Nghiên cứu đặc điểm nông học của giống chè tại Phú Hộ cho công tác chọn tạo giống

• Tác giả: Hà Phương
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Văn Toàn
• Trường học: Đại học Nông Lâm Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Khoa học cây trồng
• Đề tài: Nghiên cứu một số đặc điểm nông học của tập đoàn giống chè tại Phú Hộ phục vụ công tác chọn tạo giống bằng phương pháp lai hữu tính
• Loại tài liệu: luận văn thạc sỹ nông nghiệp
• Năm xuất bản: 2012
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục đích và yêu cầu của đề tài
• 1.2.1. Mục đích của đề tài
• 1.2.2. Yêu cầu của đề tài
• 1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 1.3.1. Ý nghĩa khoa học
• 1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn
• 2. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. Cơ sở khoa học của đề tài
• 2.1.1. Cơ sở di truyền học
• 2.1.1.1. Nguồn gốc, phân loại và phân bố của cây chè
• 2.1.1.2. Phương pháp lai hữu tính trong chọn tạo giống chè
• 2.1.2. Cơ sở sinh lý học
• 2.1.2.1. Đặc điểm sinh vật học của cây chè
• 2.1.2.2. Các giai đoạn sinh trưởng của cây chè
• 2.1.2.3. Yêu cầu sinh thái của cây chè
• 2.1.3. Các kết quả nghiên cứu liên quan đến đề tài
• 2.1.3.1. Các kết quả nghiên cứu ở nước ngoài
• 2.1.3.2. Các kết quả nghiên cứu ở Việt Nam
• 2.1.3.3. Luận giải về sự cần thiết đặt ra các nội dung nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 2: VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Vật liệu nghiên cứu
• 3.2. Phạm vi nghiên cứu
• 3.3. Nội dung nghiên cứu
• 3.4. Phương pháp nghiên cứu
• 3.4.1. Phương pháp nghiên cứu cho nội dung 1
• 3.4.1.1. Nghiên cứu các chỉ tiêu hình thái
• 3.4.1.2. Nghiên cứu các chỉ tiêu sinh trưởng
• 3.4.1.3. Nghiên cứu các chỉ tiêu về năng suất chè
• 3.4.1.4. Nghiên cứu các chỉ tiêu chất lượng nguyên liệu
• 3.4.1.5. Nghiên cứu các chỉ tiêu về mức độ sâu hại
• 3.4.2. Phương pháp nghiên cứu cho nội dung 2
• 3.4.2.1. Nghiên cứu đặc điểm cấu tạo hoa của các giống chè trong tập đoàn
• 3.4.2.2. Xác định thời gian lai hoa, sức sống phấn hoa, sức sống nhụy hoa của các giống chè nghiên cứu
• 3.4.3. Phương pháp nghiên cứu nội dung 3
• 3.4.3.1. Phương pháp thu thập thông tin
• 3.4.3.2. Phương pháp xử lý số liệu
• 4. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Nghiên cứu đặc điểm hình thái, sinh trưởng, năng suất và chất lượng của các giống chè trong tập đoàn
• 4.1.1. Đặc điểm hình thái lá của các giống chè nghiên cứu
• 4.1.2. Đặc điểm hình thái thân cành của các giống chè nghiên cứu
• 4.1.3. Đặc điểm hình thái búp của các giống chè nghiên cứu
• 4.1.4. Thời gian sinh trưởng búp của các giống chè nghiên cứu
• 4.1.5. Đánh giá sơ bộ mức độ sâu hại của các giống chè nghiên cứu
• 4.1.6. Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các giống chè nghiên cứu
• 4.1.7. Thành phần sinh hóa của các giống chè nghiên cứu
• 4.1.8. Đánh giá bằng phương pháp thử nếm cảm quan chất lượng chè xanh của các giống chè nghiên cứu
• 4.2. Kết quả nghiên cứu đặc điểm hoa, tính hữu dục, sức sống của hạt phấn và sức sống của nhụy hoa của các giống chè nghiên cứu
• 4.2.1. Đặc điểm nở hoa của các giống chè nghiên cứu
• 4.2.2. Đặc điểm cấu tạo hoa của một số giống chè nghiên cứu
• 4.2.3. Nghiên cứu tính hữu dục, bất dục của các giống chè nghiên cứu
• 4.2.4. Nghiên cứu sức sống của hạt phấn của một số giống chè nghiên cứu
• 4.3. Kết quả nghiên cứu lựa chọn các tổ hợp lai và khả năng kết hợp của các tổ hợp lai lựa chọn
• 4.3.1. Lựa chọn các tổ hợp lai
• 4.3.2. Khả năng kết hợp (tỷ lệ đậu quả) của các tổ hợp lai lựa chọn
• KẾT LUẬN
• 1. Đề nghị
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• A. Tiếng nước ngoài

I. Đặc điểm nông học giống chè tại Phú Hộ

Nghiên cứu đặc điểm nông học của giống chè tại Phú Hộ là một phần quan trọng trong công tác chọn tạo giống. Các giống chè tại đây được phân tích dựa trên nhiều tiêu chí như hình thái, sinh trưởng, năng suất và chất lượng. Đặc biệt, việc xác định các tổ hợp lai có khả năng tạo ra giống chè chất lượng cao là mục tiêu chính của nghiên cứu. Các giống chè tại Phú Hộ có sự đa dạng về hình thái, từ lá đến búp, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm. Việc nghiên cứu này không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn cải thiện chất lượng chè, đáp ứng nhu cầu thị trường trong và ngoài nước.

1.1. Đặc điểm hình thái của giống chè

Đặc điểm hình thái của giống chè tại Phú Hộ được nghiên cứu kỹ lưỡng. Các chỉ tiêu như kích thước lá, hình dạng búp và cấu trúc thân cành được ghi nhận. Kết quả cho thấy, giống chè tại đây có lá to, dày và búp phát triển tốt, điều này góp phần vào năng suất cao. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, các giống chè có khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, từ đó giảm thiểu thiệt hại trong sản xuất. Việc phân tích hình thái giúp xác định các giống có tiềm năng cao trong việc lai tạo, từ đó phục vụ cho công tác chọn tạo giống hiệu quả hơn.

1.2. Đặc điểm sinh trưởng và năng suất

Đặc điểm sinh trưởng của giống chè tại Phú Hộ cho thấy sự phát triển mạnh mẽ trong điều kiện khí hậu và đất đai phù hợp. Năng suất chè được ghi nhận cao hơn so với nhiều vùng khác, nhờ vào việc áp dụng các biện pháp canh tác hiện đại. Các chỉ tiêu về năng suất như trọng lượng búp, số lượng búp trên cây được theo dõi và đánh giá. Kết quả cho thấy, giống chè tại Phú Hộ có năng suất ổn định, điều này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho người trồng mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành chè Việt Nam.

1.3. Chất lượng chè và ứng dụng thực tiễn

Chất lượng chè từ các giống chè tại Phú Hộ được đánh giá thông qua các chỉ tiêu như hàm lượng chất dinh dưỡng, hương vị và màu sắc. Nghiên cứu cho thấy, chè từ các giống này có hương vị đặc trưng, được thị trường ưa chuộng. Việc xác định chất lượng chè không chỉ giúp nâng cao giá trị sản phẩm mà còn tạo ra thương hiệu cho chè Phú Hộ. Kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng trong việc phát triển các giống chè mới, phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

II. Phương pháp nghiên cứu và kết quả

Phương pháp nghiên cứu được áp dụng trong đề tài này bao gồm các kỹ thuật hiện đại trong nông học và di truyền học. Việc thu thập dữ liệu từ các giống chè tại Phú Hộ được thực hiện qua nhiều giai đoạn, từ khảo sát thực địa đến phân tích phòng thí nghiệm. Kết quả cho thấy, các giống chè có khả năng thích ứng tốt với điều kiện khí hậu tại địa phương, đồng thời có tiềm năng cao trong việc lai tạo giống mới. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, việc áp dụng phương pháp lai hữu tính là cần thiết để tạo ra các giống chè có năng suất và chất lượng vượt trội.

2.1. Phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu

Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm khảo sát thực địa, phỏng vấn nông dân và thu thập mẫu chè để phân tích. Các chỉ tiêu được xác định rõ ràng, từ đó giúp đánh giá chính xác đặc điểm nông học của giống chè. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các phần mềm thống kê hiện đại, đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả. Kết quả phân tích cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa các giống chè, từ đó giúp xác định các giống có tiềm năng cao trong việc chọn tạo giống.

2.2. Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy, giống chè tại Phú Hộ có nhiều đặc điểm nổi bật về hình thái và sinh trưởng. Các giống chè này không chỉ có năng suất cao mà còn có chất lượng tốt, phù hợp với yêu cầu của thị trường. Việc thảo luận kết quả nghiên cứu giúp làm rõ hơn về tiềm năng của các giống chè trong việc phát triển bền vững ngành chè Việt Nam. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, cần tiếp tục thực hiện các nghiên cứu sâu hơn để khai thác tối đa tiềm năng của giống chè tại Phú Hộ.

Tổng quan nghiên cứu

Ngành sản xuất chè tại Việt Nam đã có sự phát triển vượt bậc trong vài thập kỷ qua. Từ khoảng 41.895 ha chè năm 1986 với sản lượng chè khô đạt 26.306 tấn, đến năm 2010 diện tích chè tăng lên 129.000 ha, sản lượng chè khô đạt khoảng 160.000 tấn, trong đó xuất khẩu đạt 130.000 tấn với kim ngạch 190 triệu USD. Tuy nhiên, năng suất bình quân chè Việt Nam chỉ đạt khoảng 85% so với thế giới, còn chất lượng chè xuất khẩu chỉ bằng 65% giá bình quân toàn cầu. Một trong những nguyên nhân chính là việc phát triển các giống chè có năng suất cao, chất lượng tốt còn hạn chế.

Lai hữu tính được xem là phương pháp hiệu quả nhất trong công tác chọn tạo giống chè nhằm tạo ra các giống mới có năng suất và chất lượng vượt trội, phù hợp với từng vùng sinh thái. Nghiên cứu tập trung vào tập đoàn giống chè tại Phú Hộ nhằm đánh giá đặc điểm nông học, sinh trưởng, năng suất, chất lượng và khả năng kết hợp của các giống chè nhập nội từ Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ và các giống chè bản địa Việt Nam. Mục tiêu chính là lựa chọn các tổ hợp lai có khả năng tạo ra giống chè phù hợp cho sản xuất chè xanh chất lượng cao.

Phạm vi nghiên cứu được thực hiện từ năm 2011 đến 2012 tại Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm Nghiệp miền núi phía Bắc, với 17 giống chè đại diện cho các biến chủng chính. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bổ sung cơ sở khoa học cho công tác chọn tạo giống chè, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế cho người trồng chè thông qua việc phát triển các giống chè chất lượng cao, năng suất ổn định.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết di truyền học và sinh lý học cây chè, kết hợp với mô hình chọn tạo giống bằng phương pháp lai hữu tính. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết di truyền học: Giúp hiểu cơ chế di truyền các đặc điểm hình thái, sinh trưởng, năng suất và chất lượng chè, từ đó lựa chọn bố mẹ có tính trạng ưu việt để tạo ra con lai có khả năng kết hợp các đặc điểm mong muốn.

• Lý thuyết sinh lý học cây chè: Nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng của búp, thân, lá, hoa và quả chè, cũng như yêu cầu sinh thái về nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm, đất đai để đánh giá khả năng thích nghi và phát triển của các giống chè.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: biến chủng chè (Trung Quốc lá to, Trung Quốc lá nhỏ, Shan, Assam), đặc điểm hình thái lá (chiều dài, chiều rộng, diện tích, màu sắc, răng cưa), đặc điểm sinh trưởng (chiều cao cây, độ rộng tán, mật độ búp), chỉ tiêu chất lượng chè (hàm lượng tanin, catechin, axit amin), tính hữu dục của hoa, sức sống hạt phấn và tỷ lệ đậu quả của các tổ hợp lai.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu thực nghiệm trên 17 giống chè tại vườn tập đoàn giống chè Phú Hộ, với mỗi giống được khảo sát trên 9 cây (3 lần nhắc lại, mỗi lần 3 cây). Dữ liệu thu thập bao gồm các chỉ tiêu hình thái, sinh trưởng, năng suất, chất lượng nguyên liệu, đặc điểm hoa và khả năng kết hợp của các tổ hợp lai.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê toán học trong nông nghiệp, phần mềm IRRISTAT để xử lý số liệu, phân tích phương sai và so sánh các chỉ tiêu giữa các giống. Các chỉ tiêu được đo đạc theo tiêu chuẩn quốc gia và phương pháp khoa học đã được công nhận.

• Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 8/2011 đến tháng 8/2012, bao gồm khảo sát đặc điểm hình thái và sinh trưởng, đánh giá chất lượng chè, nghiên cứu đặc điểm hoa và lai tạo các tổ hợp để xác định tỷ lệ đậu quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm hình thái lá và sinh trưởng: Các giống chè có sự khác biệt rõ rệt về kích thước lá, màu sắc và hình dạng. Ví dụ, giống Chất Tiền có diện tích lá lớn nhất với 48,17 cm², trong khi Olong Thanh Tâm có diện tích lá nhỏ nhất 11,67 cm². Màu sắc lá xanh vàng như ở Long Vân 2000, Chất Tiền, Thanh Ba 1 được đánh giá có chất lượng chè tốt hơn so với các giống lá xanh đậm như TRI 777, Kim Tuyên. Chiều cao cây và độ rộng tán cũng khác biệt, ảnh hưởng trực tiếp đến mật độ búp và năng suất.

2. Năng suất và chất lượng chè: Mật độ búp trung bình dao động từ khoảng 200 đến 350 búp/m² tùy giống. Năng suất lý thuyết của các giống dao động từ 10 đến 25 tấn/ha, trong đó giống PH1 và Chất Tiền có năng suất cao hơn 20%. Chất lượng chè xanh được đánh giá qua các chỉ tiêu cảm quan và hàm lượng sinh hóa, với các giống nhập nội như Kim Tuyên, Thúy Ngọc có chất lượng khá đến tốt, tuy nhiên sinh trưởng yếu hơn so với các giống bản địa.

3. Đặc điểm hoa và tính hữu dục: Thời gian nở hoa của các giống chủ yếu tập trung vào tháng 11-12, phù hợp cho công tác lai tạo. Tỷ lệ hạt phấn hữu dụng đạt trên 80% ở các giống chủ lực, sức sống hạt phấn giảm dần sau 3 ngày bảo quản ở điều kiện bình thường. Tỷ lệ đậu quả của các tổ hợp lai dao động từ 15% đến 40%, trong đó các tổ hợp lai giữa giống chè Shan và Trung Quốc lá nhỏ có tỷ lệ đậu quả cao nhất.

4. Khả năng kết hợp của các tổ hợp lai: Qua 20 tổ hợp lai được thực hiện, tỷ lệ đậu quả trung bình đạt khoảng 30%, cho thấy khả năng lai tạo hữu tính giữa các giống nhập nội và bản địa là khả thi. Một số tổ hợp lai có triển vọng tạo ra con lai có năng suất và chất lượng chè xanh cao, phù hợp với yêu cầu sản xuất hiện đại.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự đa dạng về đặc điểm hình thái và sinh trưởng của các giống chè trong tập đoàn tại Phú Hộ, phản ánh rõ nguồn gen phong phú từ các biến chủng khác nhau. Màu sắc lá xanh vàng và diện tích lá vừa phải được xác định là những chỉ tiêu quan trọng liên quan đến chất lượng chè xanh, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về mối liên hệ giữa sắc tố lá và hàm lượng polyphenol, axit amin.

Năng suất và chất lượng chè của các giống nhập nội tuy có ưu điểm về chất lượng nhưng sinh trưởng yếu hơn so với các giống bản địa, điều này phù hợp với các báo cáo trước đây về khả năng thích nghi của giống chè trong điều kiện khí hậu miền Bắc Việt Nam. Tỷ lệ đậu quả và sức sống hạt phấn là những yếu tố then chốt quyết định hiệu quả của công tác lai tạo hữu tính, kết quả nghiên cứu đã cung cấp dữ liệu thực nghiệm cụ thể để lựa chọn các tổ hợp lai tối ưu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh diện tích lá, năng suất lý thuyết và tỷ lệ đậu quả của các tổ hợp lai, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt và tiềm năng của từng giống cũng như tổ hợp lai. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này khẳng định vai trò quan trọng của việc lựa chọn vật liệu khởi đầu đa dạng và phù hợp trong công tác chọn tạo giống chè bằng phương pháp lai hữu tính.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường khảo nghiệm và nhân giống các giống chè có đặc điểm sinh trưởng và chất lượng tốt: Ưu tiên nhân giống các giống như PH1, Chất Tiền, Long Vân 2000 với diện tích lá vừa phải, màu sắc lá xanh vàng, năng suất cao, chất lượng chè xanh tốt. Thời gian thực hiện trong 2 năm, chủ thể là các viện nghiên cứu và trung tâm giống cây trồng.

2. Phát triển các tổ hợp lai có tỷ lệ đậu quả cao: Tiếp tục lai tạo và khảo nghiệm các tổ hợp lai giữa giống chè Shan và Trung Quốc lá nhỏ để tạo ra giống mới có năng suất và chất lượng vượt trội, phù hợp với điều kiện sinh thái miền Bắc. Thời gian thực hiện 3-5 năm, do các trung tâm nghiên cứu phối hợp với các nông trường chè.

3. Ứng dụng công nghệ bảo quản hạt phấn và kỹ thuật lai hữu tính hiện đại: Nâng cao hiệu quả lai tạo bằng cách cải tiến kỹ thuật bảo quản hạt phấn, tăng sức sống hạt phấn và tỷ lệ đậu quả, giảm thiểu thất thoát trong quá trình lai tạo. Chủ thể thực hiện là các phòng thí nghiệm và viện nghiên cứu trong vòng 1-2 năm.

4. Đào tạo và chuyển giao kỹ thuật chọn tạo giống cho người trồng chè: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo về kỹ thuật lai hữu tính, chọn giống và chăm sóc cây chè cho cán bộ kỹ thuật và nông dân nhằm nâng cao năng lực sản xuất chè chất lượng cao. Thời gian triển khai liên tục, chủ thể là các trường đại học, viện nghiên cứu và các tổ chức nông nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà nghiên cứu và cán bộ kỹ thuật trong lĩnh vực nông học và cây trồng: Luận văn cung cấp dữ liệu chi tiết về đặc điểm sinh trưởng, hình thái và khả năng lai tạo của các giống chè, hỗ trợ nghiên cứu chọn tạo giống mới.

2. Các trung tâm nghiên cứu và phát triển giống cây trồng: Thông tin về tỷ lệ đậu quả, sức sống hạt phấn và đặc điểm hoa giúp tối ưu hóa công tác lai tạo và nhân giống chè chất lượng cao.

3. Người trồng chè và doanh nghiệp sản xuất chè: Hiểu rõ đặc điểm sinh trưởng và chất lượng của các giống chè giúp lựa chọn giống phù hợp với điều kiện địa phương, nâng cao năng suất và giá trị sản phẩm.

4. Các cơ quan quản lý và hoạch định chính sách nông nghiệp: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phát triển giống chè, hỗ trợ phát triển bền vững ngành chè và nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao lai hữu tính được ưu tiên trong chọn tạo giống chè?
   Lai hữu tính giúp kết hợp các đặc điểm ưu việt của bố mẹ, tạo ra giống mới có năng suất và chất lượng vượt trội, đồng thời tăng khả năng thích nghi với điều kiện sinh thái khác nhau. Ví dụ, các tổ hợp lai giữa giống Shan và Trung Quốc lá nhỏ cho tỷ lệ đậu quả cao và chất lượng chè xanh tốt.

2. Các chỉ tiêu hình thái lá ảnh hưởng thế nào đến chất lượng chè?
   Màu sắc lá xanh vàng và diện tích lá vừa phải liên quan mật thiết đến hàm lượng polyphenol và axit amin trong chè, từ đó ảnh hưởng đến hương vị và chất lượng sản phẩm. Giống Long Vân 2000 và Chất Tiền có lá xanh vàng, chất lượng chè được đánh giá cao.

3. Làm thế nào để nâng cao tỷ lệ đậu quả trong lai tạo chè?
   Cần lựa chọn bố mẹ có thời gian nở hoa phù hợp, sức sống hạt phấn cao và áp dụng kỹ thuật khử đực, thụ phấn chính xác. Bảo quản hạt phấn trong điều kiện ẩm độ và nhiệt độ thích hợp cũng giúp duy trì sức sống hạt phấn lâu hơn.

4. Tại sao một số giống chè nhập nội sinh trưởng yếu hơn giống bản địa?
   Do khác biệt về điều kiện khí hậu, đất đai và khả năng thích nghi. Ví dụ, giống Kim Tuyên và Thúy Ngọc có chất lượng chè tốt nhưng sinh trưởng yếu ở miền Bắc, trong khi giống bản địa như PH1 sinh trưởng khỏe hơn.

5. Làm thế nào để ứng dụng kết quả nghiên cứu vào sản xuất chè?
   Thông qua nhân giống đại trà các giống và tổ hợp lai có năng suất, chất lượng tốt; đào tạo kỹ thuật cho người trồng; và áp dụng các biện pháp kỹ thuật chăm sóc phù hợp để phát huy tối đa tiềm năng giống.

Kết luận

• Đã xác định được đặc điểm hình thái, sinh trưởng, năng suất và chất lượng của 17 giống chè đại diện cho các biến chủng chính tại Phú Hộ.
• Màu sắc lá xanh vàng và diện tích lá vừa phải là chỉ tiêu quan trọng liên quan đến chất lượng chè xanh.
• Tỷ lệ đậu quả của các tổ hợp lai dao động từ 15% đến 40%, cho thấy tiềm năng lai tạo hữu tính giữa các giống nhập nội và bản địa.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho công tác chọn tạo giống chè chất lượng cao, phù hợp với điều kiện sinh thái miền Bắc Việt Nam.
• Đề xuất tiếp tục nhân giống, lai tạo và chuyển giao kỹ thuật nhằm nâng cao năng suất và chất lượng chè trong thời gian 2-5 năm tới.

Hành động tiếp theo: Các viện nghiên cứu và trung tâm giống cần triển khai nhân giống đại trà các giống và tổ hợp lai ưu việt, đồng thời phối hợp với các địa phương để áp dụng kỹ thuật chăm sóc phù hợp, góp phần phát triển ngành chè bền vững.