Tổng quan nghiên cứu

Ngành chăn nuôi gia cầm công nghiệp tại Việt Nam đã có sự phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, với tổng đàn gia cầm đạt khoảng 293,7 triệu con vào đầu năm 2011, tăng 5,9% so với năm trước; sản lượng thịt gia cầm hơi đạt 386,3 nghìn tấn, tăng 16,8%; sản lượng trứng gia cầm đạt 3,9 triệu quả, tăng 19%. Tuy nhiên, giá thành thức ăn chăn nuôi truyền thống giàu protein ngày càng tăng, cao hơn từ 8-12% so với các nước trong khu vực, gây áp lực lớn lên chi phí sản xuất. Do đó, việc tìm kiếm nguồn thức ăn giàu protein, giàu caroten và xanthophylls phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của gia súc, gia cầm là rất cần thiết.

Cỏ Stylosanthes guianensis CIAT 184 (stylo) là giống cỏ họ đậu lâu năm, có khả năng sinh trưởng tốt trên nhiều loại đất, chịu hạn và có hàm lượng protein cao (khoảng 17-18% protein thô), giàu β-caroten và khoáng chất. Năng suất chất xanh của cỏ stylo có thể đạt từ 25 đến 60 tấn/ha/năm, với năng suất vật chất khô từ 5 đến 14,5 tấn/ha/năm. Cỏ stylo đã được sử dụng làm nguồn thức ăn bổ sung protein cho gia súc và gia cầm ở nhiều quốc gia, tuy nhiên, tại Việt Nam, đặc biệt là vùng Thái Nguyên, chưa có nghiên cứu cụ thể về mức phân lân tối ưu cho giống cỏ này cũng như việc sử dụng bột cỏ stylo trong khẩu phần ăn của gà bố mẹ.

Mục tiêu nghiên cứu là xác định mức phân lân thích hợp để tăng năng suất và chất lượng cỏ stylo, đồng thời đánh giá hiệu quả sử dụng bột cỏ stylo trong khẩu phần ăn của gà bố mẹ nhằm nâng cao năng suất trứng, chất lượng trứng và hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2010-2011 tại Trung tâm Thực hành Thực nghiệm Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên và Trại gà giống Thịnh Đán, với các chỉ tiêu đánh giá bao gồm năng suất cỏ, thành phần hóa học, các chỉ tiêu sinh trưởng của gà và chất lượng trứng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết dinh dưỡng cây họ đậu: Cỏ stylo thuộc họ đậu có khả năng cố định đạm nhờ vi khuẩn nốt sần Rhizobium, giúp tăng hàm lượng đạm trong cây và cải tạo đất. Phân lân đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích phát triển bộ rễ, hình thành nốt sần và tăng khả năng cố định đạm, từ đó ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng cỏ.

  • Mô hình sinh trưởng cây trồng: Sinh trưởng của cỏ stylo chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố ngoại cảnh như nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, và đặc biệt là dinh dưỡng đất, trong đó phân bón lân là yếu tố quyết định trên 50% việc tăng năng suất cây trồng.

  • Khái niệm chất lượng thức ăn gia súc: Thành phần hóa học của cỏ (vật chất khô, protein thô, xơ thô, khoáng chất) ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị dinh dưỡng và hiệu quả sử dụng trong khẩu phần ăn của gia súc, gia cầm. Bột cỏ là dạng thức ăn chế biến từ cỏ tươi, giữ được nhiều vitamin và sắc tố tự nhiên, giúp cải thiện chất lượng sản phẩm chăn nuôi.

  • Mô hình dinh dưỡng gia cầm: Tỷ lệ protein, năng lượng, và các thành phần dinh dưỡng trong khẩu phần ảnh hưởng đến năng suất đẻ, chất lượng trứng và sức khỏe gà bố mẹ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu gồm hai thí nghiệm chính:

  1. Thí nghiệm phân lân trên cỏ stylo:

    • Đối tượng: Giống cỏ Stylosanthes guianensis CIAT 184 trồng tại Thái Nguyên.
    • Thiết kế: Bố trí thí nghiệm đồng ruộng với 4 mức phân lân (0, 250, 500, 750 kg/ha super lân), mỗi mức lặp lại 4 lần trên diện tích 30 m²/ô.
    • Phân bón bổ sung: Đạm ure 50 kg/ha, kali 200 kg/ha, phân chuồng 20 tấn/ha, vôi bột 0,5 tấn/ha.
    • Thời gian: Năm 2010.
    • Chỉ tiêu đo: Chiều cao sinh trưởng, năng suất chất xanh, năng suất vật chất khô, thành phần hóa học (protein thô, xơ, khoáng, canxi, photpho).
    • Phân tích: Mẫu đất và cỏ được phân tích theo tiêu chuẩn Việt Nam; số liệu xử lý thống kê bằng phần mềm Minitab 13.

  2. Thí nghiệm sử dụng bột cỏ stylo trong khẩu phần gà bố mẹ:

    • Đối tượng: 220 gà Lương Phượng bố mẹ, 23 tuần tuổi.
    • Thiết kế: 4 nhóm với 4 công thức khẩu phần khác nhau, bổ sung 0%, 4%, 6%, 8% bột cỏ stylo, mỗi nhóm 50 gà mái và 5 gà trống, nuôi nhốt trong 13 tuần.
    • Chỉ tiêu đo: Khối lượng gà trước và sau thí nghiệm, tỷ lệ đẻ, sản lượng trứng, chất lượng trứng (đơn vị Haugh, chỉ số lòng đỏ, độ dày vỏ, màu sắc lòng đỏ), tỷ lệ trứng giống, tỷ lệ trứng có phôi, tỷ lệ nở, tiêu tốn thức ăn, chi phí thức ăn.
    • Phân tích: Số liệu được thu thập hàng ngày, xử lý thống kê theo mô hình phân tích phương sai.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của phân lân đến sinh trưởng và năng suất cỏ stylo:

    • Chiều cao cỏ sau 105 ngày sinh trưởng tăng dần theo mức phân lân, từ 73,85 cm (không bón phân lân) lên 80,40 cm (bón 750 kg/ha), sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (P<0,001).
    • Năng suất chất xanh đạt khoảng 40-50 tấn/ha/năm, năng suất vật chất khô đạt 5-14,5 tấn/ha/năm, cao nhất ở mức phân lân 750 kg/ha.
    • Thành phần hóa học cỏ tươi và bột cỏ có hàm lượng protein thô khoảng 17-18%, xơ thô 28-31%, khoáng tổng số 8-10%, canxi 0,88%, photpho 0,4%.

  2. Ảnh hưởng của bột cỏ stylo trong khẩu phần gà bố mẹ:

    • Tỷ lệ đẻ trứng tăng rõ rệt khi bổ sung bột cỏ stylo 4-6%, đạt hiệu quả tối ưu; nhóm bổ sung 6% có tỷ lệ đẻ cao hơn nhóm đối chứng khoảng 5-7%.
    • Chất lượng trứng được cải thiện, đặc biệt màu sắc lòng đỏ đậm hơn, chỉ số lòng đỏ tăng từ 0,45 lên trên 0,5, đơn vị Haugh ổn định ở mức trên 80, cho thấy trứng có chất lượng tốt.
    • Tỷ lệ trứng giống và tỷ lệ nở con tăng nhẹ ở nhóm bổ sung bột cỏ, đạt trên 85% trứng có phôi và tỷ lệ nở trên 80%.
    • Tiêu tốn thức ăn giảm khoảng 5-8% so với nhóm đối chứng, chi phí thức ăn trên 1 gà loại 1 giảm tương ứng, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế.

  3. Tác động kinh tế và kỹ thuật:

    • Việc sử dụng bột cỏ stylo giúp giảm chi phí thức ăn do thay thế một phần nguyên liệu đắt tiền.
    • Mức phân lân 750 kg/ha được khuyến nghị để đạt năng suất cỏ tối ưu trong điều kiện đất chua, nghèo dinh dưỡng tại Thái Nguyên.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy phân lân là yếu tố quyết định quan trọng trong việc nâng cao năng suất và chất lượng cỏ stylo. Mức phân lân 750 kg/ha super lân đã thúc đẩy chiều cao sinh trưởng và năng suất chất xanh vượt trội so với các mức thấp hơn, phù hợp với đặc điểm đất đai chua, nghèo dinh dưỡng tại vùng nghiên cứu. Điều này đồng nhất với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về vai trò của phân lân trong phát triển bộ rễ và tăng khả năng cố định đạm của cây họ đậu.

Việc bổ sung bột cỏ stylo trong khẩu phần gà bố mẹ đã cải thiện đáng kể tỷ lệ đẻ và chất lượng trứng, đặc biệt là sắc tố lòng đỏ, nhờ hàm lượng β-caroten và protein cao trong bột cỏ. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tác dụng của bột lá họ đậu trong chăn nuôi gia cầm, giúp tăng cường sức khỏe, nâng cao hiệu quả sử dụng thức ăn và giảm chi phí sản xuất.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ chiều cao sinh trưởng và năng suất cỏ theo các mức phân lân, bảng so sánh các chỉ tiêu chất lượng trứng giữa các nhóm thí nghiệm, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả của các biện pháp nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng mức phân lân 750 kg/ha super lân trong trồng cỏ Stylosanthes guianensis CIAT 184 tại vùng đất chua, nghèo dinh dưỡng như Thái Nguyên để đạt năng suất và chất lượng cỏ tối ưu. Thời gian áp dụng: ngay từ vụ trồng đầu tiên; chủ thể thực hiện: nông hộ, trang trại.

  2. Sử dụng bột cỏ stylo với tỷ lệ 4-6% trong khẩu phần ăn gà bố mẹ nhằm nâng cao tỷ lệ đẻ, chất lượng trứng và hiệu quả kinh tế. Thời gian áp dụng: trong suốt chu kỳ đẻ; chủ thể thực hiện: các trang trại chăn nuôi gia cầm.

  3. Tăng cường đào tạo kỹ thuật chăm sóc, thu hoạch và chế biến bột cỏ để đảm bảo giữ nguyên giá trị dinh dưỡng và hạn chế mất mát vitamin, sắc tố trong quá trình bảo quản. Thời gian: liên tục; chủ thể: các cơ sở nghiên cứu, trung tâm khuyến nông.

  4. Khuyến khích nghiên cứu mở rộng về sử dụng bột cỏ stylo trong các đối tượng vật nuôi khác như lợn, bò sữa để tận dụng nguồn thức ăn địa phương, giảm chi phí sản xuất. Thời gian: giai đoạn tiếp theo; chủ thể: các viện nghiên cứu, trường đại học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nông dân và chủ trang trại chăn nuôi gia cầm: Áp dụng kỹ thuật trồng cỏ stylo và sử dụng bột cỏ trong khẩu phần ăn để giảm chi phí thức ăn, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành chăn nuôi, nông nghiệp: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích để phát triển các đề tài liên quan đến dinh dưỡng vật nuôi và cây thức ăn.

  3. Cơ quan quản lý và khuyến nông: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ phát triển chăn nuôi bền vững, đặc biệt tại các vùng miền núi phía Bắc.

  4. Doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi: Nghiên cứu tiềm năng sử dụng bột cỏ stylo làm nguyên liệu thay thế trong thức ăn hỗn hợp, giảm chi phí và nâng cao giá trị dinh dưỡng sản phẩm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mức phân lân nào là tối ưu cho cỏ stylo tại Thái Nguyên?
    Mức phân lân 750 kg/ha super lân được xác định là tối ưu, giúp tăng chiều cao sinh trưởng và năng suất chất xanh lên đến 50 tấn/ha/năm, phù hợp với điều kiện đất chua, nghèo dinh dưỡng.

  2. Tỷ lệ bổ sung bột cỏ stylo trong khẩu phần gà bố mẹ là bao nhiêu?
    Tỷ lệ 4-6% bột cỏ stylo trong khẩu phần ăn được khuyến nghị, giúp tăng tỷ lệ đẻ, cải thiện chất lượng trứng và giảm tiêu tốn thức ăn.

  3. Bột cỏ stylo có ảnh hưởng đến màu sắc lòng đỏ trứng không?
    Có, bột cỏ stylo giàu β-caroten giúp làm đậm màu lòng đỏ trứng, đáp ứng yêu cầu thị trường và người tiêu dùng.

  4. Có những lưu ý gì khi chế biến và bảo quản bột cỏ?
    Cần phơi khô cỏ dưới ánh nắng mặt trời đủ thời gian, bảo quản nơi khô ráo, tránh mốc để giữ nguyên giá trị dinh dưỡng và sắc tố.

  5. Bột cỏ stylo có thể sử dụng cho vật nuôi khác ngoài gà không?
    Có thể, bột cỏ stylo giàu protein và vitamin có tiềm năng sử dụng cho lợn, bò sữa và các vật nuôi khác, tuy nhiên cần nghiên cứu thêm về tỷ lệ và hiệu quả.

Kết luận

  • Phân lân là yếu tố quan trọng quyết định năng suất và chất lượng cỏ Stylosanthes guianensis CIAT 184, với mức 750 kg/ha super lân cho kết quả tối ưu tại Thái Nguyên.
  • Bột cỏ stylo bổ sung trong khẩu phần gà bố mẹ ở tỷ lệ 4-6% giúp tăng tỷ lệ đẻ, cải thiện chất lượng trứng và giảm chi phí thức ăn.
  • Nghiên cứu góp phần làm phong phú nguồn tư liệu về trồng cỏ họ đậu và sử dụng bột cỏ trong chăn nuôi gia cầm, phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai miền núi phía Bắc.
  • Kết quả nghiên cứu có thể ứng dụng ngay trong sản xuất chăn nuôi quy mô hộ gia đình và trang trại, góp phần phát triển ngành chăn nuôi bền vững.
  • Đề xuất tiếp tục nghiên cứu mở rộng ứng dụng bột cỏ stylo cho các đối tượng vật nuôi khác và hoàn thiện công nghệ chế biến, bảo quản bột cỏ.

Hành động tiếp theo: Áp dụng kỹ thuật bón phân và sử dụng bột cỏ stylo trong chăn nuôi, đồng thời phối hợp với các cơ quan nghiên cứu để phát triển các đề tài liên quan nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp.