Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Bình Dương, một trong những địa phương phát triển năng động của Việt Nam, đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong công tác giảm nghèo bền vững. Tính đến năm 2023, tỉnh còn khoảng 7.238 hộ nghèo và cận nghèo, chiếm tỷ lệ 1,37% và 0,43% tổng số hộ dân, với hơn 56.000 hộ đã thoát nghèo trong giai đoạn 1997-2023. Quỹ vì người nghèo đóng vai trò quan trọng trong việc huy động nguồn lực xã hội để hỗ trợ người nghèo tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản như nhà ở, giáo dục, y tế và vốn sản xuất kinh doanh. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng và hiệu quả hoạt động của Quỹ vì người nghèo tại tỉnh Bình Dương trong giai đoạn 2019-2023, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả vận động, quản lý và sử dụng Quỹ. Phạm vi nghiên cứu bao gồm hệ thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp tại Bình Dương, với dữ liệu sơ cấp thu thập từ 159 cán bộ quản lý Quỹ và số liệu thứ cấp từ các cơ quan chức năng. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách giảm nghèo, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả huy động và sử dụng nguồn lực xã hội hóa trong công tác giảm nghèo bền vững của tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết nghèo đa chiều, nhấn mạnh rằng nghèo không chỉ là thiếu thu nhập mà còn là sự thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, nhà ở, việc làm, nước sinh hoạt và tiếp cận thông tin. Chuẩn nghèo đa chiều được áp dụng theo quy định của Chính phủ giai đoạn 2022-2025, với 12 chỉ số đo lường cụ thể về các chiều thiếu hụt. Ngoài ra, nghiên cứu vận dụng mô hình quản lý quỹ xã hội hóa trong công tác giảm nghèo, tập trung vào các yếu tố như công tác tuyên truyền vận động, chi hỗ trợ, quản lý tài chính và kiểm tra giám sát. Các khái niệm chính bao gồm: Quỹ vì người nghèo, hiệu quả Quỹ, nghèo đa chiều, công tác vận động xã hội hóa và quản lý tài chính công.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu thứ cấp từ các báo cáo của Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Bình Dương, Sở Lao động Thương binh và Xã hội, Cục Thống kê tỉnh và các văn bản pháp luật liên quan; số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 159 cán bộ quản lý Quỹ vì người nghèo các cấp bằng phiếu điều tra kết hợp Google biểu mẫu và phiếu giấy. Cỡ mẫu được xác định dựa trên tổng thể Ban vận động Quỹ các cấp với tỷ lệ phản hồi hợp lệ đạt 93,5%. Phương pháp phân tích sử dụng thống kê mô tả, so sánh biến động theo thời gian, phân tích nhân tố và mô hình hồi quy để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả Quỹ. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019-2023, với các giải pháp đề xuất hướng tới năm 2025 và định hướng đến 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu và vận động Quỹ: Giai đoạn 2019-2023, Quỹ vì người nghèo tỉnh Bình Dương tiếp nhận trên 88 tỷ đồng và vận động hơn 2.200 tỷ đồng cho công tác an sinh xã hội. Tuy nhiên, nguồn thu vận động có xu hướng giảm nhẹ do ảnh hưởng của khó khăn kinh tế và công tác tuyên truyền chưa đạt quy mô lớn. Tỷ lệ cán bộ đánh giá công tác vận động đạt hiệu quả trên 70%.

  2. Công tác chi hỗ trợ: Quỹ tập trung hỗ trợ xây dựng và sửa chữa nhà ở chiếm trên 50% tổng chi, hỗ trợ giáo dục, y tế và vốn sản xuất kinh doanh chiếm tỷ trọng còn lại. Giai đoạn 2019-2023, đã hỗ trợ xây dựng và sửa chữa hơn 1.000 căn nhà đại đoàn kết cho hộ nghèo, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 1,37%. Tỷ lệ cán bộ đánh giá công tác chi hỗ trợ hiệu quả đạt 68%.

  3. Quản lý tài chính và nhân lực: Ngân sách quản lý Quỹ được cấp ổn định với mức chi trung bình hàng năm khoảng 3-5% tổng nguồn thu. Đội ngũ cán bộ quản lý Quỹ có trình độ đại học trở lên chiếm 93%, độ tuổi trung bình dưới 45 tuổi chiếm gần 80%, tuy nhiên thâm niên công tác dưới 3 năm chiếm hơn 50%, ảnh hưởng đến kinh nghiệm quản lý. Tỷ lệ cán bộ hài lòng với công tác quản lý tài chính đạt 65%.

  4. Kiểm tra, giám sát và minh bạch: Công tác kiểm tra, giám sát được thực hiện định kỳ và đột xuất, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về năng lực và nguồn lực kiểm tra. Tỷ lệ cán bộ đánh giá công tác kiểm tra, giám sát đạt hiệu quả khoảng 60%. Việc công khai minh bạch các khoản thu chi được thực hiện theo quy định, góp phần nâng cao niềm tin của người dân và nhà tài trợ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Quỹ vì người nghèo tỉnh Bình Dương đã phát huy vai trò quan trọng trong công tác giảm nghèo bền vững, đặc biệt trong việc huy động nguồn lực xã hội hóa và hỗ trợ thiết thực cho người nghèo. Việc tập trung hỗ trợ nhà ở và vốn sản xuất kinh doanh phù hợp với đặc điểm hộ nghèo chủ yếu là lao động nhập cư và người mất sức lao động. So sánh với các nghiên cứu quốc gia và địa phương khác, tỷ lệ hộ nghèo tại Bình Dương thấp hơn trung bình cả nước, phản ánh hiệu quả của chính sách và nguồn lực vận động. Tuy nhiên, công tác vận động Quỹ còn hạn chế về quy mô và hình thức tuyên truyền chưa đa dạng, ảnh hưởng đến nguồn thu. Đội ngũ cán bộ trẻ, trình độ cao nhưng thiếu kinh nghiệm lâu năm cũng là thách thức trong quản lý Quỹ. Các biểu đồ thể hiện biến động nguồn thu, tỷ lệ chi hỗ trợ theo nội dung và đánh giá hiệu quả công tác quản lý sẽ minh họa rõ nét các phát hiện này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động: Đổi mới hình thức tuyên truyền đa phương tiện, tận dụng mạng xã hội và truyền thông cộng đồng để mở rộng quy mô vận động, hướng tới tăng trưởng nguồn thu Quỹ ít nhất 10% mỗi năm đến năm 2025. Chủ thể thực hiện là Ban vận động Quỹ các cấp phối hợp với các tổ chức xã hội.

  2. Hoàn thiện công tác hỗ trợ người nghèo: Đa dạng hóa hình thức hỗ trợ, tập trung vào đào tạo nghề, hỗ trợ sinh kế bền vững và nâng cao chất lượng giáo dục cho trẻ em nghèo. Mục tiêu nâng tỷ lệ hộ thoát nghèo bền vững lên trên 80% trong giai đoạn 2023-2025. Chủ thể là Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh phối hợp với Sở Lao động Thương binh và Xã hội.

  3. Nâng cao hiệu quả quản lý tài chính Quỹ: Xây dựng hệ thống quản lý tài chính hiện đại, áp dụng phần mềm kế toán chuyên biệt, tăng cường đào tạo cán bộ quản lý Quỹ về nghiệp vụ tài chính và kiểm toán nội bộ. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý Quỹ có chứng chỉ nghiệp vụ tài chính trong 2 năm tới.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và phòng chống tham nhũng: Thiết lập cơ chế kiểm tra định kỳ và đột xuất hiệu quả, phối hợp với các cơ quan chức năng để xử lý nghiêm các vi phạm. Mục tiêu giảm thiểu sai phạm xuống dưới 1% tổng số giao dịch Quỹ. Chủ thể là Ban vận động Quỹ cấp tỉnh và các cơ quan thanh tra, kiểm tra.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý Quỹ vì người nghèo các cấp: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao năng lực vận động, quản lý và sử dụng Quỹ hiệu quả.

  2. Lãnh đạo Ủy ban MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội: Giúp hoạch định chính sách, xây dựng kế hoạch vận động và phân bổ nguồn lực phù hợp với đặc điểm địa phương.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế và quản lý công: Cung cấp tài liệu tham khảo về mô hình quản lý quỹ xã hội hóa và công tác giảm nghèo đa chiều.

  4. Các tổ chức tài trợ, doanh nghiệp và nhà hảo tâm: Hiểu rõ hơn về hiệu quả sử dụng nguồn lực xã hội hóa, từ đó tăng cường hợp tác và đóng góp cho Quỹ vì người nghèo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quỹ vì người nghèo hoạt động như thế nào để hỗ trợ người nghèo?
    Quỹ vận động nguồn lực xã hội từ cá nhân, tổ chức để hỗ trợ xây dựng nhà ở, giáo dục, y tế và vốn sản xuất kinh doanh cho người nghèo, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo bền vững.

  2. Tiêu chí đo lường nghèo đa chiều được áp dụng ra sao tại Bình Dương?
    Bình Dương áp dụng chuẩn nghèo đa chiều với 12 chỉ số đo lường về thu nhập và thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản như việc làm, y tế, giáo dục, nhà ở, nước sinh hoạt và tiếp cận thông tin.

  3. Những khó khăn chính trong công tác vận động Quỹ vì người nghèo là gì?
    Khó khăn gồm quy mô vận động chưa lớn, hình thức tuyên truyền chưa đa dạng, ảnh hưởng của kinh tế khó khăn và sự cạnh tranh nguồn lực xã hội hóa.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính Quỹ?
    Cần áp dụng công nghệ quản lý hiện đại, đào tạo cán bộ chuyên môn, tăng cường kiểm toán nội bộ và minh bạch công khai các khoản thu chi.

  5. Ai là đối tượng chính được hưởng lợi từ Quỹ vì người nghèo?
    Đối tượng chính là người nghèo, hộ nghèo, cận nghèo, hộ khó khăn đột xuất và các gia đình đặc biệt khó khăn theo quy định của Nhà nước.

Kết luận

  • Quỹ vì người nghèo tỉnh Bình Dương đã đóng góp tích cực vào công tác giảm nghèo bền vững, hỗ trợ thiết thực cho hơn 7.000 hộ nghèo và cận nghèo trong giai đoạn 2019-2023.
  • Hiệu quả Quỹ được đánh giá qua các tiêu chí vận động, chi hỗ trợ, quản lý tài chính và kiểm tra giám sát, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về quy mô vận động và kinh nghiệm quản lý.
  • Đội ngũ cán bộ quản lý Quỹ có trình độ cao, trẻ hóa nhưng cần nâng cao kỹ năng và kinh nghiệm thực tiễn.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đổi mới công tác tuyên truyền, đa dạng hóa hỗ trợ, nâng cao quản lý tài chính và tăng cường kiểm tra giám sát.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền và Mặt trận Tổ quốc trong việc hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả Quỹ vì người nghèo, hướng tới mục tiêu giảm nghèo bền vững đến năm 2030.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và Ban vận động Quỹ cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bình Dương.