Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 (CMCN 4.0) đang diễn ra mạnh mẽ, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào hệ thống thông tin kế toán (Accounting Information System - AIS) tại các doanh nghiệp (DN) Việt Nam trở thành nhu cầu cấp thiết. Theo khảo sát từ tháng 2 đến tháng 5 năm 2022, có khoảng 160 phiếu khảo sát được thu thập từ các kế toán viên, quản lý và chủ sở hữu DN, phản ánh thực trạng và nhu cầu ứng dụng CNTT trong AIS. Nhu cầu này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, mà còn hỗ trợ quá trình ra quyết định và tăng cường sức cạnh tranh của DN trên thị trường.
Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS tại các DN Việt Nam, bao gồm mức độ áp dụng CNTT, hiểu biết của ban lãnh đạo/chủ sở hữu, quy mô DN và đặc điểm kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn trong các DN tại Việt Nam, với dữ liệu thu thập trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 5 năm 2022. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học để DN có thể xây dựng chiến lược ứng dụng CNTT phù hợp, từ đó nâng cao chất lượng AIS và hiệu quả hoạt động kinh doanh.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết nền tảng chính:
Lý thuyết xử lý thông tin tổ chức (OIPT): Nhấn mạnh sự tương thích giữa yêu cầu xử lý thông tin và khả năng xử lý thông tin của DN, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động. Khi khả năng xử lý thông tin đáp ứng nhu cầu, DN sẽ đạt được hiệu quả cao hơn.
Lý thuyết tình huống: Cho rằng thành quả của DN phụ thuộc vào sự phù hợp giữa các yếu tố nội bộ và môi trường bên ngoài, trong đó việc ứng dụng CNTT vào AIS cần phù hợp với đặc điểm kinh doanh và quy mô DN để đạt hiệu quả tối ưu.
Lý thuyết hệ thống: Xem AIS như một hệ thống con trong hệ thống thông tin quản lý DN, nhấn mạnh sự tương tác và phối hợp giữa các bộ phận trong DN để cung cấp thông tin chính xác, kịp thời phục vụ quản lý.
Các khái niệm chính được sử dụng gồm: mức độ áp dụng CNTT, hiểu biết của ban lãnh đạo/chủ sở hữu, quy mô DN, đặc điểm kinh doanh và nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu chính được thu thập thông qua khảo sát trực tuyến với 159 phiếu hợp lệ từ các đối tượng gồm kế toán viên, kế toán trưởng, quản lý DN, giám đốc và chủ sở hữu DN tại Việt Nam trong giai đoạn từ tháng 2 đến tháng 5 năm 2022. Mẫu nghiên cứu được chọn theo phương pháp phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho tổng thể.
Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm:
Phân tích độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha): Đảm bảo các biến quan sát có độ tin cậy cao (≥ 0.6).
Phân tích thành phần chính (PCA): Rút trích các nhân tố chính từ các biến quan sát, với hệ số tải nhân tố (Factor Loading) ≥ 0.5.
Phân tích tương quan Pearson: Kiểm tra mối quan hệ giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc.
Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến: Xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS, kiểm tra đa cộng tuyến qua hệ số VIF.
Quy trình nghiên cứu gồm 7 bước từ xác định vấn đề, xây dựng mô hình, thiết kế bảng hỏi, thu thập và xử lý dữ liệu đến phân tích kết quả và đề xuất giải pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Mức độ áp dụng CNTT có ảnh hưởng tích cực đến nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS: Kết quả hồi quy cho thấy hệ số Beta dương và có ý nghĩa thống kê (Sig < 0.05), phản ánh DN càng áp dụng CNTT hiệu quả thì nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS càng cao. Giá trị trung bình các biến đo lường mức độ áp dụng CNTT dao động từ 3.09 đến 4.63 trên thang Likert 5 điểm, cho thấy mức độ phổ biến và ứng dụng CNTT ở mức khá đến cao.
Hiểu biết của ban lãnh đạo/chủ sở hữu ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhu cầu ứng dụng CNTT: Các biến đo lường yếu tố này có giá trị trung bình từ 4.07 đến 4.53, thể hiện sự nhận thức cao về CNTT trong ban lãnh đạo. Hệ số hồi quy cũng cho thấy mối quan hệ dương và có ý nghĩa thống kê, khẳng định vai trò quyết định của kiến thức và sự am hiểu CNTT trong việc thúc đẩy nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS.
Quy mô doanh nghiệp tác động tích cực đến nhu cầu ứng dụng CNTT: DN có quy mô lao động và vốn lớn hơn (giá trị trung bình khoảng 3.19 đến 3.29) có xu hướng có nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS cao hơn. Điều này phù hợp với lý thuyết và các nghiên cứu trước đây, do DN lớn có nhiều nguồn lực hơn để đầu tư vào CNTT.
Đặc điểm kinh doanh cũng ảnh hưởng đến nhu cầu ứng dụng CNTT: Các DN hoạt động trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ kế toán, thuế và kiểm toán có nhu cầu ứng dụng CNTT cao hơn (giá trị trung bình 4.46), trong khi các đơn vị khác cũng thể hiện nhu cầu ở mức cần thiết (3.86). Điều này cho thấy đặc điểm ngành nghề và môi trường kinh doanh ảnh hưởng đến mức độ cần thiết của CNTT trong AIS.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các lý thuyết xử lý thông tin và tình huống, khi DN có khả năng xử lý thông tin tốt và sự phù hợp giữa các yếu tố nội bộ sẽ thúc đẩy nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS. Mức độ áp dụng CNTT và hiểu biết của ban lãnh đạo là hai nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, cho thấy vai trò quan trọng của chiến lược CNTT và năng lực quản lý trong việc thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán.
So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả tương đồng với các nghiên cứu tại Jordan và Indonesia về vai trò của cam kết quản lý và mức độ áp dụng CNTT. Tuy nhiên, nghiên cứu này mở rộng thêm yếu tố quy mô DN và đặc điểm kinh doanh, giúp bức tranh toàn diện hơn về các nhân tố ảnh hưởng tại Việt Nam.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện giá trị trung bình các biến đo lường, bảng hồi quy thể hiện hệ số Beta và mức ý nghĩa thống kê, giúp minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức CNTT cho ban lãnh đạo và chủ sở hữu DN: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về CNTT và AIS trong vòng 6-12 tháng nhằm nâng cao hiểu biết, từ đó thúc đẩy nhu cầu ứng dụng CNTT hiệu quả hơn. Chủ thể thực hiện: các cơ quan đào tạo, hiệp hội DN, phòng thương mại.
Đẩy mạnh đầu tư và áp dụng các giải pháp CNTT phù hợp với quy mô DN: DN cần xây dựng kế hoạch đầu tư CNTT dựa trên quy mô và nguồn lực hiện có, ưu tiên các phần mềm kế toán tích hợp ERP và hệ thống mạng nội bộ trong vòng 1 năm tới. Chủ thể thực hiện: ban lãnh đạo DN, nhà cung cấp giải pháp CNTT.
Phát triển các chính sách hỗ trợ và khuyến khích DN ứng dụng CNTT vào AIS: Chính phủ và các cơ quan quản lý nên ban hành các chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính và tư vấn kỹ thuật nhằm thúc đẩy DN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa, tăng cường ứng dụng CNTT trong AIS trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Xây dựng môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch và hỗ trợ phát triển CNTT: Cải thiện khung pháp lý, giảm chi phí phi chính thức và nâng cao chất lượng dịch vụ hỗ trợ CNTT để tạo điều kiện cho DN phát triển AIS hiệu quả. Chủ thể thực hiện: các cơ quan quản lý nhà nước, hiệp hội ngành nghề.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Ban lãnh đạo và chủ sở hữu doanh nghiệp: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS, từ đó xây dựng chiến lược đầu tư và phát triển hệ thống thông tin kế toán phù hợp.
Các chuyên gia và nhà tư vấn CNTT: Cung cấp cơ sở khoa học để tư vấn, thiết kế và triển khai các giải pháp CNTT tối ưu cho AIS tại các DN Việt Nam.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kế toán, kiểm toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quan trọng để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về ứng dụng CNTT trong lĩnh vực kế toán và quản lý DN.
Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức hỗ trợ DN: Giúp xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ DN trong việc ứng dụng CNTT, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển kinh tế số.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao mức độ áp dụng CNTT lại ảnh hưởng mạnh đến nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS?
Mức độ áp dụng CNTT phản ánh khả năng và kinh nghiệm của DN trong việc sử dụng công nghệ, từ đó tạo điều kiện thuận lợi để mở rộng và nâng cao nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS nhằm cải thiện hiệu quả quản lý và báo cáo tài chính.Hiểu biết của ban lãnh đạo có vai trò như thế nào trong việc ứng dụng CNTT vào AIS?
Ban lãnh đạo có hiểu biết sâu sắc về CNTT sẽ dễ dàng đưa ra quyết định đầu tư, lựa chọn công nghệ phù hợp và thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong DN, từ đó nâng cao nhu cầu và hiệu quả ứng dụng CNTT vào AIS.Quy mô doanh nghiệp ảnh hưởng ra sao đến nhu cầu ứng dụng CNTT?
DN có quy mô lớn thường có nhiều nguồn lực hơn để đầu tư vào CNTT, đồng thời có nhu cầu xử lý thông tin phức tạp hơn, dẫn đến nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS cao hơn so với DN nhỏ.Đặc điểm kinh doanh tác động như thế nào đến nhu cầu ứng dụng CNTT?
Các DN hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ kế toán, thuế, kiểm toán có nhu cầu ứng dụng CNTT cao hơn do tính chất công việc đòi hỏi xử lý thông tin nhanh chóng, chính xác và minh bạch hơn.Làm thế nào để DN nhỏ và vừa có thể nâng cao nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS?
DN nhỏ và vừa nên tập trung nâng cao nhận thức của ban lãnh đạo, tận dụng các chính sách hỗ trợ từ nhà nước, lựa chọn các giải pháp CNTT phù hợp với nguồn lực và đặc điểm kinh doanh để từng bước nâng cao nhu cầu và hiệu quả ứng dụng CNTT.
Kết luận
- Nghiên cứu đã xác định bốn nhân tố chính ảnh hưởng tích cực đến nhu cầu ứng dụng CNTT vào AIS tại các DN Việt Nam: mức độ áp dụng CNTT, hiểu biết của ban lãnh đạo/chủ sở hữu, quy mô DN và đặc điểm kinh doanh.
- Mức độ áp dụng CNTT và hiểu biết của ban lãnh đạo là hai yếu tố có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất, đóng vai trò quyết định trong việc thúc đẩy nhu cầu ứng dụng CNTT.
- Quy mô DN và đặc điểm kinh doanh cũng góp phần quan trọng, phản ánh sự đa dạng và đặc thù của từng DN trong việc ứng dụng CNTT.
- Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để DN và các bên liên quan xây dựng chiến lược phát triển AIS phù hợp, nâng cao hiệu quả quản lý và sức cạnh tranh.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đào tạo, đầu tư CNTT và hoàn thiện chính sách hỗ trợ nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán tại Việt Nam.
Hành động ngay hôm nay để nâng cao năng lực CNTT và phát triển AIS hiệu quả, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp trong kỷ nguyên số!