Tổng quan nghiên cứu

Chăn nuôi gia cầm là ngành kinh tế quan trọng tại Việt Nam, đóng góp khoảng 60-65% sản lượng chăn nuôi trong các hộ nông dân, với sản lượng gia cầm nông hộ chiếm 50-55%. Gà địa phương như Ri, Tè, Tàu Vàng, H’Mông, Đông Tảo… có vai trò thiết yếu trong văn hóa và kinh tế nông thôn. Tuy nhiên, sự nhập khẩu và lai tạo giống ngoại đã làm thu hẹp diện tích nuôi các giống gà bản địa, trong đó có gà Cáy Củm – một giống gà đặc trưng vùng núi phía Bắc với đặc điểm cúp đuôi, thịt thơm ngon và sức đề kháng cao. Nghiên cứu khả năng sinh trưởng và chất lượng thịt của gà Cáy Củm nuôi thương phẩm tại Thái Nguyên nhằm đánh giá tiềm năng phát triển giống gà này trong điều kiện khí hậu và kỹ thuật nuôi của địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào đánh giá khả năng sinh trưởng từ 1 ngày tuổi đến 6 tháng tuổi và phân tích năng suất, chất lượng thịt của gà Cáy Củm nuôi tại Thái Nguyên. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 7/2016 đến tháng 8/2017 tại Chi nhánh nghiên cứu và phát triển động thực vật bản địa, xã Tức Tranh, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc bảo tồn và phát triển nguồn gen quý, đồng thời cung cấp cơ sở thực tiễn cho người chăn nuôi nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế, góp phần xóa đói giảm nghèo cho đồng bào vùng cao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về sinh trưởng và sức sản xuất của gia cầm. Sinh trưởng được định nghĩa là quá trình tích lũy chất hữu cơ, biểu hiện qua tăng kích thước và khối lượng cơ thể, chịu ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền, môi trường và kỹ thuật nuôi dưỡng. Các chỉ tiêu đánh giá sinh trưởng gồm kích thước cơ thể, sinh trưởng tích lũy, sinh trưởng tuyệt đối và sinh trưởng tương đối. Sức sản xuất thịt được đánh giá qua khối lượng sống, tỷ lệ thân thịt, khối lượng thịt ngực, thịt đùi, cùng các chỉ tiêu chất lượng như thành phần hóa học và tỷ lệ axit amin trong thịt.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng các chỉ tiêu sinh lý – sinh hóa máu như số lượng hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu và huyết sắc tố để đánh giá sức khỏe và khả năng kháng bệnh của gà. Các chỉ số sản xuất tổng hợp như chỉ số sản xuất (PI) và chỉ số kinh tế (EN) được sử dụng để đánh giá hiệu quả chăn nuôi.

Phương pháp nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu là gà Cáy Củm thương phẩm từ 1 ngày tuổi đến 20 tuần tuổi, nuôi tại Chi nhánh nghiên cứu và phát triển động thực vật bản địa, xã Tức Tranh, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên trong khoảng thời gian từ tháng 7/2016 đến tháng 8/2017. Thí nghiệm được bố trí theo phương pháp phân lô so sánh hai hình thức nuôi: nuôi bán chăn thả (lô TN1) và nuôi nhốt hoàn toàn (lô TN2), mỗi lô gồm 150 con, tổng số 300 con gà.

Các chỉ tiêu theo dõi gồm: chỉ tiêu sinh lý (tần số hô hấp, mạch đập, thân nhiệt), chỉ tiêu huyết học (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu, huyết sắc tố), tỷ lệ nuôi sống, sinh trưởng tích lũy, sinh trưởng tuyệt đối, sinh trưởng tương đối, lượng thức ăn thu nhận, tiêu tốn thức ăn/kg tăng khối lượng, chỉ số sản xuất PI và chỉ số kinh tế EN. Mẫu máu được lấy và phân tích tại Bệnh viện trường Y – Đại học Thái Nguyên. Các chỉ tiêu sinh trưởng được cân đo định kỳ hàng tuần, sử dụng cân điện tử với độ chính xác từ 0,1g đến 5g tùy giai đoạn. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Minitab 16 theo phương pháp thống kê sinh vật học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chỉ tiêu sinh lý máu và sức khỏe gà:

    • Số lượng hồng cầu ở gà trống đạt 3,22 triệu/mm³ (TN1) và 3,27 triệu/mm³ (TN2), gà mái đạt 2,85 triệu/mm³ (TN1) và 2,82 triệu/mm³ (TN2), tương đương với các giống gà địa phương khác.
    • Tần số mạch trung bình là 170,8 lần/phút (TN1) và 167,7 lần/phút (TN2); tần số hô hấp khoảng 24-25 lần/phút; thân nhiệt dao động 39,9-40,1°C.

  2. Tỷ lệ nuôi sống:

    • Tỷ lệ nuôi sống cộng dồn đến tuần 20 đạt 94% (TN1) và 95,33% (TN2).
    • Tỷ lệ nuôi sống trong tuần duy trì trên 96% trong giai đoạn 1-14 tuần, giảm nhẹ ở giai đoạn cuối.

  3. Khả năng sinh trưởng:

    • Khối lượng sơ sinh khoảng 31,5g, tương đương gà Ri.
    • Khối lượng gà 6 tuần tuổi đạt 444,74g (TN1) và 475,16g (TN2), khác biệt có ý nghĩa (P<0,05).
    • Khối lượng 10 tuần tuổi là 960,67g (TN1) và 1.220,81g (TN2), gà nuôi nhốt có trọng lượng cao hơn đáng kể.
    • Khối lượng 20 tuần tuổi đạt 2.220,81g (TN2) và thấp hơn ở TN1, cho thấy nuôi nhốt giúp tăng trọng tốt hơn.
    • Sinh trưởng tuyệt đối cao nhất ở tuần 9-10, đạt 19,18 g/con/ngày (TN1) và 20,71 g/con/ngày (TN2).
    • Sinh trưởng tương đối giảm dần theo tuần tuổi, đạt cao nhất ở tuần đầu (59,24% TN1, 57,97% TN2).

  4. Hiệu quả sử dụng thức ăn:

    • Lượng thức ăn thu nhận tăng dần theo tuần tuổi, trung bình 55,35 g/con/ngày (TN1) và 64,52 g/con/ngày (TN2), khác biệt có ý nghĩa (P<0,05).
    • Tiêu tốn thức ăn/kg tăng khối lượng dao động từ 2,46 đến 8,93 kg, trung bình 4,06 kg (TN1) và 4,32 kg (TN2), không khác biệt đáng kể.

  5. Chỉ số sản xuất và kinh tế:

    • Chỉ số sản xuất PI trung bình 39,90 (TN1) và 44,88 (TN2).
    • Chỉ số kinh tế EN trung bình 1,26 (TN1) và 1,45 (TN2), cho thấy nuôi nhốt có hiệu quả kinh tế cao hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy gà Cáy Củm có sức khỏe tốt, khả năng thích nghi cao với điều kiện nuôi tại Thái Nguyên, thể hiện qua các chỉ tiêu huyết học và tỷ lệ nuôi sống trên 94%. Khối lượng sinh trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn của gà nuôi nhốt vượt trội so với nuôi bán chăn thả, phù hợp với đặc điểm ít vận động, tích mỡ nhiều hơn. Sinh trưởng tuyệt đối và tương đối tuân theo quy luật sinh trưởng chung của gia cầm, với tốc độ tăng trưởng cao ở giai đoạn đầu và giảm dần khi gà lớn.

So sánh với các giống gà địa phương khác như gà Ri, gà Hồ, gà Ác, gà Cáy Củm có khả năng sinh trưởng tương đương hoặc cao hơn, đồng thời chất lượng thịt được đánh giá thơm ngon, phù hợp thị hiếu người tiêu dùng. Các chỉ số sản xuất và kinh tế cho thấy nuôi nhốt giúp tăng hiệu quả kinh tế, tuy nhiên nuôi bán chăn thả vẫn giữ vai trò quan trọng trong bảo tồn nguồn gen và phù hợp với điều kiện nông hộ miền núi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ sinh trưởng tích lũy, sinh trưởng tuyệt đối, sinh trưởng tương đối và bảng so sánh chỉ số sản xuất PI, EN giữa hai phương thức nuôi để minh họa rõ ràng sự khác biệt và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển mô hình nuôi nhốt có kiểm soát:

    • Tăng cường áp dụng kỹ thuật nuôi nhốt để nâng cao sinh trưởng và hiệu quả kinh tế.
    • Thời gian thực hiện: 1-2 năm.
    • Chủ thể: Các hộ chăn nuôi, doanh nghiệp chăn nuôi tại Thái Nguyên và vùng lân cận.

  2. Bảo tồn và phát triển giống gà Cáy Củm:

    • Xây dựng chương trình nhân giống chọn lọc, bảo tồn nguồn gen quý.
    • Thời gian: liên tục, ưu tiên 3-5 năm đầu.
    • Chủ thể: Viện nghiên cứu, trường đại học, các cơ sở bảo tồn giống.

  3. Nâng cao kỹ thuật chăm sóc và dinh dưỡng:

    • Đào tạo kỹ thuật chăm sóc, cân đối khẩu phần dinh dưỡng phù hợp từng giai đoạn sinh trưởng.
    • Thời gian: 6-12 tháng.
    • Chủ thể: Trung tâm khuyến nông, các tổ chức đào tạo nông nghiệp.

  4. Xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm thịt gà Cáy Củm:

    • Phát triển thương hiệu, quảng bá sản phẩm thịt gà đặc sản, nâng cao giá trị thị trường.
    • Thời gian: 1-3 năm.
    • Chủ thể: Hợp tác xã, doanh nghiệp chế biến và phân phối.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành chăn nuôi:

    • Học hỏi phương pháp nghiên cứu, dữ liệu thực nghiệm về giống gà địa phương.
    • Áp dụng kiến thức vào các đề tài nghiên cứu liên quan.

  2. Người chăn nuôi gia cầm tại vùng núi và nông thôn:

    • Áp dụng quy trình nuôi, kỹ thuật chăm sóc để nâng cao năng suất và hiệu quả kinh tế.
    • Hiểu rõ đặc điểm sinh trưởng và sức khỏe của gà Cáy Củm.

  3. Cơ quan quản lý và khuyến nông:

    • Lập kế hoạch phát triển giống gà địa phương, bảo tồn nguồn gen quý.
    • Xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển chăn nuôi bền vững.

  4. Doanh nghiệp chế biến và kinh doanh sản phẩm gia cầm:

    • Nắm bắt tiềm năng thị trường sản phẩm thịt gà đặc sản.
    • Phát triển chuỗi cung ứng và thương hiệu sản phẩm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Gà Cáy Củm có đặc điểm sinh trưởng nổi bật gì?
    Gà Cáy Củm có khả năng sinh trưởng tốt với khối lượng 20 tuần tuổi đạt trên 2,2 kg khi nuôi nhốt, sinh trưởng tuyệt đối cao nhất khoảng 20,7 g/con/ngày, phù hợp nuôi thương phẩm.

  2. Tỷ lệ nuôi sống của gà Cáy Củm trong nghiên cứu là bao nhiêu?
    Tỷ lệ nuôi sống cộng dồn đến 20 tuần tuổi đạt khoảng 94-95%, cho thấy sức đề kháng và khả năng thích nghi tốt với điều kiện nuôi tại Thái Nguyên.

  3. Phương thức nuôi nào hiệu quả hơn cho gà Cáy Củm?
    Nuôi nhốt giúp gà tăng trọng nhanh hơn và đạt hiệu quả kinh tế cao hơn so với nuôi bán chăn thả, do giảm tiêu hao năng lượng và tăng tích lũy khối lượng.

  4. Chỉ số tiêu tốn thức ăn/kg tăng khối lượng của gà Cáy Củm là bao nhiêu?
    Trung bình tiêu tốn thức ăn khoảng 4,06-4,32 kg thức ăn cho 1 kg tăng trọng, tương đương với các giống gà địa phương khác.

  5. Chất lượng thịt gà Cáy Củm có gì đặc biệt?
    Thịt gà Cáy Củm thơm ngon, có tỷ lệ nạc cao, ít mỡ, hàm lượng axit amin thiết yếu phong phú, phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng vùng miền núi và có giá trị kinh tế cao.

Kết luận

  • Gà Cáy Củm có khả năng sinh trưởng tốt, tỷ lệ nuôi sống cao (trên 94%) và sức đề kháng phù hợp với điều kiện nuôi tại Thái Nguyên.
  • Nuôi nhốt giúp tăng trọng nhanh hơn, hiệu quả kinh tế cao hơn so với nuôi bán chăn thả.
  • Chỉ số sản xuất PI và chỉ số kinh tế EN cho thấy tiềm năng phát triển thương phẩm của giống gà này.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc bảo tồn, phát triển và ứng dụng giống gà Cáy Củm trong chăn nuôi thương phẩm.
  • Đề xuất các giải pháp kỹ thuật và chính sách hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả chăn nuôi và phát triển bền vững giống gà địa phương.

Tiếp theo: Khuyến khích triển khai mô hình nuôi nhốt quy mô lớn, đồng thời xây dựng chương trình bảo tồn nguồn gen và phát triển thương hiệu sản phẩm thịt gà Cáy Củm. Các nhà nghiên cứu và người chăn nuôi nên phối hợp để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn nhằm nâng cao giá trị kinh tế và bảo vệ đa dạng sinh học.