Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu đặc điểm sinh học và quy trình sản xuất giống cá măng sữa Chanos chanos Forsskål 1775

• Tác giả: Trần Thị Kim Ngân
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Quang Huy
• Trường học: Học viện Khoa học và Công nghệ
• Chuyên ngành: Động vật học
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Học Và Quy Trình Sản Xuất Giống Cá Măng Sữa Chanos Chanos (Forsskål, 1775)
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• 1. MỤC LỤC
• 1.1. LỜI CAM ĐOAN
• 1.2. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• 1.3. MỤC LỤC
• 1.4. DANH MỤC CÁC BẢNG
• 1.5. DANH MỤC CÁC HÌNH
• 1.6. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát
• 1.7. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể
• 1.8. Nội dung nghiên cứu của luận án
• 1.9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
• 1.10. Điểm mới của luận án
• 1.11. Bố cục luận án
• 2. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.1. Vị trí phân loại
• 2.2. Tình hình nghiên cứu đặc điểm sinh học, sinh sản nhân tạo và nuôi cá Măng sữa trên Thế giới
• 2.3. Một số đặc điểm sinh học cá Măng sữa
• 2.4. Nghiên cứu sinh sản và sản xuất giống cá Măng sữa trên thế giới
• 2.5. Tình hình nuôi cá Măng sữa trên thế giới
• 2.6. Tình hình nghiên cứu và nuôi cá Măng sữa ở Việt Nam
• 2.7. Nghiên cứu về đặc điểm sinh học, sinh sản và ương nuôi cá Măng sữa
• 2.8. Nghiên cứu về nuôi cá Măng sữa ở Việt Nam
• 2.9. Hiện trạng nghiên cứu sinh sản nhân tạo và phát triển nuôi cá biển ở Việt Nam
• 2.10. Công nghệ sản xuất giống nhân tạo
• 2.11. Công nghệ nuôi cá biển
• 2.12. Những thách thức về Khoa học công nghệ đối với nghề nuôi biển
• 2.13. Cơ hội cho phát triển nghề nuôi cá biển Việt Nam
• 3. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thời gian, địa điểm nghiên cứu
• 3.1.1. Thời gian nghiên cứu
• 3.1.2. Địa điểm nghiên cứu
• 3.2. Vật liệu nghiên cứu
• 3.2.1. Mẫu vật
• 3.2.1.1. Mẫu vật dùng cho nghiên cứu đặc điểm sinh học
• 3.2.1.2. Mẫu cá bố mẹ
• 3.2.1.3. Mẫu cá bột
• 3.2.2. Hoá chất, dụng cụ, vật tư
• 3.2.2.1. Dụng cụ vật tư nghiên cứu, thí nghiệm
• 3.2.2.2. Hoá chất
• 3.2.2.3. Thức ăn dùng trong nghiên cứu
• 3.3. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3.1. Sơ đồ khối nghiên cứu
• 3.3.2. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm sinh học cá Măng sữa ngoài tự nhiên
• 3.3.2.1. Phương pháp định loại cá Măng sữa
• 3.3.2.2. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm hình thái
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Kết quả nghiên cứu đặc điểm sinh học cá của Măng sữa ngoài tự nhiên
• 4.2. Kết quả nghiên cứu đặc điểm hình thái cá Măng sữa
• 4.3. Kết quả nghiên cứu đặc điểm dinh dưỡng của cá Măng sữa
• 4.4. Kết quả nghiên cứu đặc điểm sinh sản của cá Măng sữa
• 4.4.1. Sức sinh sản
• 4.5. Kết quả nghiên cứu hoàn thiện quy trình sản xuất giống cá Măng sữa
• 4.5.1. Ảnh hưởng của các loại thức ăn nuôi vô đến kết quả sinh sản cá Măng sữa bố mẹ
• 4.5.2. Kết quả nghiên cứu kỹ thuật ương cá Măng sữa giai đoạn cá bột lên cá hương
• 4.5.3. Kết quả nghiên cứu kỹ thuật ương cá Măng sữa giai đoạn cá hương lên cá giống
• 4.5.4. Đề xuất quy trình sản xuất giống nhân tạo cá Măng sữa
• 4.5.4.1. Căn cứ xây dựng quy trình
• 4.5.4.2. Đối tượng và phạm vi áp dụng
• 4.5.4.3. Yêu cầu kỹ thuật của quy trình
• 4.5.4.3.1. Yêu cầu kỹ thuật đối với ao nuôi vỗ cá bố mẹ
• 4.5.4.3.2. Yêu cầu kỹ thuật các công trình phục vụ cho sinh sản nhân tạo giống
• 4.5.4.4. Nội dung quy trình
• 4.5.4.5. Sơ đồ quy trình
• 4.5.4.6. Nuôi vỗ cá bố mẹ, tuyển chọn cho cá sinh sản
• 4.5.4.7. Các thông số kỹ thuật quy trình
• 4.5.4.8. Những vấn đề đã hoàn thiện được của quy trình
• 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 6. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
• 7. DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
• 8. TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Đặc điểm sinh học của cá Măng sữa

Cá Măng sữa (Chanos chanos) là loài cá có giá trị dinh dưỡng cao, với hàm lượng protein chiếm 24,18% và axit béo không bão hòa đạt 32,11%. Loài cá này chủ yếu phân bố ở khu vực Đông Nam Á và được nuôi phổ biến tại nhiều quốc gia như Indonesia và Philippines. Cá Măng sữa có tính ăn tạp, giúp nó thích nghi tốt với nhiều loại thức ăn khác nhau, từ động vật phù du đến các loại thực vật thủy sinh. Đặc điểm sinh học của cá Măng sữa bao gồm hình thái, dinh dưỡng và sinh sản, trong đó sức sinh sản cao nhưng tỷ lệ sống ở giai đoạn phôi và cá con lại thấp. Điều này phần nào ảnh hưởng đến khả năng sản xuất giống nhân tạo. Việc nghiên cứu đặc điểm sinh học của cá Măng sữa không chỉ giúp hiểu rõ hơn về loài cá này mà còn là cơ sở quan trọng để phát triển quy trình sản xuất giống nhân tạo, nhằm đáp ứng nhu cầu nuôi trồng thủy sản hiện nay.

1.1. Đặc điểm hình thái

Cá Măng sữa có hình dáng thoi, với thân dài và mảnh, giúp nó dễ dàng di chuyển trong nước. Đặc điểm nổi bật của loài này là vây lưng và vây đuôi phát triển mạnh, tạo điều kiện cho việc bơi lội. Kích thước của cá Măng sữa có thể đạt tới 1,8 m và trọng lượng lên đến 14 kg. Hệ tiêu hóa của cá Măng sữa được cấu tạo phù hợp với chế độ ăn tạp, bao gồm các bộ phận như miệng, thực quản và dạ dày có khả năng tiêu hóa hiệu quả. Đặc biệt, cấu trúc ruột dài giúp tăng cường khả năng hấp thụ dinh dưỡng từ thức ăn. Các nghiên cứu về hình thái cá Măng sữa không chỉ cung cấp thông tin hữu ích cho việc nhận diện loài mà còn là cơ sở để phát triển kỹ thuật nuôi trồng hiệu quả.

1.2. Đặc điểm dinh dưỡng

Cá Măng sữa là loài ăn tạp, có khả năng tiêu thụ nhiều loại thức ăn khác nhau, từ động vật phù du đến thực vật thủy sinh. Nghiên cứu cho thấy, cá Măng sữa có thể đạt được tốc độ tăng trưởng tốt khi được cung cấp chế độ ăn hợp lý, bao gồm cả thức ăn tự nhiên và thức ăn công nghiệp. Các thành phần dinh dưỡng cần thiết như protein, lipid, và vitamin đều đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của cá. Việc nghiên cứu chế độ dinh dưỡng của cá Măng sữa giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe và năng suất sinh sản của loài cá này. Các kết quả từ nghiên cứu dinh dưỡng có thể áp dụng vào việc cải thiện quy trình sản xuất giống và nuôi thương phẩm, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế cho người nuôi.

II. Quy trình sản xuất giống cá Măng sữa

Quy trình sản xuất giống cá Măng sữa bao gồm nhiều bước quan trọng, từ việc nuôi vỗ cá bố mẹ đến kích thích sinh sản và ương cá con. Bước đầu tiên là nuôi vỗ cá bố mẹ trong điều kiện nhân tạo để đảm bảo sức khỏe và khả năng sinh sản. Sau đó, các kỹ thuật kích thích sinh sản được áp dụng để tăng tỷ lệ đẻ trứng và chất lượng trứng. Kỹ thuật ấp trứng và ương cá bột lên cá hương là những bước tiếp theo cần được thực hiện với sự chú ý đến các yếu tố môi trường như nhiệt độ và độ pH. Các nghiên cứu cho thấy rằng, việc tối ưu hóa các điều kiện nuôi và chăm sóc có thể làm tăng tỷ lệ sống của cá con, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất giống. Quy trình sản xuất giống cá Măng sữa không chỉ giúp đáp ứng nhu cầu thị trường mà còn góp phần bảo tồn nguồn lợi thủy sản.

2.1. Nuôi vỗ cá bố mẹ

Nuôi vỗ cá bố mẹ là bước quan trọng trong quy trình sản xuất giống cá Măng sữa. Cá bố mẹ cần được nuôi trong các ao hoặc lồng bè có điều kiện nước tối ưu, đảm bảo các yếu tố như oxy hòa tan và nhiệt độ ổn định. Việc lựa chọn giống cá bố mẹ khỏe mạnh và có khả năng sinh sản tốt là rất cần thiết. Thời gian nuôi vỗ thường kéo dài từ 6 đến 12 tháng, trong đó cá bố mẹ cần được cung cấp chế độ dinh dưỡng đầy đủ để đảm bảo sức khỏe và khả năng sinh sản. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, cá bố mẹ được nuôi dưỡng tốt có tỷ lệ đẻ trứng cao và chất lượng trứng tốt hơn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tỷ lệ sống của cá con mà còn quyết định đến sự thành công của quy trình sản xuất giống.

2.2. Kích thích sinh sản

Kích thích sinh sản là một trong những bước quan trọng trong quy trình sản xuất giống cá Măng sữa. Các phương pháp kích thích sinh sản có thể bao gồm việc sử dụng hormone hoặc điều chỉnh các yếu tố môi trường như nhiệt độ và độ mặn. Nghiên cứu cho thấy rằng, việc điều chỉnh nhiệt độ nước từ 26 đến 30 độ C có thể làm tăng tỷ lệ sinh sản của cá Măng sữa. Ngoài ra, việc cung cấp thức ăn giàu dinh dưỡng trong giai đoạn này cũng rất quan trọng, giúp cá bố mẹ có đủ năng lượng để sinh sản. Kết quả từ các nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ thụ tinh và tỷ lệ nở của trứng cá Măng sữa có thể được cải thiện đáng kể thông qua các biện pháp kích thích sinh sản hợp lý.