Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu xác lập cơ sở địa lý cho việc sử dụng hợp lý lưu vực vịnh Cửa Lục tỉnh Quảng Ninh và bảo vệ môi trường

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• 1. CHƯƠNG 1: C¬ SË LÝ LUËN Vµ PH-¬NG PH¸P NGHIªN CØU
• 1.1. Khái quát về khu vực nghiên cứu
• 1.2. Phân tích các kết quả nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án
• 1.3. Quan niệm về lưu vực vịnh Cửa Lục
• 1.4. Những khía cạnh cơ bản của nghiên cứu địa lý phục vụ tổ chức không gian sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường lưu vực vịnh Cửa Lục
• 1.5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu của đề tài
• 1.5.1. Các quan điểm và tiếp cận nghiên cứu
• 1.5.2. Quy trình nghiên cứu
• 1.5.3. Các phương pháp ứng dụng trong nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM VÀ VAI TRÒ CỦA CÁC ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI ĐỐI VỚI SỰ HÌNH THÀNH CẤU TRÚC CẢNH QUAN VÀ SỬ DỤNG LÃNH THỔ LƯU VỰC VỊNH CỬA LỤC
• 2.1. Đặc điểm và vai trò của các điều kiện tự nhiên đối với sự hình thành cấu trúc cảnh quan và sử dụng lãnh thổ lưu vực vịnh Cửa Lục
• 2.1.1. Đặc điểm địa chất, địa mạo và vai trò hình thành nền rắn cảnh quan
• 2.1.2. Khí hậu, thuỷ- hải văn
• 2.1.3. Thổ nhưỡng và thực vật
• 2.1.4. Các dạng tài nguyên thiên nhiên chính
• 2.2. Các dạng hoạt động kinh tế khai thác tài nguyên tác động đến sự hình thành, biến đổi cảnh quan và sử dụng hợp lý lưu vực vịnh Cửa Lục
• 2.2.1. Dân số và lao động - Yếu tố tác động tới cảnh quan và môi trường thông qua các hoạt động phát triển
• 2.2.2. Hiện trạng sử dụng đất
• 2.2.3. Hoạt động khai thác khoáng sản
• 2.2.4. Hoạt động phát triển nông, lâm, ngư nghiệp
• 2.2.5. Phát triển hạ tầng giao thông, đô thị hoá và khu công nghiệp
• 3. CHƯƠNG 3: ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC CẢNH QUAN LƯU VỰC VỊNH CỬA LỤC
• 3.1. Quan điểm nghiên cứu và xây dựng hệ thống đơn vị phân hoá cảnh quan
• 3.1.1. Quan điểm nghiên cứu sự phân hoá cảnh quan
• 3.1.2. Hệ thống đơn vị phân hoá cảnh quan lưu vực vịnh Cửa Lục
• 3.2. Đặc điểm cấu trúc ngang của cảnh quan lưu vực vịnh Cửa Lục
• 3.2.1. Tính quy luật trong phân hoá cảnh quan lưu vực vịnh Cửa Lục
• 3.2.2. Các nhóm dạng cảnh quan
• 3.2.3. Các tiểu vùng cảnh quan
• 3.3. Đặc thù về tính bền vững chống xói mòn, tính biến động địa hình và mức độ ô nhiễm môi trường trong các cảnh quan
• 3.3.1. Tính bền vững chống xói mòn đất của các cảnh quan trên lưu vực
• 3.3.2. Tính biến động của cảnh quan liên quan đến khai thác than
• 3.3.3. Tính biến động của cảnh quan ngập nước vịnh Cửa Lục liên quan đến rừng ngập mặn và bồi - xói
• 3.3.4. Vấn đề ô nhiễm môi trường trong các cảnh quan lưu vực vịnh Cửa Lục
• 3.3.5. Dự báo xu hướng biến động các quá trình xói mòn, bồi lắng và ô nhiễm môi trường trên lưu vực vịnh Cửa Lục
• 4. CHƯƠNG 4: ĐỊNH HƯỚNG TỔ CHỨC KHÔNG GIAN SỬ DỤNG HỢP LÝ TÀI NGUYÊN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG THEO CÁC TIỂU VÙNG CẢNH QUAN
• 4.1. Quan điểm phát triển bền vững lưu vực vịnh Cửa Lục liên quan đến tổ chức không gian khai thác sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường
• 4.1.1. Về phát triển bền vững lưu vực
• 4.1.2. Vấn đề phát triển bền vững lưu vực vịnh Cửa Lục
• 4.2. Phân tích các quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường khu vực nghiên cứu
• 4.3. Các mâu thuẫn cơ bản trong sử dụng tài nguyên ở các khu vực trọng điểm
• 4.4. Các vấn đề tài nguyên, môi trường và những tiêu chí đáp ứng, đảm bảo phát triển bền vững theo các tiểu vùng
• 4.4.1. Định hướng bảo vệ môi trường
• 4.4.2. Một số chỉ tiêu bảo vệ môi trường chung toàn lưu vực vịnh Cửa Lục
• 4.4.3. Khái lược những vấn đề môi trường cấp bách và tiêu chí cần đảm bảo theo tiểu vùng cảnh quan
• 4.5. Định hướng tổ chức không gian khai thác hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường theo các tiểu vùng đến 2010 và định hướng đến 2015
• 4.5.1. Nguyên tắc chung
• 4.5.2. Đề xuất nội dung quy hoạch sử dụng cảnh quan sau khai thác than
• 4.5.3. Đề xuất một số giải pháp thực hiện tổ chức không gian và quản lý tổng hợp - thống nhất lưu vực
• 4.5.4. Các giải pháp thực hiện tổ chức không gian
• 4.5.5. Đề xuất khung quản lý tổng hợp và thống nhất lưu vực vịnh Cửa Lục
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• Kết luận. Kết luận
• Kiến nghị. Kiến nghị
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về nghiên cứu cơ sở địa lý lưu vực vịnh Cửa Lục

Lưu vực vịnh Cửa Lục, với diện tích khoảng 610 km², bao gồm huyện Hoành Bồ, một phần thành phố Hạ Long và thị xã Cẩm Phả, là khu vực có tầm quan trọng lớn về tài nguyên thiên nhiên và phát triển kinh tế. Nghiên cứu này nhằm xác lập cơ sở địa lý cho việc quản lý bền vững tài nguyên và bảo vệ môi trường trong khu vực. Các yếu tố tự nhiên như địa hình, khí hậu, và tài nguyên thiên nhiên đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành cảnh quan và sử dụng đất đai.

1.1. Đặc điểm tự nhiên và kinh tế xã hội của lưu vực

Lưu vực vịnh Cửa Lục có địa hình đồi núi thấp, với nhiều sông, suối và hồ chứa nước. Các tài nguyên như than, sét, và đá vôi là nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng gây ra nhiều thách thức về ô nhiễm môi trường và xói mòn đất.

1.2. Tầm quan trọng của nghiên cứu địa lý trong quản lý bền vững

Nghiên cứu địa lý giúp xác định mối quan hệ giữa các yếu tố tự nhiên và kinh tế - xã hội, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý tài nguyên hợp lý và bảo vệ môi trường. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu và gia tăng hoạt động khai thác tài nguyên.

II. Vấn đề ô nhiễm môi trường và xói mòn tại vịnh Cửa Lục

Ô nhiễm môi trường và xói mòn là hai vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến lưu vực vịnh Cửa Lục. Hoạt động khai thác than và xây dựng hạ tầng đã làm gia tăng tình trạng này, gây ra những tác động tiêu cực đến chất lượng nước và cảnh quan tự nhiên. Việc đánh giá tác động môi trường là cần thiết để đưa ra các biện pháp khắc phục.

2.1. Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường

Các hoạt động khai thác khoáng sản, xây dựng hạ tầng và phát triển đô thị đã làm gia tăng ô nhiễm không khí và nước. Sự gia tăng dân số và hoạt động kinh tế cũng góp phần vào tình trạng ô nhiễm này.

2.2. Tác động của xói mòn đến cảnh quan và môi trường

Xói mòn đất không chỉ làm giảm độ phì nhiêu của đất mà còn gây bồi lấp các nguồn nước, ảnh hưởng đến hệ sinh thái và chất lượng nước trong vịnh. Việc quản lý xói mòn là rất cần thiết để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

III. Phương pháp nghiên cứu và đánh giá tác động môi trường

Nghiên cứu sử dụng các phương pháp phân tích địa lý và đánh giá tác động môi trường để xác định mức độ xói mòn và ô nhiễm trong khu vực. Các phương pháp này bao gồm khảo sát thực địa, phân tích số liệu và mô hình hóa các quá trình tự nhiên.

3.1. Các phương pháp phân tích địa lý

Sử dụng GIS và các công cụ phân tích không gian để đánh giá cấu trúc cảnh quan và mức độ xói mòn. Phân tích số liệu từ các trạm quan trắc môi trường cũng được thực hiện để có cái nhìn tổng quan về tình hình ô nhiễm.

3.2. Đánh giá tác động môi trường

Đánh giá tác động môi trường giúp xác định các yếu tố gây ô nhiễm và xói mòn, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý hiệu quả. Việc này bao gồm việc theo dõi chất lượng nước và đất trong khu vực.

IV. Giải pháp quản lý bền vững tài nguyên và bảo vệ môi trường

Để đảm bảo sự phát triển bền vững cho lưu vực vịnh Cửa Lục, cần có các giải pháp quản lý tài nguyên hợp lý và bảo vệ môi trường. Các giải pháp này bao gồm quy hoạch sử dụng đất, bảo vệ nguồn nước và phát triển các dự án bền vững.

4.1. Quy hoạch sử dụng đất hợp lý

Quy hoạch sử dụng đất cần được thực hiện một cách khoa học, đảm bảo sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Các khu vực nhạy cảm cần được bảo vệ và quản lý chặt chẽ.

4.2. Bảo vệ nguồn nước và hệ sinh thái

Cần có các biện pháp bảo vệ nguồn nước, bao gồm việc kiểm soát ô nhiễm và phục hồi các hệ sinh thái tự nhiên. Điều này không chỉ giúp cải thiện chất lượng nước mà còn bảo vệ đa dạng sinh học trong khu vực.

V. Kết luận và định hướng tương lai cho lưu vực vịnh Cửa Lục

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc quản lý bền vững lưu vực vịnh Cửa Lục là rất cần thiết để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường. Các giải pháp đề xuất sẽ góp phần vào việc phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho khu vực. Định hướng tương lai cần tập trung vào việc nâng cao nhận thức cộng đồng và tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan.

5.1. Tầm quan trọng của sự hợp tác trong quản lý

Sự hợp tác giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng là rất quan trọng trong việc thực hiện các giải pháp quản lý bền vững. Các bên cần cùng nhau làm việc để đạt được mục tiêu chung.

5.2. Định hướng phát triển bền vững trong tương lai

Cần có các chính sách và chương trình cụ thể để thúc đẩy phát triển bền vững, bao gồm việc đầu tư vào công nghệ xanh và bảo vệ môi trường. Điều này sẽ giúp đảm bảo sự phát triển lâu dài cho lưu vực vịnh Cửa Lục.