I. Tổng quan về thành ngữ chỉ động vật trong tiếng Việt và tiếng Anh
Luận văn thạc sĩ "Nghĩa của từ ngữ chỉ động vật trong thành ngữ tiếng Việt (so sánh với thành ngữ tiếng Anh)" của Nguyễn Thị Bảo Ngọc tập trung khảo sát nghĩa của từ ngữ chỉ động vật trong thành ngữ tiếng Việt, đồng thời so sánh với thành ngữ tiếng Anh. Chương 1 của luận văn đưa ra cái nhìn tổng quan về vấn đề này. Luận văn khẳng định tầm quan trọng của thành ngữ trong việc thể hiện tư duy văn hóa dân tộc, tâm lý và trí thông minh của người bản ngữ. Đặc biệt, thành ngữ có thành tố chỉ động vật được xem là mảng đề tài phong phú, phản ánh nét độc đáo của nhân dân lao động.
Tác giả đã nêu ra những quan điểm khác nhau về khái niệm thành ngữ, đồng thời phân tích sự khác biệt giữa thành ngữ và tục ngữ. Việc phân biệt này được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm nhưng ranh giới giữa chúng vẫn chưa được xác định rõ ràng. Một số ý kiến cho rằng không cần thiết tách riêng thành ngữ và tục ngữ, trong khi một số khác lại đưa ra các tiêu chí dựa trên chức năng, nội dung và hình thức để phân biệt. Luận văn ủng hộ quan điểm của Nguyễn Văn Mạnh, cho rằng ranh giới giữa thành ngữ và tục ngữ có thể tìm thấy ở cả nội dung và hình thức.
1.1. Về tiếng Việt, luận văn nhắc đến một số công trình nghiên cứu có giá trị về thành ngữ như "Ranh giới giữa thành ngữ và tục ngữ" (Nguyễn Văn Mạnh, 1972), "Về bản chất của thành ngữ so sánh trong tiếng Việt" (Hoàng Văn Hạnh, 1976), "Đặc trưng văn hóa dân tộc nhìn từ thành ngữ, tục ngữ" (Nguyễn Xuân Hòa, 1994),... Tuy nhiên, riêng về mảng thành ngữ có thành tố chỉ động vật, tác giả chỉ ra rằng các nghiên cứu trước đó chưa đi sâu vào miêu tả cụ thể nghĩa của từng từ ngữ chỉ động vật trong thành ngữ.
1.2. Về tiếng Anh, luận văn đánh giá công trình nghiên cứu của Phan Văn Quế: "Nghĩa của thành ngữ - tục ngữ có thành tố chỉ động vật trong tiếng Anh (trong sự so sánh đối chiếu với tiếng Việt)" là tương đối bao quát nhất. Luận văn cũng liệt kê một số bài viết khác đề cập đến thành tố chỉ động vật trong thành ngữ tiếng Anh. Tuy nhiên, luận văn thừa nhận hạn chế về tài liệu nước ngoài do hạn chế ngoại ngữ.
II. Nghĩa của từ ngữ chỉ động vật trong thành ngữ tiếng Việt
Chương 2 là nội dung trọng tâm của luận văn, tập trung khảo sát nghĩa của từ ngữ chỉ động vật trong thành ngữ tiếng Việt. Luận văn không chỉ thống kê số lượng lớn thành ngữ động vật tiếng Việt (1555 thành ngữ) mà còn miêu tả nghĩa văn hóa của một số từ ngữ chỉ động vật có tần số xuất hiện cao. Ví dụ, hình ảnh con trâu trong thành ngữ tiếng Việt thường biểu trưng cho sự cần cù, chịu khó (như "cần cù như trâu", "siêng năng như trâu cày bừa"). Ngược lại, hình ảnh con cáo lại thường gắn với sự gian xảo, tinh ranh (như "cáo già", "mưu mẹo như cáo").
2.1. Bên cạnh việc phân tích nghĩa của từng từ ngữ, luận văn cũng phân tích nghĩa văn hóa của các từ chỉ bộ phận động vật trong thành ngữ. Ví dụ, "đầu rắn đuôi chồn" chỉ sự nham hiểm, "mắt diều hâu" chỉ sự tinh tường, "lưỡi mèo" chỉ sự giả dối,... Việc phân tích này giúp làm rõ hơn nét nghĩa văn hóa đặc trưng của người Việt khi sử dụng hình ảnh động vật để biểu đạt ý nghĩa.
2.2. Một điểm đáng chú ý khác là luận văn phân tích mối quan hệ giữa các thành tố động vật trong một thành ngữ. Ví dụ, trong thành ngữ "chó cắn áo rách", cả "chó" và "áo rách" đều góp phần tạo nên ý nghĩa chung của thành ngữ, chỉ sự xui xẻo, gặp phải điều không may.
2.3. Cuối cùng, luận văn dành một phần đáng kể để trình bày về thành ngữ so sánh chứa thành tố động vật. Ví dụ, "nhanh như chớp", "chậm như rùa", "khỏe như voi",... Những thành ngữ này thường sử dụng hình ảnh động vật để so sánh, làm nổi bật đặc điểm của đối tượng được so sánh.
III. So sánh đối chiếu với thành ngữ tiếng Anh
Xuyên suốt luận văn, tác giả luôn chú ý đến việc so sánh đối chiếu với thành ngữ tiếng Anh trên cơ sở những số liệu thu thập được (463 thành ngữ động vật tiếng Anh). Qua việc so sánh, luận văn làm nổi bật những nét tương đồng và dị biệt về ngôn ngữ - văn hóa - xã hội giữa hai ngôn ngữ. Ví dụ, để chỉ sự ăn nhiều, người Việt Nam dùng hình ảnh con cọp, con trâu (“ăn như cọp”, “ăn như trâu”), trong khi người Anh dùng hình ảnh con ngựa (“eat like a horse”).
3.1. Sự khác biệt này phản ánh sự khác nhau về văn hóa và môi trường sống của hai dân tộc. Người Việt Nam sống trong nền nông nghiệp lúa nước, gắn bó với những con vật như trâu, bò, nên thường sử dụng hình ảnh những con vật này trong thành ngữ. Trong khi đó, người Anh lại quen thuộc với hình ảnh con ngựa, do đó sử dụng hình ảnh này để biểu đạt ý nghĩa tương tự.
3.2. Việc so sánh đối chiếu không chỉ giúp làm rõ nét nghĩa văn hóa của từng ngôn ngữ mà còn góp phần chứng minh bản sắc văn hóa riêng biệt ở mỗi dân tộc cũng như tính phổ quát văn hóa ở nhiều dân tộc.
IV. Giá trị và ứng dụng thực tiễn
Luận văn có giá trị khoa học trong việc góp phần xây dựng bộ môn thành ngữ học. Số liệu thống kê của luận văn lớn hơn so với các công trình trước đó, do đó kết quả nghiên cứu bao quát hơn, phục vụ tốt cho việc học tập, giảng dạy và sử dụng thành ngữ. Luận văn cung cấp một khối lượng tư liệu phong phú về thành ngữ chỉ động vật trong tiếng Việt và tiếng Anh, giúp người đọc hiểu rõ hơn về nghĩa văn hóa của các thành ngữ này.
4.1. Về mặt thực tiễn, luận văn giúp chúng ta hiểu biết thêm về cái chung và cái riêng của hai nền văn hóa Việt - Anh trên cơ sở đối chiếu thành ngữ. Điều này hỗ trợ đắc lực cho việc dạy và dịch tiếng Anh.
4.2. Luận văn cũng góp phần khẳng định tầm quan trọng của việc nghiên cứu thành ngữ trong việc tìm hiểu văn hóa, tư duy và tâm lý của một dân tộc. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được ứng dụng trong việc biên soạn từ điển, sách giáo khoa và các tài liệu giảng dạy tiếng Việt và tiếng Anh.
