I. Tổng Quan Nghiên Cứu Về Mối Quan Hệ Vượt Khó THPT
Nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả học tập của học sinh là một lĩnh vực quan trọng, với nhiều công trình trên thế giới và Việt Nam chỉ ra rằng các yếu tố như hứng thú, động cơ học tập, năng lực trí tuệ, phương pháp học tập, môi trường học tập và các yếu tố từ giáo viên, nhà trường và gia đình đều có tác động đến thành tích học tập của học sinh. Đã có một thời gian dài, chỉ số thông minh IQ và chỉ số cảm xúc EQ được xem là thước đo quan trọng nhất để dự báo thành công, nhưng từ năm 1997, các nhà chuyên môn bắt đầu quan tâm đến một chỉ số mới là AQ (Adversity Quotient), chỉ số biểu thị khả năng vượt qua nghịch cảnh, khó khăn, gian khổ. Theo Stoltz (1997), AQ mới thực sự là chỉ số quyết định thành công, bởi nó giúp con người phát huy tác dụng của IQ và EQ. Tính sáng tạo là thuộc tính của nhân cách, được hình thành và phát triển trong quá trình học tập và lao động. Sáng tạo có thể coi là một hoạt động có ý nghĩa quan trọng trong đời sống, là biểu hiện cao nhất của đời sống tâm hồn.
1.1. Tổng quan các nghiên cứu về thành tích học tập THPT
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến thành tích học tập của học sinh THPT, bao gồm cả các yếu tố bên trong như động lực, hứng thú và khả năng nhận thức, cũng như các yếu tố bên ngoài như môi trường gia đình, chất lượng giảng dạy và cơ sở vật chất của nhà trường. Các nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển các kỹ năng tư duy sáng tạo và khả năng vượt khó để học sinh có thể đạt được thành tích tốt hơn.
1.2. Đam Mê và Sáng Tạo Yếu tố then chốt quyết định thành tích
Thomas Friedman cho rằng niềm đam mê và sự tò mò quan trọng hơn trí thông minh. Việc tìm hiểu thực trạng các chỉ số của mỗi người để thúc đẩy chúng vào trong học tập và công việc đã được xem xét và bàn đến từ lâu bởi các nhà tâm lý, nhà giáo dục. Việc đo lường khả năng sáng tạo của con người được các nhà tâm lý học cụ thể hóa qua chỉ số sáng tạo CQ.
II. Thách Thức Nghiên Cứu Mối Quan Hệ Các Yếu Tố THPT
Trên thế giới hiện nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về mối tương quan giữa trí thông minh, chỉ số cảm xúc, khả năng vượt khó với kết quả học tập của sinh viên (Mohd Effendi, 2016; R. Espaňola, 2016; Fiola Kuhon, 2020) hay một số các công trình nghiên cứu riêng lẻ ở Việt Nam về chỉ số EQ với kết quả học tập (Phạm Trọng Nam, 2010; Đỗ Duy Hưng, 2014; Trần Hà Thu và cộng sự, 2019), chỉ số IQ của học sinh (Nguyễn Thị Thìn, 2017) chỉ số AQ của sinh viên (Ngô Thị Hải, 2018) chỉ số CQ (Nguyễn, Bích Ngọc, 2014; Trần Anh Tuấn, 2014) nhưng các các công trình nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam về mối tương quan giữa ba chỉ số: vượt khó, sáng tạo và đam mê với kết quả học tập của học sinh vẫn còn khoảng trống cần nghiên cứu. Do tính mới của đề tài, cần phải nghiên cứu mối quan hệ của ba chỉ số này đến kết quả học tập của học sinh, tôi lựa chọn đề tài “Mối quan hệ giữa khả năng vượt khó, sự đam mê và sáng tạo với thành tích học tập của học sinh trung học phổ thông” làm vấn đề nghiên cứu của mình.
2.1. Khoảng Trống Nghiên Cứu Vượt Khó Đam Mê Sáng Tạo và THPT
Các nghiên cứu hiện tại chưa làm rõ mối liên hệ giữa vượt khó, đam mê, sáng tạo với thành tích học tập ở học sinh THPT. Cần thiết có một nghiên cứu toàn diện để hiểu rõ hơn về vai trò của các yếu tố này trong việc định hình kết quả học tập của học sinh, từ đó đưa ra các giải pháp hỗ trợ phù hợp.
2.2. Hạn chế về Nghiên cứu trong nước về chỉ số AQ và CQ
Một số nghiên cứu riêng lẻ ở Việt Nam đã xem xét chỉ số EQ, IQ, AQ và CQ nhưng chưa có nghiên cứu nào tập trung vào mối tương quan giữa ba chỉ số này: vượt khó, sáng tạo và đam mê với kết quả học tập của học sinh. Cần có thêm các nghiên cứu để khám phá sâu hơn về các chỉ số này trong bối cảnh giáo dục Việt Nam.
III. Phương Pháp Đo Lường Mức Độ Vượt Khó Của Học Sinh
Từ năm 1997, các nhà chuyên môn bắt đầu quan tâm đến một chỉ số mới là AQ (Adversity Quotient), chỉ số biểu thị khả năng vượt qua nghịch cảnh, khó khăn, gian khổ. Theo Stoltz (1997), người đề xuất chỉ số vượt khó, AQ mới thực sự là chỉ số quyết định thành công, bởi nó giúp con người phát huy tác dụng của hai chỉ số IQ và EQ. Việc áp dụng chỉ số vượt khó trong lĩnh vực giáo dục cung cấp thông tin về khả năng phục hồi của một người để có thể xác định việc theo dõi nhu cầu của mỗi cá nhân trong việc phát triển khả năng của họ.
3.1. Adversity Quotient AQ Thước Đo Khả Năng Vượt Khó
Adversity Quotient (AQ) là một chỉ số đo lường khả năng của một cá nhân đối mặt và vượt qua những khó khăn, thử thách trong cuộc sống. AQ phản ánh mức độ kiên trì, lạc quan và khả năng phục hồi của một người khi đối diện với nghịch cảnh.
3.2. Các Thang Đo và Công Cụ Đánh Giá Chỉ Số Vượt Khó
Có nhiều thang đo và công cụ được sử dụng để đánh giá chỉ số vượt khó (AQ), bao gồm các bài kiểm tra tự đánh giá, phỏng vấn và quan sát hành vi. Các công cụ này thường tập trung vào việc đo lường các yếu tố như khả năng kiểm soát, trách nhiệm, phạm vi ảnh hưởng và độ bền.
IV. Làm Sao Thúc Đẩy Đam Mê và Khuyến Khích Tư Duy Sáng Tạo
Tính sáng tạo là thuộc tính của nhân cách, được hình thành và phát triển trong quá trình học tập và lao động. Sáng tạo có thể coi là một hoạt động có ý nghĩa quan trọng trong đời sống, là biểu hiện cao nhất của đời sống tâm hồn. Trong khi đó, niềm đam mê là tình yêu sâu sắc đối với những gì mỗi cá nhân làm. Chỉ số Đam mê đo lường mức độ mỗi người tận hưởng những gì họ làm được. Việc tìm hiểu thực trạng các chỉ số của mỗi người để thúc đẩy chúng vào trong học tập và công việc đã được xem xét và bàn đến từ lâu bởi các nhà tâm lý, nhà giáo dục.
4.1. Vai trò của Môi Trường Học Tập trong việc nuôi dưỡng Đam Mê
Môi trường học tập đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng đam mê học tập của học sinh. Một môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự tò mò, khám phá và sáng tạo có thể giúp học sinh cảm thấy hứng thú hơn với việc học và phát triển đam mê của mình.
4.2. Phương Pháp Giáo Dục Nào Kích Thích Tư Duy Sáng Tạo
Có nhiều phương pháp giáo dục có thể kích thích tư duy sáng tạo của học sinh, chẳng hạn như học tập dự án, học tập dựa trên vấn đề và các hoạt động nghệ thuật. Các phương pháp này khuyến khích học sinh tự đặt câu hỏi, tìm tòi, thử nghiệm và đưa ra những giải pháp mới.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Tác Động của Vượt Khó đến THPT
Nghiên cứu về ảnh hưởng của học tập trải nghiệm và chỉ số vượt khó đối với khả năng giải quyết vấn đề của sinh viên được thực hiện tại Indonesia năm 2020 gồm 120 sinh viên tham gia nghiên cứu. Kết quả cho thấy: có sự khác biệt đáng kể về năng lực giải quyết vấn đề của học sinh được dạy học qua trải nghiệm và học trực tiếp. Khả năng giải quyết vấn đề của học sinh trong học tập trải nghiệm có hiệu suất tốt hơn so với học tập theo hướng dẫn trực tiếp. Có sự khác biệt đáng kể về khả năng giải quyết vấn đề của cả học sinh có chỉ số vượt khó cao và thấp.
5.1. Học tập trải nghiệm Giải pháp giúp Học sinh Vượt Khó
Học tập trải nghiệm, với các bước như tham gia vào một trải nghiệm cụ thể, phản ánh về trải nghiệm đó, phát triển lý thuyết dựa trên kinh nghiệm và đưa ra kết luận, có thể giúp học sinh phát triển khả năng vượt khó và giải quyết vấn đề hiệu quả hơn.
5.2. Chỉ số Vượt Khó cao và Thành tích Học Tập Mối liên hệ
Nghiên cứu cho thấy những học sinh có chỉ số vượt khó cao thường có thành tích tốt hơn trong việc giải quyết vấn đề so với những học sinh có chỉ số vượt khó trung bình và thấp, cho thấy mối liên hệ giữa khả năng vượt khó và thành tích học tập.
VI. Tương Lai Nghiên Cứu Về Mối Quan Hệ và Thành Tích Học Tập
Cần phải nghiên cứu mối quan hệ của ba chỉ số này đến kết quả học tập của học sinh, tôi lựa chọn đề tài “Mối quan hệ giữa khả năng vượt khó, sự đam mê và sáng tạo với thành tích học tập của học sinh trung học phổ thông” làm vấn đề nghiên cứu của mình. Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc khám phá sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số vượt khó, đam mê và sáng tạo của học sinh, cũng như các biện pháp can thiệp hiệu quả để thúc đẩy sự phát triển của các yếu tố này, từ đó nâng cao thành tích học tập.
6.1. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Yếu Tố Ảnh Hưởng AQ PQ CQ
Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc khám phá sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số vượt khó, đam mê và sáng tạo của học sinh, như môi trường gia đình, chất lượng giảng dạy và các hoạt động ngoại khóa.
6.2. Can Thiệp Giáo Dục Nâng Cao Thành Tích Học Tập
Cần có thêm các nghiên cứu về các biện pháp can thiệp giáo dục hiệu quả để thúc đẩy sự phát triển của các yếu tố vượt khó, đam mê và sáng tạo ở học sinh, từ đó nâng cao thành tích học tập và chuẩn bị cho tương lai.
