Hoàn thiện công tác quản lý chi phí các dự án giao thông sử dụng nguồn vốn trong nước

Quản lý chi phí hiệu quả giúp đánh giá chính xác hiệu quả dự án, đồng thời giúp quá trình triển khai dự án thuận lợi, không bị vượt mức kế hoạch ban đầu. Đặc thù của ngành xây dựng giao thông là các công trình thường có quy mô lớn, chi phí xây dựng lớn và thời gian xây dựng, khai thác dài. Nhiều nguồn vốn được huy động và sử dụng, bao gồm vốn nước ngoài (ADB, ODA, FDI) và vốn trong nước (ngân sách Nhà nước, trái phiếu Chính phủ). Quản lý chi phí là một trong những mục tiêu hàng đầu, được các nhà lãnh đạo Nhà nước và chủ đầu tư quan tâm.

Các dự án giao thông sử dụng nhiều nguồn vốn khác nhau, bao gồm vốn nước ngoài (vốn vay ADB, vốn ODA, FDI) và vốn trong nước (vốn ngân sách Nhà nước, vốn trái phiếu Chính phủ, vốn ngân sách địa phương). Ngoài ra, còn có nguồn vốn huy động từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước, từ các thành phần kinh tế dưới nhiều hình thức khác nhau như BTO, PPP, BOT, BT. Vốn ngân sách Nhà nước thường chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách hàng năm, do đó, quản lý chi phí là một trong những mục tiêu hàng đầu.

Quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý chi phí dự án còn nhiều bất cập, tồn tại liên quan đến quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý chi phí, quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông. Cần tập trung nghiên cứu các kết quả thực hiện dự án, phân tích những mặt được và chưa được từ các nguyên nhân chủ quan, khách quan để chứng minh sự cần thiết phải xây dựng những tiêu chí cơ bản đánh giá năng lực quản lý chi phí, quản lý dự án của đơn vị.

Việc xây dựng các tiêu chí đánh giá năng lực quản lý chi phí là cần thiết để đánh giá thực trạng những hạn chế và tránh lãng phí, từ đó đưa ra những biện pháp khắc phục và điều chỉnh hợp lý, kịp thời. Các tiêu chí này cần dựa trên các hoạt động quản lý dự án trong suốt quá trình thực hiện dự án, từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư, giai đoạn thực hiện dự án đến giai đoạn kết thúc dự án đưa công trình vào khai thác.

Nghiên cứu tập trung vào việc thực hiện nhiệm vụ quản lý chi phí dự án bằng nguồn vốn trong nước của Tổng Công ty Cửu Long từ khi thành lập đến nay (1994 ÷ 2016). Đi sâu nghiên cứu về các kết quả thực hiện dự án, phân tích những mặt được và chưa được từ các nguyên nhân chủ quan, khách quan để chứng minh sự cần thiết phải xây dựng những tiêu chí cơ bản đánh giá năng lực quản lý chi phí, quản lý dự án của đơn vị.

Chi phí xây dựng bao gồm chi phí trực tiếp về vật liệu, nhân công, máy thi công được xác định trên cơ sở khối lượng các công tác, công việc xây dựng được đo bóc, tính toán từ bản vẽ thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công, chỉ dẫn kỹ thuật, yêu cầu công việc phải thực hiện của công trình, giá xây dựng của công trình và chi phí chung, thu nhập chịu thuế tính trước, thuế giá trị gia tăng được án xác định căn cứ định mức chi phí do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành hoặc công bố. Chi phí thiết bị được xác định trên cơ sở khối lượng, số lượng, chủng loại thiết bị từ thiết kế công nghệ, xây dựng và giá mua thiết bị tương ứng. Ngoài ra còn có chi phí đào tạo, chi phí chuyển giao công nghệ.

Chi phí dự phòng bao gồm chi phí dự phòng cho khối lượng công việc phát sinh và chi phí dự phòng do trượt giá trong thời gian thực hiện dự án. Quản lý chi phí đầu tư xây dựng phải bảo đảm mục tiêu đầu tư, hiệu quả dự án đã được phê duyệt, phù hợp với trình tự đầu tư xây dựng và nguồn vốn sử dụng. Chi phí đầu tư xây dựng phải được tính đúng, tính đủ cho từng dự án, công trình, gói thầu xây dựng, phù hợp với yêu cầu thiết kế, chỉ dẫn kỹ thuật, điều kiện xây dựng, mặt bằng giá thị trường tại thời điểm xác định chi phí và khu vực xây dựng công trình.

Tổng mức đầu tư dự án xây dựng công trình được tính theo công thức: V = GXD + GTB + GBT, TĐC + GQLDA + GTV + GK + GDP, trong đó: V là tổng mức đầu tư, GXD là chi phí xây dựng, GTB là chi phí thiết bị, GBT, TĐC là chi phí bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, GQLDA là chi phí quản lý dự án, GTV là chi phí tư vấn, GK là chi phí khác, GDP là chi phí dự phòng. Chi phí xây dựng của dự án (GXD) bằng tổng chi phí xây dựng của các công trình, hạng mục công trình thuộc dự án.

Chi phí thiết bị của dự án có thể được xác định bằng nhiều phương pháp, tùy thuộc vào điều kiện cụ thể của dự án và nguồn thông tin, số liệu có được. Có thể sử dụng thông tin chi tiết về dây chuyền công nghệ, số lượng, chủng loại, giá trị từng thiết bị hoặc giá trị toàn bộ dây chuyền công nghệ. Hoặc sử dụng thông tin về giá chào hàng đồng bộ về thiết bị, dây chuyền công nghệ. Hoặc sử dụng thông tin, dữ liệu chung về công suất, đặc tính kỹ thuật của dây chuyền công nghệ, thiết bị.

Cần đề xuất các tiêu chí đánh giá năng lực quản lý chi phí dựa trên các hoạt động quản lý dự án trong thực tiễn tại Tổng Công ty Cửu Long. Các tiêu chí này cần xem xét các tính chất quan trọng của công tác quản lý dự án, quản lý chi phí dự án như: quản lý nguồn vốn đầu tư, tiến độ, chất lượng, giá thành, hiệu quả và lợi ích từ dự án mang lại. Cần phân tích những thực trạng còn tồn tại và rút ra những bài học kinh nghiệm.

Từ việc áp dụng các tiêu chí để đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ quản lý chi phí, quản lý dự án ở từng giai đoạn, hạng mục các dự án đã thực hiện, có thể phát hiện được những hạn chế, những vướng mắc còn tồn đọng để có những biện pháp điều chỉnh phù hợp nhằm phát huy những kết quả tốt, hạn chế và khắc phục những thiếu sót để ngày càng nâng cao năng lực về quản lý chi phí dự án xây dựng công trình giao thông do đơn vị được giao quản lý nguồn vốn, tiến độ, chất lượng.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin, phần mềm quản lý dự án sẽ giúp theo dõi và kiểm soát chi phí một cách chính xác và kịp thời. Các phần mềm này cho phép quản lý ngân sách, theo dõi tiến độ, quản lý rủi ro và tạo báo cáo chi phí một cách dễ dàng. Điều này giúp các nhà quản lý dự án đưa ra các quyết định kịp thời và chính xác để đảm bảo dự án được thực hiện trong phạm vi ngân sách đã được phê duyệt.

Cần chú trọng đào tạo và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý dự án, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm và áp dụng các phương pháp quản lý tiên tiến. Việc tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý chi phí dự án, cũng như trao đổi kinh nghiệm với các chuyên gia quốc tế sẽ giúp nâng cao trình độ chuyên môn và năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ của Tổng Công ty Cửu Long.