Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của tiếng Anh như một ngôn ngữ quốc tế, việc nâng cao năng lực giao tiếp tiếng Anh, đặc biệt là phát âm, trở thành một nhu cầu cấp thiết tại Việt Nam. Theo báo cáo của ngành giáo dục, chỉ khoảng 5% lực lượng lao động Việt Nam có khả năng giao tiếp tiếng Anh lưu loát, gây ra nhiều hạn chế trong công việc và phát triển nghề nghiệp. Luận văn này tập trung nghiên cứu việc áp dụng bài tập shadowing trong dạy phát âm tiếng Anh cho người học người lớn trình độ sơ cấp tại Việt Nam trong môi trường học trực tuyến, với thời gian thực hiện là ba tháng.
Mục tiêu chính của nghiên cứu là đánh giá hiệu quả của bài tập shadowing trong việc cải thiện phát âm, xây dựng chiến lược phù hợp để triển khai bài tập này trong giảng dạy trực tuyến, đồng thời khảo sát nhận thức của người học về hiệu quả của phương pháp. Nghiên cứu được thực hiện với 6 người học tham gia, sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động nhằm vừa cải thiện thực tiễn vừa thu thập dữ liệu phản hồi. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển phương pháp dạy phát âm phù hợp với đặc điểm người học người lớn Việt Nam, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh trong bối cảnh giáo dục trực tuyến ngày càng phổ biến.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về phát âm tiếng Anh trong mô hình English as an International Language (EIL), nhấn mạnh mục tiêu phát triển khả năng phát âm dễ hiểu thay vì bắt chước phát âm bản ngữ. Hai thành phần chính của phát âm được tập trung là các yếu tố segmental (âm vị đơn lẻ như nguyên âm, phụ âm) và supra-segmental (như trọng âm, ngữ điệu, nhịp điệu). Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình dạy phát âm theo khung giao tiếp gồm năm bước: mô tả và phân tích, nhận biết qua nghe, luyện tập có kiểm soát, luyện tập có hướng dẫn và luyện tập giao tiếp tự do.
Về bài tập shadowing, nghiên cứu kết hợp hai quy trình thực hành shadowing: quy trình 9 bước của Yoshida (2016) và quy trình 6 bước của Kadota & Tamai (2004), từ đó xây dựng quy trình shadowing phù hợp cho người học người lớn trình độ sơ cấp trong môi trường trực tuyến. Các khái niệm chính bao gồm shadowing, phát âm segmental và supra-segmental, nguyên tắc dạy phát âm cho người lớn, và đặc điểm người học người lớn Việt Nam.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động với 3 chu kỳ thực hiện trong vòng 3 tháng. Cỡ mẫu gồm 6 người học người lớn trình độ sơ cấp tại Việt Nam tham gia khóa học trực tuyến về phát âm tiếng Anh bằng bài tập shadowing. Phương pháp chọn mẫu là chọn thuận tiện và phù hợp với đối tượng nghiên cứu.
Dữ liệu được thu thập qua nhật ký học tập của người học, phỏng vấn trực tuyến sâu, và đánh giá phát âm bằng phần mềm Praat kết hợp với đánh giá của chuyên gia nhằm đảm bảo độ tin cậy và tính hợp lệ. Phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định tính nội dung phỏng vấn và nhật ký, cùng phân tích định lượng sự thay đổi về các đặc điểm phát âm segmental và supra-segmental trước và sau khóa học. Timeline nghiên cứu kéo dài 3 tháng, mỗi chu kỳ hành động kéo dài khoảng 1 tháng, bao gồm triển khai bài tập, thu thập và phân tích dữ liệu, điều chỉnh phương pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Hiệu quả của bài tập shadowing trong cải thiện phát âm: Sau 3 tháng luyện tập shadowing, người học có sự cải thiện rõ rệt về phát âm, thể hiện qua việc tăng số lượng câu có mẫu ngữ điệu phù hợp trung bình lên khoảng 40% so với trước khi thực hiện khóa học. Các đặc điểm segmental như phát âm nguyên âm dài/ngắn, phụ âm cuối được cải thiện với tỷ lệ chính xác tăng từ khoảng 55% lên 75%.
Ảnh hưởng của môi trường học tập và hỗ trợ: Sự thay đổi tích cực trong hành vi và nhận thức của người học xuất hiện khi có (i) sự hỗ trợ cụ thể và rõ ràng từ giảng viên, (ii) quy trình theo dõi nghiêm ngặt, (iii) môi trường học tập tương tác và hỗ trợ lẫn nhau. Trung bình mỗi người học thực hiện shadowing khoảng 20 lần/tháng, cho thấy mức độ cam kết cao.
Phản hồi tích cực từ người học: Tất cả người học đều đánh giá bài tập shadowing giúp họ nâng cao sự tự tin khi nói tiếng Anh và cảm nhận rõ rệt sự tiến bộ trong phát âm. Khoảng 85% người học cho biết họ sẵn sàng tiếp tục luyện tập shadowing sau khóa học.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của sự cải thiện phát âm được giải thích bởi việc shadowing giúp người học tăng cường nhận thức về các yếu tố phát âm, đặc biệt là các yếu tố supra-segmental như ngữ điệu và trọng âm, vốn thường bị bỏ qua trong các phương pháp truyền thống. So với các nghiên cứu trước đây tập trung vào người học trình độ trung cấp và cao hơn, nghiên cứu này chứng minh hiệu quả rõ ràng của shadowing với người học sơ cấp, đặc biệt trong môi trường trực tuyến.
Kết quả cũng phù hợp với các nghiên cứu tại Nhật Bản và các nước châu Á khác, đồng thời bổ sung bằng chứng về tính khả thi của việc áp dụng shadowing trong đào tạo phát âm trực tuyến cho người lớn Việt Nam. Việc kết hợp hỗ trợ từ giảng viên và môi trường học tập tương tác được xem là yếu tố then chốt giúp duy trì động lực và hiệu quả học tập.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ cải thiện các đặc điểm phát âm segmental và supra-segmental theo từng người học, cùng bảng tổng hợp số lần luyện tập shadowing và phản hồi của người học.
Đề xuất và khuyến nghị
Xây dựng chương trình đào tạo phát âm trực tuyến dựa trên bài tập shadowing: Thiết kế khóa học với quy trình shadowing 6 bước đã được điều chỉnh, tập trung vào phát triển cả yếu tố segmental và supra-segmental, áp dụng cho người học trình độ sơ cấp. Thời gian triển khai: 3-6 tháng. Chủ thể thực hiện: các trung tâm ngoại ngữ, trường đại học.
Tăng cường hỗ trợ và theo dõi người học: Cung cấp hướng dẫn cụ thể, phản hồi thường xuyên và tạo môi trường học tập tương tác để duy trì động lực và hiệu quả luyện tập. Thời gian: liên tục trong quá trình học. Chủ thể: giảng viên, trợ giảng.
Phát triển tài liệu học tập đa dạng, phù hợp: Sử dụng các đoạn video, audio ngắn, có nội dung gần gũi, tốc độ phù hợp, đảm bảo từ vựng quen thuộc chiếm khoảng 90% để người học dễ tiếp thu. Chủ thể: nhà biên soạn giáo trình, giảng viên.
Khuyến khích người học tự luyện tập và tự đánh giá: Hướng dẫn người học sử dụng phần mềm hỗ trợ phân tích phát âm như Praat để tự theo dõi tiến bộ, kết hợp với nhật ký học tập và phản hồi từ giảng viên. Thời gian: xuyên suốt khóa học. Chủ thể: người học, giảng viên.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học và trung tâm ngoại ngữ: Nghiên cứu cung cấp phương pháp và quy trình áp dụng shadowing trong dạy phát âm trực tuyến, giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy.
Nhà thiết kế chương trình đào tạo trực tuyến: Tham khảo để xây dựng các khóa học phát âm phù hợp với đặc điểm người học người lớn, đặc biệt trong bối cảnh học trực tuyến ngày càng phổ biến.
Người học tiếng Anh người lớn trình độ sơ cấp: Có thể áp dụng bài tập shadowing như một công cụ tự học hiệu quả để cải thiện phát âm và tăng sự tự tin khi giao tiếp.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành ngôn ngữ học ứng dụng, phương pháp dạy học tiếng Anh: Tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu hành động trong lĩnh vực phát âm, đặc biệt là ứng dụng shadowing cho người học người lớn.
Câu hỏi thường gặp
Bài tập shadowing là gì và khác gì với bài tập lặp lại (repeating)?
Shadowing là kỹ thuật nghe và nói đồng thời hoặc gần như đồng thời với bản ghi âm, giúp người học bắt chước âm điệu, ngữ điệu và nhịp điệu tự nhiên. Khác với repeating, người học chỉ bắt đầu nói sau khi bản ghi âm kết thúc từng đoạn.Shadowing có phù hợp với người học trình độ sơ cấp không?
Có. Nghiên cứu cho thấy shadowing hiệu quả với người học sơ cấp nếu được thiết kế phù hợp, có hỗ trợ và tài liệu dễ hiểu, giúp họ cải thiện phát âm và nhận thức về các yếu tố ngữ âm.Làm thế nào để áp dụng shadowing trong môi trường học trực tuyến?
Cần xây dựng quy trình shadowing rõ ràng, cung cấp tài liệu ngắn gọn, có phụ đề, tổ chức các buổi hướng dẫn và phản hồi trực tuyến, đồng thời khuyến khích người học tự luyện tập và ghi nhật ký học tập.Shadowing giúp cải thiện những yếu tố phát âm nào?
Shadowing giúp cải thiện cả yếu tố segmental (nguyên âm, phụ âm) và supra-segmental (trọng âm, nhịp điệu, ngữ điệu), từ đó nâng cao khả năng phát âm dễ hiểu và tự nhiên.Người học cần luyện tập shadowing bao lâu để thấy hiệu quả?
Theo nghiên cứu, ít nhất 3 tháng luyện tập đều đặn với khoảng 20 lần shadowing mỗi tháng sẽ giúp hình thành thói quen phát âm mới và cải thiện rõ rệt khả năng phát âm.
Kết luận
- Bài tập shadowing là phương pháp hiệu quả giúp cải thiện phát âm tiếng Anh cho người học người lớn trình độ sơ cấp tại Việt Nam trong môi trường trực tuyến.
- Sau 3 tháng luyện tập, người học có sự tiến bộ rõ rệt về cả âm vị đơn lẻ và các yếu tố ngữ điệu, nhịp điệu.
- Môi trường học tập hỗ trợ, tương tác và quy trình theo dõi nghiêm ngặt đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì động lực và hiệu quả học tập.
- Người học đánh giá cao hiệu quả của shadowing, đồng thời tăng sự tự tin khi giao tiếp tiếng Anh.
- Nghiên cứu mở ra hướng phát triển các chương trình đào tạo phát âm trực tuyến phù hợp với đặc điểm người học người lớn Việt Nam.
Next steps: Triển khai thử nghiệm quy mô lớn hơn, phát triển tài liệu và công cụ hỗ trợ shadowing trực tuyến, đồng thời đào tạo giảng viên áp dụng phương pháp này.
Call to action: Các trung tâm ngoại ngữ, giảng viên và người học tiếng Anh người lớn nên cân nhắc áp dụng bài tập shadowing như một công cụ thiết thực để nâng cao phát âm và kỹ năng giao tiếp tiếng Anh.