại collocations phổ biến và lỗi thường gặp giúp thiết kế tài liệu học tập, ứng dụng công nghệ hỗ trợ học tập phù hợp với nhu cầu thực tế của người học Việt Nam.
Câu hỏi thường gặp
Lexical collocations là gì và tại sao quan trọng trong viết luận?
Lexical collocations là các tổ hợp từ vựng thường đi cùng nhau theo quy tắc cố định, giúp bài viết trở nên tự nhiên và chính xác hơn. Việc sử dụng đúng collocations giúp người viết tránh lỗi ngôn ngữ và tăng tính thuyết phục trong luận văn.Sinh viên Việt Nam thường mắc lỗi collocational nào phổ biến nhất?
Lỗi phổ biến nhất là chọn sai tính từ trong collocations adjective-noun và bỏ dấu số nhiều trong danh từ, gây ra sự không chính xác và thiếu tự nhiên trong câu văn.Làm thế nào để sinh viên có thể cải thiện kỹ năng sử dụng collocations?
Sinh viên nên luyện tập thường xuyên với các bài tập collocations theo chủ đề, sử dụng công cụ corpus để tra cứu và học hỏi, đồng thời thực hành paraphrasing để tránh sao chép nguyên văn.Tại sao việc sử dụng collocations lấy từ đề bài lại quan trọng?
Collocations trong đề bài cung cấp nguồn từ vựng chuẩn giúp sinh viên phát triển ý tưởng. Tuy nhiên, việc sao chép nguyên văn quá nhiều có thể hạn chế sự sáng tạo và gây lỗi, nên việc paraphrasing đúng cách là cần thiết.Phần mềm AntConc hỗ trợ gì trong nghiên cứu collocations?
AntConc giúp trích xuất, phân loại và phân tích tần suất các collocations trong văn bản một cách nhanh chóng và chính xác, hỗ trợ việc đánh giá và phát hiện lỗi collocational hiệu quả hơn so với phương pháp thủ công.
Kết luận
- Nghiên cứu xác định adjective-noun là loại lexical collocation phổ biến nhất trong bài luận của sinh viên Việt Nam, với các lỗi collocational chủ yếu liên quan đến sai kết hợp từ và sai hình thức từ.
- Sinh viên có xu hướng sao chép collocations từ đề bài nhiều hơn so với việc diễn giải lại, dẫn đến cả collocations chính xác và sai lệch.
- Các lỗi phổ biến như chọn sai tính từ và bỏ số nhiều phản ánh ảnh hưởng của tiếng mẹ đẻ và thiếu hiểu biết về quy tắc tiếng Anh.
- Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện phương pháp giảng dạy collocations, nâng cao kỹ năng viết luận học thuật cho sinh viên.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp giảng dạy đề xuất, phát triển tài liệu học tập chuyên biệt và mở rộng nghiên cứu sang các đối tượng học viên khác.
Để nâng cao kỹ năng viết luận tiếng Anh, giảng viên và sinh viên nên áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu này, đồng thời tận dụng công nghệ hỗ trợ phân tích ngôn ngữ để phát triển năng lực sử dụng collocations một cách hiệu quả và bền vững.