Tổng quan nghiên cứu

Bưởi Múc là giống bưởi địa phương có giá trị kinh tế và dinh dưỡng cao, được trồng phổ biến tại xã Thái Niên, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai. Từ những năm 1980-1981, giống bưởi này đã được di thực và thích nghi tốt với điều kiện sinh thái địa phương, hiện diện tích trồng đạt khoảng 20 ha với năng suất trung bình 43,8 tấn/ha, sản lượng ước đạt 875 tấn quả. Tuy nhiên, sản xuất bưởi Múc còn gặp nhiều khó khăn như thoái hóa giống, sâu bệnh phát triển mạnh, chất lượng quả giảm sút và hiệu quả kinh tế thấp. Việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật tiên tiến, đặc biệt là sử dụng phân bón lá và chất điều hòa sinh trưởng, được xem là giải pháp quan trọng nhằm nâng cao năng suất và chất lượng quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định ảnh hưởng của các loại phân bón lá và liều lượng chất điều hòa sinh trưởng GA3 đến sinh trưởng, năng suất và chất lượng quả bưởi Múc tại xã Thái Niên trong năm 2018. Nghiên cứu được thực hiện trên cây bưởi 10 năm tuổi, với các công thức phân bón lá VS-21, Điền Trang và tổ hợp kết hợp, cùng các nồng độ GA3 10, 20 và 30 ppm. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc xây dựng quy trình kỹ thuật thâm canh bưởi Múc, đồng thời góp phần phát triển vùng sản xuất bền vững, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người nông dân địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về dinh dưỡng cây trồng và sinh lý thực vật, trong đó:

  • Lý thuyết hấp thu dinh dưỡng qua lá: Phân bón lá giúp bổ sung nhanh các nguyên tố đa lượng, trung lượng và vi lượng, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng lên đến 90-95%, cao hơn nhiều so với bón phân qua đất (40-45%). Lá cây hấp thu dinh dưỡng qua lỗ khí khổng và khoảng gian bào, vận chuyển theo chiều từ trên xuống dưới với tốc độ khoảng 30 cm/h.

  • Lý thuyết về chất điều hòa sinh trưởng GA3: GA3 là phytohormon kích thích sự giãn tế bào, thúc đẩy sinh trưởng cành non, tăng tỷ lệ đậu quả, làm quả phát triển nhanh và có thể tạo quả không hạt. GA3 còn ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính hoa và điều chỉnh thời gian chín quả.

  • Khái niệm về sinh trưởng và phát triển cây ăn quả: Các đợt lộc xuân, hè và thu có vai trò khác nhau trong sinh trưởng và năng suất cây bưởi. Lộc xuân là cành mang quả chính, do đó chất lượng và số lượng lộc xuân ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất.

Phương pháp nghiên cứu

  • Đối tượng nghiên cứu: Giống bưởi Múc 10 năm tuổi tại thôn Múc, xã Thái Niên, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai.

  • Vật liệu nghiên cứu: Phân bón lá VS-21 (N 11%, K2O 40%, MgO 4%), phân bón lá Điền Trang (NTS 6,5%, P2O5 3%, K2O 2%, các nguyên tố vi lượng và GA3), chất điều hòa sinh trưởng GA3 (pha chế gồm Alpha-Naphthalene Acetic Acid, Beta-Naphtoxy Acetic Acid và Gibberellic Acid GA3).

  • Thiết kế thí nghiệm: Bố trí theo khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh (RCBD) với 4 công thức phân bón lá và 4 công thức GA3, mỗi công thức 3 lần nhắc lại, mỗi lần 3 cây, tổng số 36 cây.

  • Phương pháp bón phân: Phân chuồng, đạm urê, lân và kali được bón theo 3 lần trong năm; phân bón lá phun vào các thời điểm trước lộc xuân, trước ra hoa và sau rụng quả sinh lý lần 1.

  • Phương pháp phun GA3: Phun vào chiều tối khi trời không mưa, các thời điểm trước ra hoa, sau tắt hoa và sau rụng quả sinh lý lần 1, với nồng độ 10, 20 và 30 ppm.

  • Chỉ tiêu theo dõi: Sinh trưởng (chiều cao cây, đường kính tán, thời gian và số lượng lộc), ra hoa, tỷ lệ đậu quả, năng suất (số quả/cây, khối lượng quả, năng suất thực thu), đặc điểm quả (kích thước, số múi, số hạt, tỷ lệ thịt quả), chất lượng quả (độ Brix, hàm lượng đường, vitamin C, axit tổng số), sâu bệnh hại.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm IRRISTAT 5.0, xử lý thống kê ANOVA, mức ý nghĩa 95%.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của phân bón lá đến sinh trưởng lộc xuân: Các công thức phân bón lá giúp lộc xuân xuất hiện sớm hơn (14-19/1 so với 16-23/1 đối chứng), thời gian ra lộc ngắn hơn (15-17 ngày so với 19 ngày), số lượng lộc xuân tăng từ 980,6 lên đến 1295,7 lộc/4 cành (tăng khoảng 32%). Công thức kết hợp VS-21 + Điền Trang cho kết quả tốt nhất.

  2. Chất lượng lộc xuân: Chiều dài lộc tăng từ 19,85 cm (đối chứng) lên 21,38 cm; đường kính lộc tăng từ 0,41 cm lên 0,53 cm; số lá/lộc tăng nhẹ từ 12,76 lên 13,97 lá/lộc. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (P<0,05).

  3. Ảnh hưởng đến ra hoa và tỷ lệ đậu quả: Tổng số hoa trên 4 cành tăng từ 670,5 lên 776,8 hoa; số quả thu hoạch tăng từ 10,3 lên 13,6 quả/cành; tỷ lệ đậu quả tăng từ 1,53% lên 1,75%. Các công thức phân bón lá đều vượt trội so với đối chứng.

  4. Năng suất và đặc điểm quả: Khối lượng quả trung bình tăng từ 1,26 kg lên 1,40 kg; số quả/cây tăng từ 89,67 lên 92,18 quả; năng suất thực thu tăng từ 114,34 kg/cây lên 126,81 kg/cây (tăng khoảng 11%). Chiều cao và đường kính quả cũng tăng đáng kể.

  5. Chất lượng quả: Độ Brix tăng từ 9,76% lên 13,51%; hàm lượng vitamin C tăng từ 5,34 mg/100g lên 7,65 mg/100g; axit tổng số giảm nhẹ, cải thiện vị ngọt và chất lượng quả. Số hạt quả giảm nhẹ nhưng không có ý nghĩa thống kê.

  6. Ảnh hưởng của GA3: Nồng độ GA3 20 ppm cho hiệu quả tốt nhất trong việc thúc đẩy sinh trưởng lộc, tăng tỷ lệ đậu quả và năng suất, đồng thời giảm số hạt trong quả, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế.

Thảo luận kết quả

Việc sử dụng phân bón lá giúp cây bưởi Múc hấp thu dinh dưỡng nhanh chóng, thúc đẩy sinh trưởng lộc xuân khỏe mạnh, từ đó tăng khả năng phân hóa mầm hoa và tỷ lệ đậu quả. Kết quả phù hợp với lý thuyết về hấp thu dinh dưỡng qua lá và các nghiên cứu trước đây trên cây có múi. Sự kết hợp phân bón lá VS-21 và Điền Trang mang lại hiệu quả cao nhất do bổ sung đa dạng các nguyên tố đa lượng và vi lượng cùng chất điều hòa sinh trưởng.

Chất điều hòa sinh trưởng GA3 kích thích sự giãn tế bào, tăng chiều dài lộc và tỷ lệ đậu quả, đồng thời làm giảm số hạt trong quả, cải thiện chất lượng sản phẩm. Nồng độ 20 ppm được xác định là tối ưu, phù hợp với các nghiên cứu trên bưởi và cây có múi khác.

Các chỉ tiêu chất lượng quả như độ Brix và vitamin C tăng rõ rệt, góp phần nâng cao giá trị thương phẩm của bưởi Múc. Kết quả này có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh năng suất và chất lượng quả giữa các công thức phân bón và GA3, giúp minh họa hiệu quả của từng phương pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng phân bón lá kết hợp VS-21 và Điền Trang: Phun vào các giai đoạn trước lộc xuân, trước ra hoa và sau rụng quả sinh lý lần 1 để tăng sinh trưởng lộc, tỷ lệ đậu quả và năng suất. Thời gian áp dụng: hàng năm trong mùa sinh trưởng. Chủ thể thực hiện: người trồng bưởi và các cơ quan khuyến nông.

  2. Sử dụng chất điều hòa sinh trưởng GA3 ở nồng độ 20 ppm: Phun vào các thời điểm trước ra hoa, sau tắt hoa và sau rụng quả sinh lý lần 1 để tăng tỷ lệ đậu quả, giảm số hạt và nâng cao chất lượng quả. Thời gian áp dụng: hàng năm. Chủ thể thực hiện: người nông dân và kỹ thuật viên nông nghiệp.

  3. Đào tạo và chuyển giao kỹ thuật bón phân và phun GA3: Tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật phun phân bón lá và GA3 đúng liều lượng, thời điểm nhằm đảm bảo hiệu quả và an toàn. Chủ thể thực hiện: các trung tâm khuyến nông, trường đại học và viện nghiên cứu.

  4. Xây dựng mô hình sản xuất bưởi Múc theo quy trình kỹ thuật chuẩn: Kết hợp phân bón lá, GA3 và các biện pháp chăm sóc tổng hợp để nâng cao năng suất, chất lượng và phát triển thương hiệu bưởi Múc bền vững. Thời gian: 3-5 năm. Chủ thể thực hiện: chính quyền địa phương, hợp tác xã và doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nông dân trồng bưởi Múc: Nắm bắt kỹ thuật bón phân lá và sử dụng GA3 để nâng cao năng suất, chất lượng quả, từ đó tăng thu nhập và hiệu quả kinh tế.

  2. Chuyên gia và cán bộ khuyến nông: Áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chương trình tập huấn, chuyển giao công nghệ phù hợp với điều kiện địa phương.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành nông học, khoa học cây trồng: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về cây có múi.

  4. Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh phân bón, chất điều hòa sinh trưởng: Hiểu rõ hiệu quả của sản phẩm trên giống bưởi Múc, từ đó phát triển sản phẩm phù hợp và mở rộng thị trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phân bón lá có tác dụng gì đối với cây bưởi Múc?
    Phân bón lá giúp bổ sung nhanh các nguyên tố dinh dưỡng đa lượng và vi lượng, thúc đẩy sinh trưởng lộc xuân, tăng tỷ lệ đậu quả và nâng cao năng suất. Ví dụ, công thức kết hợp VS-21 và Điền Trang làm tăng số lượng lộc xuân lên khoảng 32% so với đối chứng.

  2. Nồng độ GA3 nào phù hợp để phun cho bưởi Múc?
    Nồng độ 20 ppm được xác định là tối ưu, giúp tăng chiều dài lộc, tỷ lệ đậu quả và giảm số hạt trong quả, cải thiện chất lượng sản phẩm mà không gây tác hại.

  3. Khi nào nên phun phân bón lá và GA3 cho bưởi Múc?
    Phân bón lá nên phun trước lộc xuân, trước ra hoa và sau rụng quả sinh lý lần 1. GA3 phun vào các thời điểm trước ra hoa, sau tắt hoa và sau rụng quả sinh lý lần 1 để đạt hiệu quả cao nhất.

  4. Sử dụng phân bón lá và GA3 có ảnh hưởng đến chất lượng quả không?
    Có, các công thức phân bón lá và GA3 làm tăng độ Brix từ 9,76% lên 13,51%, tăng hàm lượng vitamin C và giảm axit tổng số, giúp quả ngọt hơn, thơm hơn và có giá trị thương phẩm cao hơn.

  5. Có cần kết hợp các biện pháp khác để nâng cao năng suất bưởi Múc không?
    Có, ngoài phân bón lá và GA3, cần áp dụng quy trình chăm sóc tổng hợp, kiểm soát sâu bệnh, tưới tiêu hợp lý và nhân giống tốt để đảm bảo năng suất và chất lượng bền vững.

Kết luận

  • Phân bón lá VS-21 và Điền Trang, đặc biệt khi kết hợp, thúc đẩy sinh trưởng lộc xuân, tăng số lượng lộc và chất lượng lộc, góp phần nâng cao năng suất bưởi Múc.
  • Chất điều hòa sinh trưởng GA3 ở nồng độ 20 ppm hiệu quả trong việc tăng tỷ lệ đậu quả, giảm số hạt và cải thiện chất lượng quả.
  • Năng suất thực thu bưởi Múc tăng khoảng 11% khi áp dụng phân bón lá và GA3 so với đối chứng.
  • Chất lượng quả được cải thiện rõ rệt với độ Brix và hàm lượng vitamin C tăng, axit tổng số giảm.
  • Đề xuất áp dụng quy trình kỹ thuật bón phân lá và phun GA3 đồng bộ, kết hợp đào tạo kỹ thuật để phát triển bền vững vùng sản xuất bưởi Múc tại Lào Cai.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích người trồng bưởi áp dụng các công thức phân bón và GA3 đã nghiên cứu, đồng thời phối hợp với các cơ quan khuyến nông để tổ chức tập huấn, nhân rộng mô hình sản xuất hiệu quả.