Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng công nghiệp 4.0, nguồn nhân lực được xem là tài sản quý giá và là yếu tố quyết định sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Công tác quản trị rủi ro nhân sự (QTRRNS) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an ninh con người, đặc biệt trong các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực hàng không, nơi mà yếu tố an ninh và an toàn luôn được đặt lên hàng đầu. Công ty cổ phần Nhà ga quốc tế Cam Ranh (CRTC), với hơn 150 nhân sự và hoạt động trong môi trường cạnh tranh khốc liệt, đã trải qua giai đoạn khó khăn từ 2019 đến 2022 do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, dẫn đến chuỗi 26 tháng không có doanh thu và nguy cơ tái cấu trúc doanh nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác QTRRNS tại CRTC trong giai đoạn 2019-2022, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro nhân sự nhằm góp phần đảm bảo an ninh con người, ổn định và phát triển bền vững doanh nghiệp trong giai đoạn 2022-2025. Nghiên cứu tập trung phân tích các rủi ro nhân sự đặc thù trong ngành hàng không, đánh giá mức độ tác động và khả năng xảy ra của các rủi ro này, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp với đặc thù của CRTC. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị, giảm thiểu thiệt hại và duy trì sự ổn định trong bối cảnh biến động kinh tế và xã hội hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba mô hình quản trị rủi ro tiêu biểu: tiêu chuẩn ISO 31000:2018, mô hình COSO-ERM-2004 và mô hình quản trị rủi ro liên tục của Hoàng Đình Phi (2015).

  • ISO 31000:2018 cung cấp quy trình quản trị rủi ro gồm 6 bước: thiết lập bối cảnh, nhận diện rủi ro, phân loại rủi ro, đánh giá rủi ro, xử lý rủi ro và theo dõi báo cáo. Tiêu chuẩn này nhấn mạnh tính hệ thống và liên tục trong quản lý rủi ro ở mọi cấp độ tổ chức.

  • Mô hình COSO-ERM-2004 gồm 8 thành phần: môi trường quản lý, thiết lập mục tiêu, nhận dạng sự kiện, đánh giá rủi ro, phản ứng rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát. Mô hình này giúp doanh nghiệp duy trì rủi ro ở mức chấp nhận được, đồng thời tích hợp kiểm soát nội bộ trong chiến lược quản trị rủi ro.

  • Mô hình quản trị rủi ro liên tục của Hoàng Đình Phi tập trung vào 6 bước: đặt mục tiêu, nhận diện rủi ro, đánh giá rủi ro, phân loại rủi ro, xử lý rủi ro và theo dõi báo cáo. Mô hình này phù hợp với đặc thù doanh nghiệp Việt Nam và được tác giả luận văn lựa chọn làm cơ sở áp dụng.

Các khái niệm chính bao gồm: rủi ro nhân sự (những yếu tố gây ảnh hưởng tiêu cực đến số lượng, chất lượng và an toàn nhân sự), an ninh con người (trạng thái an toàn, ổn định và phát triển bền vững của con người trước các mối đe dọa), và an ninh phi truyền thống (các mối đe dọa phi quân sự như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, tội phạm xuyên quốc gia).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các báo cáo kinh doanh, tài liệu pháp luật, các công trình nghiên cứu liên quan đến QTRRNS và an ninh con người, cũng như các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 31000.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp gồm 120 phiếu khảo sát được phát ngẫu nhiên cho cán bộ, nhân viên CRTC, đảm bảo tỷ lệ phản hồi hợp lệ 100%. Ngoài ra, tác giả tiến hành phỏng vấn sâu với ban lãnh đạo, cán bộ quản lý và nhân viên trọng điểm để thu thập thông tin định tính.

  • Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích xác suất xảy ra và mức độ tác động của các rủi ro nhân sự dựa trên thang đo 1-5, áp dụng ma trận phân loại rủi ro theo tiêu chuẩn TCVN IEC/ISO 31010:2013. Các chỉ số trung bình được tính toán để xác định mức độ nghiêm trọng của từng rủi ro.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu thực trạng QTRRNS tại CRTC trong giai đoạn 2019-2022; đề xuất giải pháp áp dụng cho giai đoạn 2022-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ rủi ro nhân sự cao do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19: Chuỗi 26 tháng không có doanh thu đã làm tăng rủi ro về tài chính và tinh thần nhân viên. Theo khảo sát, khoảng 65% nhân viên đánh giá rủi ro nghỉ việc và giảm năng suất lao động ở mức cao hoặc rất cao.

  2. Rủi ro về sức khỏe và an toàn lao động chiếm tỷ lệ lớn: 58% người lao động cho biết gặp các vấn đề sức khỏe liên quan đến môi trường làm việc như bệnh về hô hấp, xương khớp do đặc thù công việc. Tỷ lệ tai nạn lao động tuy thấp nhưng vẫn là mối quan tâm lớn.

  3. Rủi ro về quản lý và chính sách nhân sự còn tồn tại: 42% nhân viên phản ánh các chính sách đãi ngộ chưa phù hợp, dẫn đến nguy cơ “chảy máu” nhân tài và xung đột nội bộ. Việc thiếu các quy trình quản lý rủi ro nhân sự bài bản làm tăng khả năng xảy ra các sự cố.

  4. Rủi ro tác động đến danh tiếng và thương hiệu doanh nghiệp: Các sự cố liên quan đến nhân sự như vi phạm nội quy, lộ bí mật nội bộ được đánh giá có mức độ tác động trung bình đến cao, ảnh hưởng đến uy tín của CRTC trong ngành hàng không.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các rủi ro trên xuất phát từ tác động kép của đại dịch Covid-19 và đặc thù ngành hàng không với yêu cầu an ninh nghiêm ngặt. So với các nghiên cứu trong ngành dịch vụ và vận tải, mức độ rủi ro về sức khỏe và an toàn lao động tại CRTC cao hơn khoảng 15%, phản ánh tính chất công việc đặc thù và áp lực môi trường làm việc.

Việc thiếu hụt các chính sách quản lý rủi ro nhân sự bài bản cũng tương đồng với báo cáo của các doanh nghiệp Việt Nam trong giai đoạn hội nhập, cho thấy nhu cầu cấp thiết về hoàn thiện hệ thống quản trị rủi ro. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhân viên đánh giá mức độ rủi ro theo từng nhóm, bảng ma trận phân loại rủi ro giúp xác định ưu tiên xử lý.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của QTRRNS trong việc duy trì an ninh con người, ổn định nguồn nhân lực và phát triển bền vững doanh nghiệp, nhất là trong bối cảnh biến động kinh tế và xã hội hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống quản trị rủi ro nhân sự bài bản: Thiết lập quy trình nhận diện, đánh giá, xử lý và theo dõi rủi ro nhân sự theo tiêu chuẩn ISO 31000 và mô hình COSO, áp dụng trong toàn bộ các phòng ban. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo CRTC; Thời gian: 2023-2024.

  2. Tăng cường công tác đào tạo, nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý rủi ro cho cán bộ quản lý và nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về QTRRNS, an toàn lao động và an ninh phi truyền thống. Mục tiêu giảm thiểu rủi ro sức khỏe và tai nạn lao động ít nhất 20% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự phối hợp với các đơn vị đào tạo; Thời gian: 2023-2025.

  3. Cải thiện chính sách đãi ngộ và phúc lợi nhằm giữ chân nhân tài: Xây dựng chính sách lương thưởng, phúc lợi phù hợp với đặc thù ngành hàng không, tăng cường hỗ trợ sức khỏe và tinh thần cho nhân viên. Mục tiêu giảm tỷ lệ nghỉ việc xuống dưới 10%/năm. Chủ thể thực hiện: Ban nhân sự và Ban lãnh đạo; Thời gian: 2023-2025.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhân sự và giám sát rủi ro: Triển khai hệ thống quản lý nhân sự số hóa, tích hợp công cụ phân tích dữ liệu để dự báo và xử lý rủi ro kịp thời. Chủ thể thực hiện: Ban công nghệ thông tin phối hợp Ban nhân sự; Thời gian: 2023-2024.

  5. Tăng cường phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước và đối tác trong lĩnh vực an ninh phi truyền thống: Thiết lập kênh thông tin, chia sẻ dữ liệu và phối hợp xử lý các mối đe dọa an ninh phi truyền thống liên quan đến nhân sự. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo CRTC; Thời gian: liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp trong ngành hàng không: Nghiên cứu giúp hiểu rõ các rủi ro nhân sự đặc thù, từ đó xây dựng chiến lược quản trị phù hợp nhằm đảm bảo an ninh con người và phát triển bền vững.

  2. Chuyên gia và nhà nghiên cứu về quản trị rủi ro và an ninh phi truyền thống: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về quản trị rủi ro nhân sự trong bối cảnh an ninh phi truyền thống, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Phòng nhân sự và các cán bộ quản lý nhân sự: Hướng dẫn xây dựng quy trình quản trị rủi ro nhân sự, áp dụng các mô hình quản trị hiện đại, nâng cao hiệu quả công tác nhân sự trong doanh nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức đào tạo: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định về quản trị rủi ro nhân sự và an ninh con người trong doanh nghiệp, đồng thời xây dựng chương trình đào tạo phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Rủi ro nhân sự là gì và tại sao cần quản trị?
    Rủi ro nhân sự là các yếu tố hoặc sự kiện có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến số lượng, chất lượng và an toàn của nhân sự trong doanh nghiệp. Quản trị rủi ro giúp nhận diện, đánh giá và xử lý kịp thời các rủi ro này, giảm thiểu thiệt hại và duy trì hoạt động ổn định.

  2. Các rủi ro nhân sự phổ biến trong ngành hàng không là gì?
    Bao gồm rủi ro về sức khỏe và an toàn lao động, rủi ro nghỉ việc, xung đột nội bộ, vi phạm quy định an ninh, và rủi ro tác động đến danh tiếng doanh nghiệp. Đại dịch Covid-19 cũng làm gia tăng các rủi ro về tinh thần và tài chính.

  3. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá rủi ro nhân sự?
    Nghiên cứu sử dụng thang đo xác suất xảy ra và mức độ tác động theo tiêu chuẩn ISO, kết hợp ma trận phân loại rủi ro để xác định mức độ nghiêm trọng và ưu tiên xử lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro nhân sự?
    Bằng cách xây dựng quy trình quản trị rủi ro bài bản, đào tạo nhân sự, cải thiện chính sách đãi ngộ, ứng dụng công nghệ và tăng cường phối hợp với các bên liên quan.

  5. Tại sao an ninh phi truyền thống lại quan trọng đối với doanh nghiệp?
    An ninh phi truyền thống bao gồm các mối đe dọa phi quân sự như dịch bệnh, biến đổi khí hậu, tội phạm xuyên quốc gia, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động và an toàn của doanh nghiệp, đặc biệt trong ngành hàng không có tính chất nhạy cảm cao.

Kết luận

  • Quản trị rủi ro nhân sự là yếu tố then chốt đảm bảo an ninh con người và sự phát triển bền vững của CRTC trong bối cảnh biến động kinh tế và xã hội.
  • Đại dịch Covid-19 đã làm gia tăng các rủi ro về sức khỏe, tinh thần và tài chính, đòi hỏi doanh nghiệp phải có chiến lược quản trị rủi ro hiệu quả.
  • Áp dụng mô hình quản trị rủi ro liên tục của Hoàng Đình Phi kết hợp tiêu chuẩn ISO 31000 và COSO giúp doanh nghiệp nhận diện và xử lý rủi ro một cách hệ thống.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện quy trình, đào tạo, chính sách nhân sự và ứng dụng công nghệ nhằm giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả quản trị.
  • Giai đoạn tiếp theo (2023-2025) cần triển khai đồng bộ các giải pháp, theo dõi và đánh giá liên tục để đảm bảo mục tiêu ổn định và phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ nguồn lực quý giá nhất của doanh nghiệp – con người!