Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, việc quản lý hiệu quả tài sản ngắn hạn tại các doanh nghiệp đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững. Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) là doanh nghiệp dẫn đầu thị trường xăng dầu nội địa với thị phần chiếm hơn 50%, hoạt động trong lĩnh vực có tính đặc thù cao do chịu ảnh hưởng lớn từ biến động giá nhiên liệu thế giới và chính sách điều hành giá của Nhà nước. Giai đoạn nghiên cứu từ 2017 đến 2021 ghi nhận nhiều biến động kinh tế vĩ mô, đặc biệt là tác động của đại dịch COVID-19 và xung đột địa chính trị, làm thay đổi sâu sắc hoạt động kinh doanh của Petrolimex.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn tại Petrolimex, phân tích các chỉ tiêu tài chính quan trọng như vòng quay tài sản ngắn hạn, vòng quay khoản phải thu, vòng quay hàng tồn kho, từ đó nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân hạn chế trong quản lý tài sản ngắn hạn. Nghiên cứu cũng đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh và ổn định tài chính cho doanh nghiệp.

Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong hoạt động của Petrolimex tại Việt Nam trong giai đoạn 2017-2021, với dữ liệu chính được thu thập từ báo cáo tài chính đã kiểm toán và khảo sát thực tế tại các cửa hàng đại lý. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc cải thiện quản lý tài sản ngắn hạn, góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh và ổn định thị trường xăng dầu trong nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản trị tài sản ngắn hạn và quản lý vốn lưu động, trong đó tập trung vào các mô hình đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn như vòng quay tài sản ngắn hạn, vòng quay khoản phải thu, vòng quay hàng tồn kho và các chỉ số sinh lời liên quan. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Tài sản ngắn hạn: Bao gồm tiền mặt, các khoản tương đương tiền, đầu tư tài chính ngắn hạn, các khoản phải thu ngắn hạn, hàng tồn kho và tài sản ngắn hạn khác có khả năng thu hồi trong vòng 12 tháng hoặc chu kỳ kinh doanh.
  • Vòng quay tài sản ngắn hạn: Chỉ số đo lường số lần tài sản ngắn hạn được chuyển đổi thành doanh thu trong kỳ, phản ánh hiệu quả sử dụng vốn lưu động.
  • Vòng quay khoản phải thu: Tốc độ thu hồi các khoản nợ từ khách hàng, ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền và khả năng thanh toán của doanh nghiệp.
  • Vòng quay hàng tồn kho: Tần suất luân chuyển hàng tồn kho trong kỳ, liên quan đến hiệu quả quản lý tồn kho và chi phí lưu kho.
  • Hệ số sinh lời tài sản ngắn hạn: Tỷ suất lợi nhuận thu được trên mỗi đồng vốn đầu tư vào tài sản ngắn hạn, đánh giá khả năng sinh lời của tài sản.

Ngoài ra, luận văn tham khảo các mô hình quản lý tiền mặt như mô hình Miller-Orr và quản lý hàng tồn kho theo mô hình Just-In-Time (JIT) để đề xuất giải pháp phù hợp với đặc thù ngành xăng dầu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận định lượng kết hợp với thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu thứ cấp được lấy từ báo cáo tài chính và báo cáo thường niên của Petrolimex giai đoạn 2017-2021, đã được kiểm toán bởi KPMG, đảm bảo độ tin cậy cao. Dữ liệu sơ cấp thu thập từ khảo sát các đại lý xăng dầu tại Hà Nội trong giai đoạn 2020-2022, bao gồm thông tin về giá bán, chiết khấu, sản lượng và công nợ.

Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp:

  • Phân tích - tổng hợp: Phân tích chi tiết các chỉ tiêu tài chính, tổng hợp kết quả để đánh giá toàn diện hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn.
  • So sánh: So sánh các chỉ tiêu qua các năm và với các doanh nghiệp cùng ngành để nhận diện xu hướng và vị thế cạnh tranh.
  • Dùng số liệu thống kê: Sử dụng số liệu bình quân, tỷ lệ phần trăm và biến động để tăng tính chính xác và khách quan.
  • Liệt kê: Trình bày các thông tin, số liệu và kết quả nghiên cứu liên quan nhằm minh chứng cho các luận điểm.

Cỡ mẫu khảo sát sơ cấp gồm các đại lý xăng dầu đại diện cho Petrolimex tại Hà Nội, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ 2017 đến 2021, với khảo sát bổ sung trong giai đoạn 2020-2022 để cập nhật tình hình thực tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn có sự phân hóa rõ rệt qua các năm: Vòng quay tài sản ngắn hạn của Petrolimex tăng từ 4,16 vòng năm 2017 lên 5,16 vòng năm 2019, tương ứng thời gian vòng quay giảm từ 88 ngày xuống 71 ngày, cho thấy hiệu quả quản lý tài sản ngắn hạn được cải thiện đáng kể trước đại dịch. Tuy nhiên, năm 2020, vòng quay giảm 37% xuống còn 3,24 vòng, thời gian vòng quay tăng lên 113 ngày do tác động của COVID-19, phản ánh sự suy giảm hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn.

  2. Vòng quay khoản phải thu biến động theo chính sách tín dụng: Năm 2018, vòng quay khoản phải thu đạt 25,56 vòng, tăng 20% so với năm 2017, cho thấy tốc độ thu hồi nợ tốt. Tuy nhiên, từ 2019 đến 2020, chỉ số này giảm liên tục, xuống còn 15,93 vòng năm 2020, thời gian thu hồi tăng từ 14 ngày lên 23 ngày, phản ánh chính sách nới lỏng tín dụng nhằm hỗ trợ khách hàng trong giai đoạn khó khăn.

  3. Quản lý hàng tồn kho ổn định nhưng có xu hướng tăng trở lại sau đại dịch: Vòng quay hàng tồn kho tăng từ 14,30 vòng năm 2017 lên 16,58 vòng năm 2019, thời gian lưu kho giảm từ 26 ngày xuống 22 ngày, cho thấy hiệu quả quản lý tồn kho được nâng cao. Năm 2020, vòng quay giảm 32% xuống 11,27 vòng, thời gian lưu kho tăng lên 31 ngày do nhu cầu giảm và tồn kho tăng. Năm 2021, vòng quay phục hồi lên 14,98 vòng, thời gian lưu kho giảm còn 24 ngày.

  4. Cơ cấu tài sản ngắn hạn tập trung vào tiền và các khoản tương đương tiền, hàng tồn kho và đầu tư tài chính ngắn hạn: Tiền và các khoản tương đương tiền chiếm tỷ trọng lớn, trong đó 20-40% là Quỹ bình ổn giá không sử dụng cho mục đích kinh doanh. Đầu tư tài chính ngắn hạn tăng trưởng 322% trong 5 năm, trở thành khoản tài sản ngắn hạn lớn thứ ba. Hàng tồn kho chiếm tỷ trọng lớn thứ hai, đặc trưng ngành xăng dầu cần duy trì dự trữ để đảm bảo an ninh năng lượng.

Thảo luận kết quả

Sự cải thiện hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn giai đoạn 2017-2019 phản ánh chiến lược quản lý vốn lưu động hiệu quả của Petrolimex, phù hợp với môi trường kinh doanh ổn định và chính sách giá xăng dầu được điều chỉnh hợp lý. Tuy nhiên, tác động của đại dịch COVID-19 và biến động giá dầu thế giới năm 2020 đã làm giảm mạnh hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn, thể hiện qua giảm vòng quay tài sản và tăng thời gian lưu chuyển vốn.

Chính sách nới lỏng tín dụng cho khách hàng nhằm duy trì thị phần trong giai đoạn khó khăn đã làm giảm tốc độ thu hồi khoản phải thu, ảnh hưởng đến dòng tiền và khả năng thanh toán ngắn hạn của doanh nghiệp. Việc tăng đầu tư tài chính ngắn hạn cho thấy Petrolimex tận dụng nguồn vốn nhàn rỗi để tạo lợi nhuận bổ sung, tuy nhiên cần cân nhắc rủi ro và tính thanh khoản của các khoản đầu tư này.

So sánh với các doanh nghiệp cùng ngành và các nghiên cứu trước đây cho thấy Petrolimex có đặc thù riêng về cơ cấu tài sản và quản lý vốn lưu động do tính chất ngành xăng dầu, yêu cầu duy trì lượng hàng tồn kho lớn để đảm bảo cung ứng liên tục. Việc duy trì Quỹ bình ổn giá là yếu tố bắt buộc theo quy định pháp luật, ảnh hưởng đến khả năng sử dụng vốn linh hoạt.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ vòng quay tài sản ngắn hạn, vòng quay khoản phải thu và vòng quay hàng tồn kho theo từng năm, giúp minh họa rõ ràng xu hướng biến động và tác động của các yếu tố bên ngoài.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý dòng tiền và tối ưu hóa vòng quay tài sản ngắn hạn: Áp dụng các mô hình quản lý tiền mặt hiện đại như Miller-Orr để duy trì lượng tiền mặt hợp lý, giảm chi phí cơ hội và tăng khả năng thanh khoản. Chủ thể thực hiện: Ban Tài chính - Kế toán, thời gian: 6-12 tháng.

  2. Cải thiện chính sách thu hồi công nợ và quản lý khoản phải thu: Thiết lập các chế tài nghiêm ngặt, áp dụng công nghệ quản lý công nợ tự động, đồng thời cân nhắc chính sách tín dụng linh hoạt nhưng kiểm soát rủi ro. Chủ thể thực hiện: Phòng Kinh doanh và Phòng Tài chính, thời gian: 3-6 tháng.

  3. Tối ưu hóa quản lý hàng tồn kho: Áp dụng mô hình Just-In-Time (JIT) kết hợp với dự báo nhu cầu chính xác để giảm tồn kho không cần thiết, giảm chi phí lưu kho và tăng hiệu quả sử dụng vốn. Chủ thể thực hiện: Phòng Kho vận và Phòng Kế hoạch, thời gian: 6-9 tháng.

  4. Đẩy mạnh sử dụng công cụ tài chính phái sinh để quản lý rủi ro giá nhiên liệu: Sử dụng hợp đồng tương lai, quyền chọn để ổn định chi phí đầu vào, giảm thiểu tác động biến động giá dầu thế giới. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý Rủi ro và Ban Tài chính, thời gian: 12 tháng.

  5. Nâng cao trình độ đội ngũ quản lý và nhân viên: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản lý tài sản ngắn hạn, quản trị vốn lưu động và ứng dụng công nghệ số trong quản lý tài chính. Chủ thể thực hiện: Ban Nhân sự, thời gian: liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý tài chính của các doanh nghiệp ngành năng lượng: Giúp hiểu rõ đặc thù quản lý tài sản ngắn hạn trong ngành xăng dầu, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về quản lý tài sản ngắn hạn, đặc biệt trong bối cảnh biến động kinh tế và thị trường năng lượng.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tín dụng: Hỗ trợ đánh giá năng lực tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trong ngành xăng dầu, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp.

  4. Các nhà đầu tư và cổ đông của Petrolimex và doanh nghiệp cùng ngành: Cung cấp thông tin chi tiết về hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn, giúp đưa ra quyết định đầu tư chính xác và kịp thời.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn là gì và tại sao quan trọng?
    Hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn đo lường khả năng doanh nghiệp sử dụng vốn lưu động để tạo ra doanh thu và lợi nhuận. Nó quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thanh toán, duy trì hoạt động và tăng trưởng bền vững.

  2. Tại sao vòng quay tài sản ngắn hạn của Petrolimex giảm mạnh năm 2020?
    Do tác động của đại dịch COVID-19 làm giảm nhu cầu tiêu thụ xăng dầu, kết hợp với biến động giá dầu thế giới, khiến doanh thu giảm và tài sản ngắn hạn không được sử dụng hiệu quả, dẫn đến giảm vòng quay.

  3. Làm thế nào để cải thiện vòng quay khoản phải thu?
    Cải thiện bằng cách áp dụng chính sách tín dụng chặt chẽ, tăng cường thu hồi nợ, sử dụng công nghệ quản lý công nợ và thiết lập các chế tài bảo đảm thanh toán đúng hạn.

  4. Tại sao hàng tồn kho chiếm tỷ trọng lớn trong tài sản ngắn hạn của Petrolimex?
    Do đặc thù ngành xăng dầu yêu cầu duy trì lượng hàng tồn kho đủ lớn để đảm bảo an ninh năng lượng và cung ứng liên tục, đồng thời hàng hóa dễ thanh lý và có giá trị cao.

  5. Các công cụ tài chính phái sinh có vai trò gì trong quản lý tài sản ngắn hạn?
    Giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro biến động giá nhiên liệu, ổn định chi phí đầu vào, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và khả năng thanh toán ngắn hạn.

Kết luận

  • Petrolimex có hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn cải thiện rõ rệt giai đoạn 2017-2019, nhưng chịu ảnh hưởng tiêu cực từ đại dịch COVID-19 năm 2020.
  • Vòng quay tài sản ngắn hạn, khoản phải thu và hàng tồn kho biến động theo chính sách quản lý và điều kiện thị trường, phản ánh sự linh hoạt trong quản trị vốn lưu động.
  • Cơ cấu tài sản ngắn hạn tập trung vào tiền mặt, hàng tồn kho và đầu tư tài chính ngắn hạn, phù hợp với đặc thù ngành xăng dầu và yêu cầu pháp lý.
  • Các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn cần tập trung vào quản lý dòng tiền, thu hồi công nợ, tối ưu tồn kho và sử dụng công cụ tài chính phái sinh.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc cải thiện quản lý tài sản ngắn hạn tại Petrolimex, góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh và ổn định thị trường xăng dầu.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng, đồng thời tiếp tục theo dõi và đánh giá hiệu quả quản lý tài sản ngắn hạn trong các giai đoạn tiếp theo.

Call to action: Các nhà quản lý và chuyên gia tài chính tại Petrolimex nên áp dụng ngay các khuyến nghị để nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn, đảm bảo sự phát triển bền vững của doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường đầy biến động.