I. Bối cảnh lý thuyết và nghiên cứu trên thế giới
Nghiên cứu về cảm tính nhà đầu tư đã trở thành một lĩnh vực quan trọng trong tài chính hành vi. Theo lý thuyết tài chính truyền thống, giá chứng khoán được cho là sẽ tự điều chỉnh về giá trị thực của nó. Tuy nhiên, thực tế cho thấy có nhiều yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của nhà đầu tư. Các sự kiện lịch sử như Great Crash năm 1929 hay sự kiện thứ Hai đen tối năm 1987 đã chỉ ra rằng giá chứng khoán có thể bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi tâm lý nhà đầu tư. Cảm tính nhà đầu tư không chỉ là một yếu tố tâm lý mà còn là một rủi ro có thể dẫn đến các hành vi bất thường trên thị trường. Nghiên cứu của Baker và Wurgler (2007) đã chỉ ra rằng có hai hướng tiếp cận trong nghiên cứu về tâm lý nhà đầu tư: một là thông qua các sai lệch trong nhận thức và hai là thông qua cảm tính nhà đầu tư. Hướng thứ hai cho phép đo lường chính xác hơn mức độ tâm lý của nhà đầu tư tại từng thời điểm.
1.1. Khái niệm cảm tính nhà đầu tư
Cảm tính nhà đầu tư được định nghĩa là trạng thái tâm lý của nhà đầu tư, ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của họ. Theo Black (1986), nhận định của nhà đầu tư về viễn cảnh thị trường sẽ quyết định hành vi của họ. Cảm tính nhà đầu tư có thể dẫn đến các quyết định đầu tư không hợp lý, gây ra sự chênh lệch giá trên thị trường. Nghiên cứu cho thấy rằng cảm tính nhà đầu tư có mối tương quan nghịch với tỷ suất sinh lời tương lai của chứng khoán. Điều này có nghĩa là khi cảm tính nhà đầu tư cao, tỷ suất sinh lời tương lai có thể thấp hơn. Sự thay đổi trong cảm tính nhà đầu tư cũng có thể ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lời vượt trội của chứng khoán, cho thấy rằng tâm lý có thể là một yếu tố quyết định trong đầu tư chứng khoán.
II. Tình hình nghiên cứu cảm tính nhà đầu tư tại Việt Nam
Thị trường chứng khoán Việt Nam đang trong quá trình phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, nghiên cứu về cảm tính nhà đầu tư vẫn còn hạn chế. Các nghiên cứu trước đây chủ yếu tập trung vào các yếu tố kinh tế vĩ mô mà chưa chú trọng đến yếu tố tâm lý. Nghiên cứu này nhằm lấp đầy khoảng trống đó bằng cách đo lường cảm tính nhà đầu tư trên sàn HOSE. Kết quả cho thấy rằng cảm tính nhà đầu tư có thể dự đoán được tỷ suất sinh lời tương lai của chứng khoán, đặc biệt là đối với các chứng khoán khó định giá. Điều này cho thấy rằng việc hiểu rõ cảm tính nhà đầu tư có thể giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn. Hơn nữa, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nhà đầu tư trên HOSE có xu hướng e ngại rủi ro và ưa thích các chứng khoán an toàn, điều này phản ánh tâm lý chung của nhà đầu tư Việt Nam.
2.1. Phân tích tâm lý nhà đầu tư tại HOSE
Phân tích tâm lý nhà đầu tư tại HOSE cho thấy rằng cảm tính nhà đầu tư có ảnh hưởng lớn đến quyết định đầu tư. Các nhà đầu tư thường bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tâm lý như sự tự tin thái quá hay nỗi sợ thua lỗ. Những yếu tố này có thể dẫn đến các quyết định đầu tư không hợp lý, gây ra sự biến động lớn trên thị trường. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng cảm tính nhà đầu tư có thể được đo lường thông qua các chỉ số như tỷ lệ giao dịch, số lượng chứng khoán tăng giá so với giảm giá. Việc đo lường này giúp các nhà đầu tư có cái nhìn rõ hơn về tâm lý thị trường và từ đó đưa ra các quyết định đầu tư hợp lý hơn.
III. Ứng dụng của nghiên cứu cảm tính nhà đầu tư
Kết quả nghiên cứu về cảm tính nhà đầu tư có thể được ứng dụng trong việc xây dựng các chiến lược đầu tư hiệu quả. Các nhà đầu tư có thể sử dụng chỉ số cảm tính nhà đầu tư để dự đoán tỷ suất sinh lời tương lai của các chứng khoán. Điều này đặc biệt hữu ích trong việc xác định thời điểm mua vào hoặc bán ra chứng khoán. Hơn nữa, việc hiểu rõ cảm tính nhà đầu tư cũng giúp các nhà đầu tư nhận diện được các rủi ro tiềm ẩn trên thị trường. Các nhà quản lý quỹ có thể áp dụng các kết quả nghiên cứu này để tối ưu hóa danh mục đầu tư của mình, từ đó nâng cao hiệu quả đầu tư. Nghiên cứu cũng khuyến nghị cần có các biện pháp công bố thông tin rõ ràng hơn để giúp nhà đầu tư có được thông tin chính xác và kịp thời.
3.1. Chiến lược đầu tư dựa trên cảm tính
Chiến lược đầu tư dựa trên cảm tính nhà đầu tư có thể giúp các nhà đầu tư tối ưu hóa lợi nhuận. Bằng cách theo dõi chỉ số cảm tính nhà đầu tư, nhà đầu tư có thể xác định được thời điểm thị trường đang ở trạng thái lạc quan hay bi quan. Khi cảm tính nhà đầu tư cao, nhà đầu tư có thể cân nhắc việc bán ra để thu lợi nhuận. Ngược lại, khi cảm tính nhà đầu tư thấp, đây có thể là cơ hội để mua vào với giá thấp. Việc áp dụng chiến lược này không chỉ giúp tăng cường khả năng sinh lời mà còn giảm thiểu rủi ro trong đầu tư chứng khoán.
