Luận án tiến sĩ về cảm tính nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam

• Tác giả: Đoàn Thị Cẩm Vân
• Người hướng dẫn: PGS.TS Trương Thị Hồng
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Tp. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Ngân hàng
• Đề tài: Nghiên Cứu Về Cảm Tính Nhà Đầu Tư Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: BỐI CẢNH VÀ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
• 1.1. Bối cảnh lý thuyết và nghiên cứu trên thế giới
• 1.2. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
• 1.3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 1.3.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát
• 1.3.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể
• 1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.4.2.1. Phạm vi về không gian nghiên cứu
• 1.4.2.2. Phạm vi về thời gian nghiên cứu
• 1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.6. CÁC ĐÓNG GÓP MỚI CỦA NGHIÊN CỨU
• 1.6.1. Đóng góp về khía cạnh học thuật
• 1.6.2. Đóng góp về khía cạnh thực tiễn
• 1.7. KẾT CẤU NGHIÊN CỨU
• 1.8. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU
• 2.1. QUI TRÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.2. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU LÝ THUYẾT
• 2.2.1. Mô hình đo lường mức độ cảm tính nhà đầu tư
• 2.2.2. Mô hình phân tích ảnh hưởng cảm tính trên thị trường chứng khoán
• 2.3. MÔ HÌNH THỰC NGHIỆM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.3.1. Đo lường cảm tính nhà đầu tư trên HOSE (HSI – HOSE Sentiment Index)
• 2.3.2. Cách xác định các nhân tố đo lường chỉ số cảm tính HSI
• 2.3.3. Mô hình thực nghiệm đo lường cảm tính nhà đầu tư trên HOSE
• 2.3.4. Các bước thực hiện đo lường cảm tính nhà đầu tư trên HOSE
• 2.3.5. Phân tích ảnh hưởng của sự thay đổi cảm tính nhà đầu tư đến tỷ suất sinh lời vượt trội chứng khoán
• 2.3.6. Phân tích mối tương quan giữa trạng thái cảm tính nhà đầu tư với tỷ suất sinh lời tương lai chứng khoán
• 2.3.7. Các bước phân tích
• 2.3.8. Đặc tính công ty của chứng khoán
• 2.3.9. Mô hình thực nghiệm phân tích khả năng dự báo của chỉ số cảm tính
• 2.4. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU
• 2.4.1. Nguồn dữ liệu nghiên cứu
• 2.4.2. Khái quát dữ liệu nghiên cứu và đặc tính của các công ty trên HOSE
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. NHÂN TỐ THỂ HIỆN VÀ MÔ HÌNH ĐO LƯỜNG CHỈ CẢM TÍNH NHÀ ĐẦU TƯ TRÊN HOSE
• 3.1.1. Mô hình đo lường chỉ số cảm tính nhà đầu tư trên HOSE (2007 – 2016)
• 3.1.2. Mô hình năm nhân tố
• 3.1.3. Mô hình sáu nhân tố
• 3.1.4. Mô hình đo lường chỉ số cảm tính nhà đầu tư trên HOSE (2010 – 2016)
• 3.2. XU HƯỚNG BIẾN ĐỘNG CHỈ CẢM TÍNH NHÀ ĐẦU TƯ TRÊN HOSE
• 3.3. SỰ THAY ĐỔI CẢM TÍNH NHÀ ĐẦU TƯ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỶ SUẤT SINH LỜI VƯỢT TRỘI CHỨNG KHOÁN
• 3.4. ẢNH HƯỞNG CỦA TRẠNG THÁI CẢM TÍNH NHÀ ĐẦU TƯ ĐẾN TỶ SUẤT SINH LỜI TƯƠNG LAI CHỨNG KHOÁN
• 3.5. KHẢ NĂNG DỰ BÁO CỦA CHỈ SỐ CẢM TÍNH NHÀ ĐẦU TƯ TRÊN HOSE
• 3.5.1. Chỉ số cảm tính HSI_0716t - mô hình 5 nhân tố
• 3.5.2. Chỉ số cảm tính HSI_0716┴ - mô hình 5 nhân tố có điều chỉnh
• 3.5.3. HSI_F0716┴ - mô hình 6 nhân tố có điều chỉnh
• 3.5.4. Chỉ số cảm tính HSI_1016t – mô hình 5 nhân tố
• 3.5.5. Chỉ số HSI_1016┴t – mô hình 5 nhân tố có điều chỉnh
• 3.5.6. Chỉ số HSI_F1016┴t – mô hình 6 nhân tố có điều chỉnh
• 4. CHƯƠNG 4: TỔNG HỢP, KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 4.1. TỔNG HỢP KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1.1. Mục tiêu nghiên cứu thứ nhất: Xác định các yếu tố thể hiện cảm tính nhà đầu tư trên thị trường HOSE
• 4.1.2. Mục tiêu nghiên cứu thứ 2: Đo lường cảm tính nhà đầu tư trên HOSE
• 4.1.3. Mục tiêu nghiên cứu thứ 3: Phân tích sự thay đổi cảm tính nhà đầu tư và tỷ suất sinh lời vượt trội chứng khoán
• 4.1.4. Mục tiêu thứ 4: Sự ảnh hưởng và khả năng dự báo tỷ suất sinh lời tương lai chứng khoán của chỉ số cảm tính nhà đầu tư
• 4.1.4.1. Sự thay đổi trạng thái cảm tính nhà đầu tư ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lời tương lai chứng khoán
• 4.1.4.2. Khả năng dự báo tỷ suất sinh lời tương lai của chỉ số cảm tính trên HOSE
• 4.2. HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 4.2.1. Những ứng dụng từ kết quả nghiên cứu
• 4.2.2. Mô hình đo lường cảm tính
• 4.2.3. Lựa chọn chiến lược đầu tư dựa vào mối quan hệ giữa trạng thái cảm tính và tỷ suất sinh lời tương lai, khả năng dự báo của chỉ số cảm tính nhà đầu tư
• 4.2.4. Các biện pháp đưa vào ứng dụng chỉ số cảm tính nhà đầu tư trên HOSE
• 4.2.5. Vấn đề công tác công bố thông tin
• 4.2.6. Cần đơn vị chủ quản cụ thể để khai thác công cụ là chỉ số cảm tính nhà đầu tư
• 4.2.7. Một số kiến nghị nhằm hỗ trợ cho việc ứng dụng và nâng cao hiệu quả ứng dụng chỉ số cảm tính nhà đầu tư trên Sở giao dịch chứng khoán HOSE
• 4.3. HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TRONG TƯƠNG LAI
• 4.3.1. Hạn chế của luận án
• 4.3.2. Hướng nghiên cứu trong tương lai
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Bối cảnh lý thuyết và nghiên cứu trên thế giới

Nghiên cứu về cảm tính nhà đầu tư đã trở thành một lĩnh vực quan trọng trong tài chính hành vi. Theo lý thuyết tài chính truyền thống, giá chứng khoán được cho là sẽ tự điều chỉnh về giá trị thực của nó. Tuy nhiên, thực tế cho thấy có nhiều yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của nhà đầu tư. Các sự kiện lịch sử như Great Crash năm 1929 hay sự kiện thứ Hai đen tối năm 1987 đã chỉ ra rằng giá chứng khoán có thể bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi tâm lý nhà đầu tư. Cảm tính nhà đầu tư không chỉ là một yếu tố tâm lý mà còn là một rủi ro có thể dẫn đến các hành vi bất thường trên thị trường. Nghiên cứu của Baker và Wurgler (2007) đã chỉ ra rằng có hai hướng tiếp cận trong nghiên cứu về tâm lý nhà đầu tư: một là thông qua các sai lệch trong nhận thức và hai là thông qua cảm tính nhà đầu tư. Hướng thứ hai cho phép đo lường chính xác hơn mức độ tâm lý của nhà đầu tư tại từng thời điểm.

1.1. Khái niệm cảm tính nhà đầu tư

Cảm tính nhà đầu tư được định nghĩa là trạng thái tâm lý của nhà đầu tư, ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của họ. Theo Black (1986), nhận định của nhà đầu tư về viễn cảnh thị trường sẽ quyết định hành vi của họ. Cảm tính nhà đầu tư có thể dẫn đến các quyết định đầu tư không hợp lý, gây ra sự chênh lệch giá trên thị trường. Nghiên cứu cho thấy rằng cảm tính nhà đầu tư có mối tương quan nghịch với tỷ suất sinh lời tương lai của chứng khoán. Điều này có nghĩa là khi cảm tính nhà đầu tư cao, tỷ suất sinh lời tương lai có thể thấp hơn. Sự thay đổi trong cảm tính nhà đầu tư cũng có thể ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lời vượt trội của chứng khoán, cho thấy rằng tâm lý có thể là một yếu tố quyết định trong đầu tư chứng khoán.

II. Tình hình nghiên cứu cảm tính nhà đầu tư tại Việt Nam

Thị trường chứng khoán Việt Nam đang trong quá trình phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, nghiên cứu về cảm tính nhà đầu tư vẫn còn hạn chế. Các nghiên cứu trước đây chủ yếu tập trung vào các yếu tố kinh tế vĩ mô mà chưa chú trọng đến yếu tố tâm lý. Nghiên cứu này nhằm lấp đầy khoảng trống đó bằng cách đo lường cảm tính nhà đầu tư trên sàn HOSE. Kết quả cho thấy rằng cảm tính nhà đầu tư có thể dự đoán được tỷ suất sinh lời tương lai của chứng khoán, đặc biệt là đối với các chứng khoán khó định giá. Điều này cho thấy rằng việc hiểu rõ cảm tính nhà đầu tư có thể giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn. Hơn nữa, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nhà đầu tư trên HOSE có xu hướng e ngại rủi ro và ưa thích các chứng khoán an toàn, điều này phản ánh tâm lý chung của nhà đầu tư Việt Nam.

2.1. Phân tích tâm lý nhà đầu tư tại HOSE

Phân tích tâm lý nhà đầu tư tại HOSE cho thấy rằng cảm tính nhà đầu tư có ảnh hưởng lớn đến quyết định đầu tư. Các nhà đầu tư thường bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tâm lý như sự tự tin thái quá hay nỗi sợ thua lỗ. Những yếu tố này có thể dẫn đến các quyết định đầu tư không hợp lý, gây ra sự biến động lớn trên thị trường. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng cảm tính nhà đầu tư có thể được đo lường thông qua các chỉ số như tỷ lệ giao dịch, số lượng chứng khoán tăng giá so với giảm giá. Việc đo lường này giúp các nhà đầu tư có cái nhìn rõ hơn về tâm lý thị trường và từ đó đưa ra các quyết định đầu tư hợp lý hơn.

III. Ứng dụng của nghiên cứu cảm tính nhà đầu tư

Kết quả nghiên cứu về cảm tính nhà đầu tư có thể được ứng dụng trong việc xây dựng các chiến lược đầu tư hiệu quả. Các nhà đầu tư có thể sử dụng chỉ số cảm tính nhà đầu tư để dự đoán tỷ suất sinh lời tương lai của các chứng khoán. Điều này đặc biệt hữu ích trong việc xác định thời điểm mua vào hoặc bán ra chứng khoán. Hơn nữa, việc hiểu rõ cảm tính nhà đầu tư cũng giúp các nhà đầu tư nhận diện được các rủi ro tiềm ẩn trên thị trường. Các nhà quản lý quỹ có thể áp dụng các kết quả nghiên cứu này để tối ưu hóa danh mục đầu tư của mình, từ đó nâng cao hiệu quả đầu tư. Nghiên cứu cũng khuyến nghị cần có các biện pháp công bố thông tin rõ ràng hơn để giúp nhà đầu tư có được thông tin chính xác và kịp thời.

3.1. Chiến lược đầu tư dựa trên cảm tính

Chiến lược đầu tư dựa trên cảm tính nhà đầu tư có thể giúp các nhà đầu tư tối ưu hóa lợi nhuận. Bằng cách theo dõi chỉ số cảm tính nhà đầu tư, nhà đầu tư có thể xác định được thời điểm thị trường đang ở trạng thái lạc quan hay bi quan. Khi cảm tính nhà đầu tư cao, nhà đầu tư có thể cân nhắc việc bán ra để thu lợi nhuận. Ngược lại, khi cảm tính nhà đầu tư thấp, đây có thể là cơ hội để mua vào với giá thấp. Việc áp dụng chiến lược này không chỉ giúp tăng cường khả năng sinh lời mà còn giảm thiểu rủi ro trong đầu tư chứng khoán.