Tổng quan nghiên cứu

Lực lượng Hải quân Việt Nam đang trong quá trình hiện đại hóa với việc trang bị các phương tiện quân sự chiến lược thế hệ mới như tàu hộ tống lớp Gepard và tàu ngầm Kilo. Điều kiện lao động của thủy thủ trên các tàu này được xếp vào mức VI – mức lao động nặng nhọc, độc hại và nguy hiểm cao nhất theo Quyết định số 03/2006/QĐ-BLĐTBXH. Thủy thủ phải làm việc trong môi trường khắc nghiệt với tiếng ồn lớn, rung lắc, không gian chật hẹp, điều kiện vệ sinh và dinh dưỡng hạn chế, cùng các yếu tố vật lý như sóng điện từ, tĩnh điện và thủy âm có dải tần mới. Những yếu tố này ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, tâm lý và khả năng lao động của thủy thủ, với khoảng 5% thủy thủ phải rời tàu hàng năm do sức khỏe không đảm bảo. Tỷ lệ giảm thính lực nghề nghiệp ở thủy thủ dao động từ 30% đến 76%, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả công tác.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá điều kiện lao động, sinh hoạt và thực trạng sức khỏe của thủy thủ tàu hộ tống lớp Gepard trong hoạt động huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu, đồng thời đánh giá hiệu quả của thiết bị bảo hộ cá nhân và phương pháp đo thính lực 2 tần số trong dự phòng tác hại tiếng ồn. Nghiên cứu được thực hiện trên hai tàu HQ011 và HQ012 thuộc Hải quân vùng 4 trong giai đoạn 2012-2016, với các chỉ số sức khỏe và môi trường lao động được khảo sát chi tiết. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng công tác quân y, bảo vệ sức khỏe thủy thủ và đảm bảo hiệu quả hoạt động của lực lượng Hải quân hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết về môi trường lao động và sức khỏe nghề nghiệp: Môi trường lao động bao gồm các yếu tố vật lý, hóa học, sinh học và xã hội tác động đến sức khỏe người lao động. Các yếu tố như tiếng ồn, rung lắc, nhiệt độ, độ ẩm, hơi khí độc được xem xét theo tiêu chuẩn vệ sinh lao động hiện hành.

  • Mô hình tác động đa yếu tố đến sức khỏe thủy thủ: Tác động tổng hợp của các yếu tố môi trường tự nhiên (sóng biển, bão, nhiệt độ), môi trường hạm tàu (vi khí hậu, tiếng ồn, rung lắc), điều kiện sinh hoạt (khẩu phần ăn, không gian sinh hoạt) và tổ chức lao động (ca kíp, áp lực tâm lý) ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của thủy thủ.

  • Khái niệm về giảm thính lực nghề nghiệp: Giảm thính lực do phơi nhiễm tiếng ồn kéo dài, đặc trưng bởi ngưỡng nghe kém nhất ở tần số cao 3000-6000 Hz, được đánh giá qua thính lực đồ 11 tần số và phương pháp đo thính lực 2 tần số.

  • Khái niệm về căng thẳng thần kinh tâm lý: Đánh giá trạng thái lo âu và căng thẳng cảm xúc của thủy thủ dựa trên thang điểm Spielberger, liên quan đến các yếu tố cô lập xã hội, áp lực công việc và môi trường sống đặc thù trên tàu.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Kết hợp nghiên cứu mô tả cắt ngang, nghiên cứu hồi cứu và nghiên cứu can thiệp.

  • Nguồn dữ liệu: Khảo sát môi trường lao động trên tàu HQ011 và HQ012; đánh giá sức khỏe, sinh hoạt và tâm lý của 141 thủy thủ; hồi cứu hồ sơ sức khỏe 42 thủy thủ trong 2 năm (2012-2014); thử nghiệm thiết bị bảo hộ cá nhân và phương pháp đo thính lực 2 tần số.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu tổ hợp cho khảo sát môi trường với tối thiểu 5 mẫu/vị trí x 6 vị trí x 4 tình huống x 2 tàu, tổng khoảng 380 mẫu cho các chỉ tiêu môi trường. Toàn bộ thủy thủ trên 2 tàu được khảo sát sức khỏe và tâm lý, với các nhóm ngành nghề phân chia rõ ràng.

  • Phương pháp phân tích: Đo các chỉ tiêu môi trường lao động theo tiêu chuẩn Quyết định 3733/2003/QĐ-BYT; đo thính lực bằng máy Amplivox 240 với 11 tần số; đánh giá căng thẳng tâm lý bằng thang điểm Spielberger; phân tích số liệu bằng thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát môi trường lao động từ 6/2014 đến 8/2014; đánh giá sức khỏe và tâm lý từ 1/2015 đến 8/2015; thử nghiệm thiết bị bảo hộ và đo thính lực 2 tần số từ 9/2015 đến 4/2016.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Điều kiện lao động và môi trường trên tàu Gepard:

    • Nhiệt độ trong khoang máy dao động từ 50°C đến 100°C, vượt ngưỡng cho phép, đặc biệt khu vực tua bin và nồi hơi có cường độ bức xạ nhiệt 0,4-0,6 calo/cm²/phút.
    • Tiếng ồn trong khoang máy vượt tiêu chuẩn 85 dBA, dao động từ 90 đến trên 110 dBA tùy vị trí và trạng thái hoạt động.
    • Rung, lắc với biên độ lên đến 15 mm và gia tốc 600-800 mm/s² gây khó chịu và mệt mỏi cho thủy thủ.
    • Độ ẩm không khí cao, đặc biệt vào mùa xuân, kết hợp với nhiệt độ cao tạo vi khí hậu ngột ngạt trong các khoang kín.

  2. Thực trạng sức khỏe thủy thủ:

    • Tỷ lệ thủy thủ bị giảm thính lực nghề nghiệp chiếm khoảng 35,4%, cao nhất ở nhóm thợ máy với 73%.
    • Các bệnh lý phổ biến gồm: nhiễm khuẩn và ký sinh trùng (28-32%), bệnh răng miệng (28-32%), bệnh hô hấp (16-20%), bệnh tai-mũi-họng (11-14%), bệnh tim mạch với 31,62% thủy thủ bị tăng huyết áp.
    • Tỷ lệ căng thẳng cảm xúc cao, với 96,8% thủy thủ trinh sát kỹ thuật bị căng thẳng mức vừa và cao; 64,1% cảm giác cô đơn; 61,5% căng thẳng cảm xúc tình dục; 94% lo lắng về tai nạn và hỏa hoạn.

  3. Hiệu quả biện pháp can thiệp:

    • Thiết bị bảo hộ cá nhân như nút tai và chụp tai giảm tiếng ồn từ 15 đến 35 dBA, giúp giảm tác hại tiếng ồn lên thính lực.
    • Phương pháp đo thính lực 2 tần số đơn giản, phù hợp với quân y tuyến đơn vị, giúp phát hiện sớm giảm thính lực, thuận tiện hơn so với đo thính lực 11 tần số truyền thống.

Thảo luận kết quả

Điều kiện lao động trên tàu Gepard với nhiệt độ cao, tiếng ồn vượt ngưỡng và rung lắc mạnh tạo áp lực lớn lên sức khỏe thủy thủ, đặc biệt là hệ thần kinh và thính lực. Kết quả giảm thính lực nghề nghiệp tương đồng với các nghiên cứu trong và ngoài nước, cho thấy tiếng ồn là yếu tố nguy cơ chính. Các bệnh lý nhiễm khuẩn, răng miệng và hô hấp phổ biến phản ánh điều kiện vệ sinh và dinh dưỡng còn hạn chế trên tàu. Tỷ lệ căng thẳng tâm lý cao do môi trường sống cô lập, áp lực công việc và xa gia đình, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả lao động và sức khỏe lâu dài.

Việc áp dụng thiết bị bảo hộ cá nhân và phương pháp đo thính lực 2 tần số được chứng minh là hiệu quả, phù hợp với điều kiện quân y tuyến đơn vị, giúp phát hiện và phòng ngừa sớm các tổn thương thính lực. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ giảm thính lực theo ngành nghề, bảng thống kê tỷ lệ mắc các bệnh lý chính và biểu đồ nhiệt độ, tiếng ồn theo vị trí trên tàu để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải thiện điều kiện vi khí hậu trong khoang máy và các khu vực làm việc:

    • Thực hiện các biện pháp cách nhiệt, thông gió hút khí nóng và phun khí mát với tốc độ gió phù hợp (2-3 m/s) để giảm nhiệt độ xuống dưới 37°C.
    • Chủ động điều chỉnh thời gian làm việc trong điều kiện nhiệt độ cao, rút ngắn ca làm việc xuống còn 2-3 giờ khi nhiệt độ vượt ngưỡng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ huy tàu phối hợp với bộ phận kỹ thuật, trong vòng 6 tháng.

  2. Trang bị và sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân chống ồn phù hợp:

    • Lựa chọn nút tai hoặc chụp tai phù hợp với từng ngành nghề, ưu tiên thiết bị giảm ồn 15-35 dBA, ít gây khó chịu và không ảnh hưởng đến tiếp nhận tín hiệu chỉ huy.
    • Tổ chức huấn luyện sử dụng thiết bị bảo hộ đúng cách và thường xuyên kiểm tra hiệu quả.
    • Chủ thể thực hiện: Quân y Hải quân và chỉ huy tàu, trong vòng 3 tháng.

  3. Áp dụng phương pháp đo thính lực 2 tần số tại quân y tuyến đơn vị:

    • Triển khai đo thính lực 2 tần số định kỳ để phát hiện sớm giảm thính lực, kịp thời can thiệp và chuyển đổi công việc nếu cần.
    • Đào tạo nhân viên quân y tuyến đơn vị về kỹ thuật đo và phân tích kết quả.
    • Chủ thể thực hiện: Quân y Hải quân, trong vòng 6 tháng.

  4. Nâng cao chất lượng dinh dưỡng và điều kiện sinh hoạt trên tàu:

    • Đảm bảo khẩu phần ăn cân đối, đủ năng lượng (3.650-3.750 Kcal/người/ngày), tăng cường rau xanh, vitamin và chất xơ để phòng ngừa bệnh lý dinh dưỡng và tiêu hóa.
    • Cải thiện không gian sinh hoạt, tăng cường các hoạt động giải trí, giảm cảm giác cô đơn và căng thẳng tâm lý.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận hậu cần và chỉ huy tàu, trong vòng 12 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và chỉ huy Hải quân:

    • Hiểu rõ điều kiện lao động và sức khỏe thủy thủ để xây dựng chính sách bảo vệ, nâng cao hiệu quả huấn luyện và chiến đấu.

  2. Quân y Hải quân và nhân viên y tế tuyến đơn vị:

    • Áp dụng phương pháp đo thính lực 2 tần số và biện pháp bảo hộ cá nhân phù hợp, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe thủy thủ.

  3. Chuyên gia nghiên cứu về sức khỏe nghề nghiệp và môi trường lao động:

    • Tham khảo dữ liệu thực tiễn về tác động của môi trường lao động đặc thù trên tàu chiến đấu mặt nước, phát triển các giải pháp kỹ thuật và y tế.

  4. Nhà quản lý và hoạch định chính sách quân sự:

    • Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng tiêu chuẩn sức khỏe, điều kiện làm việc và chính sách hỗ trợ phù hợp cho lực lượng Hải quân hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tiếng ồn trên tàu Gepard lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thủy thủ?
    Tiếng ồn trong khoang máy tàu thường vượt mức 85 dBA, gây giảm thính lực nghề nghiệp, rối loạn thần kinh thực vật, mất tập trung và tăng nguy cơ bệnh tim mạch. Tiếng ồn kéo dài làm tổn thương thính giác không hồi phục, ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.

  2. Phương pháp đo thính lực 2 tần số có ưu điểm gì so với đo thính lực 11 tần số?
    Phương pháp đo 2 tần số đơn giản, nhanh chóng, dễ thực hiện tại quân y tuyến đơn vị với trang thiết bị hạn chế, giúp phát hiện sớm giảm thính lực do tiếng ồn, thuận tiện cho việc sàng lọc và theo dõi định kỳ.

  3. Các biện pháp kỹ thuật nào được áp dụng để giảm nhiệt độ trong khoang máy tàu?
    Sử dụng lớp cách nhiệt quanh nồi hơi, tua bin; thông gió hút khí nóng; phun khí mát với tốc độ gió điều chỉnh; sử dụng quạt bàn hoặc quạt gắn tường theo chu kỳ nghỉ – làm việc để tăng hiệu quả làm mát.

  4. Tại sao thủy thủ làm việc ca kíp lại dễ bị rối loạn giấc ngủ và căng thẳng tâm lý?
    Lao động ca kíp làm đảo lộn nhịp sinh học ngày đêm, gây rối loạn bài tiết hormone, giảm chất lượng giấc ngủ, tăng nguy cơ trầm cảm, mất tập trung và các bệnh mạn tính như tim mạch, tiêu hóa.

  5. Làm thế nào để lựa chọn thiết bị bảo hộ cá nhân chống ồn phù hợp cho thủy thủ?
    Cần thử nghiệm các loại nút tai và chụp tai trên từng nhóm ngành nghề, đánh giá khả năng giảm ồn, mức độ thoải mái và ảnh hưởng đến tiếp nhận tín hiệu chỉ huy để lựa chọn thiết bị phù hợp nhất.

Kết luận

  • Điều kiện lao động trên tàu hộ tống lớp Gepard có nhiều yếu tố bất lợi như nhiệt độ cao, tiếng ồn vượt ngưỡng, rung lắc mạnh và vi khí hậu ngột ngạt, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thủy thủ.
  • Tỷ lệ giảm thính lực nghề nghiệp và các bệnh lý nhiễm khuẩn, hô hấp, tim mạch, tâm thần ở thủy thủ là khá cao, gây ảnh hưởng đến hiệu quả công tác.
  • Thiết bị bảo hộ cá nhân chống ồn và phương pháp đo thính lực 2 tần số được đánh giá là hiệu quả, phù hợp với điều kiện quân y tuyến đơn vị.
  • Cần triển khai các biện pháp cải thiện vi khí hậu, nâng cao dinh dưỡng, tổ chức lao động hợp lý và hỗ trợ tâm lý cho thủy thủ.
  • Các bước tiếp theo bao gồm đào tạo nhân viên quân y, trang bị thiết bị bảo hộ, áp dụng phương pháp đo thính lực định kỳ và giám sát sức khỏe liên tục nhằm bảo vệ và nâng cao sức khỏe thủy thủ trên tàu Gepard.

Kêu gọi hành động: Các đơn vị Hải quân cần ưu tiên triển khai các giải pháp bảo vệ sức khỏe thủy thủ, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện chính sách và kỹ thuật bảo hộ phù hợp với đặc thù môi trường lao động trên tàu chiến đấu hiện đại.