Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nông nghiệp hiện đại và hội nhập kinh tế quốc tế, việc mở rộng cho vay theo chuỗi giá trị nông nghiệp trở thành một giải pháp thiết yếu nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và phát triển bền vững. Tỉnh Bến Tre, với tỷ trọng giá trị sản xuất nông nghiệp chiếm khoảng 54,2% và giá trị tăng thêm chiếm 52,87% trong tổng GRDP khu vực I, là một trong những địa phương trọng điểm của vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Agribank Bến Tre giữ vai trò chủ đạo trong việc cung cấp tín dụng cho lĩnh vực này, tuy nhiên, tỷ trọng cho vay theo chuỗi giá trị nông nghiệp còn khá khiêm tốn, với chỉ một dự án nuôi tôm biển phát sinh dư nợ tính đến năm 2018.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về cho vay theo chuỗi giá trị nông nghiệp, đánh giá thực trạng hoạt động cho vay của Agribank Bến Tre giai đoạn 2014-2018, đồng thời đề xuất các giải pháp mở rộng cho vay phù hợp với đặc thù địa phương. Nghiên cứu tập trung vào phạm vi không gian tại Agribank chi nhánh tỉnh Bến Tre và phạm vi thời gian từ 2014 đến 2018, đặc biệt chú trọng đến cho vay chuỗi giá trị tôm biển từ năm 2015. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ hoạch định chính sách tín dụng nông nghiệp, góp phần phát triển kinh tế nông thôn và nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng các lý thuyết về chuỗi giá trị nông nghiệp và cho vay chuỗi giá trị. Chuỗi giá trị được hiểu là một hệ thống các hoạt động liên kết từ cung cấp đầu vào, sản xuất, chế biến đến phân phối sản phẩm cuối cùng, trong đó các tác nhân tham gia gồm nhà cung cấp, nông dân, thương lái, doanh nghiệp chế biến và các tổ chức tài chính. Lý thuyết của Michael Porter về chuỗi giá trị, phương pháp tiếp cận “filière” và mô hình chuỗi giá trị mở rộng của Kaplinsky và Morris được sử dụng để phân tích cấu trúc và mối liên kết trong chuỗi giá trị nông nghiệp.

Về cho vay chuỗi giá trị, nghiên cứu dựa trên định nghĩa của Miller & Jones (2010) và Rodolfo Quirós (2006), cho vay chuỗi giá trị là dòng vốn đầu tư vào các mắt xích trong chuỗi nhằm giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa nguồn lực tài chính. Các hình thức cho vay bao gồm cho vay nội bộ chuỗi (từ các tác nhân trong chuỗi) và cho vay bên ngoài chuỗi (từ các tổ chức tài chính như ngân hàng). Các công cụ tài chính đa dạng như tín dụng thương nhân, chứng nhận lưu kho, hợp đồng bảo hiểm cũng được xem xét.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp với các phương pháp thống kê mô tả, phân tích chỉ số, so sánh và logic lịch sử. Dữ liệu được thu thập từ báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Agribank Bến Tre, các sở ngành liên quan và tài liệu nghiên cứu trước đó. Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào các dự án cho vay chuỗi giá trị nông nghiệp tại Agribank Bến Tre trong giai đoạn 2014-2018, đặc biệt là chuỗi giá trị tôm biển từ 2015 đến 2018.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng công cụ tin học để tổng hợp, biểu diễn dưới dạng bảng biểu và biểu đồ nhằm đánh giá thực trạng, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp. Việc lựa chọn phương pháp phân tích dựa trên tính phù hợp với mục tiêu nghiên cứu nhằm đảm bảo tính khách quan và chính xác của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng cho vay chuỗi giá trị nông nghiệp còn thấp: Dư nợ cho vay chuỗi giá trị chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng dư nợ cho vay nông nghiệp của Agribank Bến Tre, với chỉ một dự án nuôi tôm biển phát sinh dư nợ tính đến năm 2018. Tỷ lệ này thấp hơn nhiều so với tiềm năng phát triển của các chuỗi giá trị nông sản chủ lực như dừa, bưởi, chôm chôm.

  2. Mô hình liên kết chuỗi giá trị chưa thực sự bền vững: Mặc dù đã xây dựng được 8 mô hình liên kết theo chuỗi giá trị và ký kết 11 hợp đồng tham gia chuỗi liên kết, nhưng sự liên kết giữa các tác nhân trong chuỗi còn lỏng lẻo, thiếu sự phối hợp chặt chẽ, dẫn đến hiệu quả cho vay và sử dụng vốn chưa cao.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến mở rộng cho vay: Bao gồm đặc điểm của các tác nhân tham gia chuỗi (như năng lực tài chính, trình độ quản lý, quy mô sản xuất), đặc điểm của Agribank Bến Tre (chất lượng nhân sự, chính sách cho vay, tổ chức bộ máy), chính sách Nhà nước (chính sách tín dụng, hỗ trợ phát triển nông nghiệp) và các yếu tố khác như điều kiện tự nhiên, thị trường tiêu thụ.

  4. Hạn chế trong hoạt động cho vay: Bao gồm thủ tục vay vốn phức tạp, thiếu tài sản đảm bảo phù hợp, rủi ro tín dụng cao do biến động thị trường và điều kiện tự nhiên, cũng như hạn chế về năng lực quản lý và công nghệ của khách hàng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc mở rộng cho vay theo chuỗi giá trị nông nghiệp tại Agribank Bến Tre còn nhiều khó khăn do sự thiếu đồng bộ trong liên kết chuỗi và hạn chế về năng lực tài chính của các tác nhân tham gia. So sánh với các mô hình thành công ở Indonesia, Thái Lan và một số tỉnh thành Việt Nam như Cần Thơ, An Giang, Quảng Ngãi, yếu tố then chốt là sự phối hợp chặt chẽ giữa ngân hàng, doanh nghiệp đầu mối và nông dân, cùng với sự hỗ trợ chính sách từ Nhà nước.

Việc áp dụng các công cụ tài chính đa dạng và linh hoạt, như cho vay thế chấp bằng chứng nhận lưu kho, cho vay theo hợp đồng bao tiêu sản phẩm, đã giúp giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng tiếp cận vốn cho nông dân. Bên cạnh đó, nâng cao năng lực quản lý, ứng dụng công nghệ mới và phát triển các mô hình liên kết bền vững là những yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả cho vay chuỗi giá trị.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ trọng dư nợ cho vay chuỗi giá trị so với tổng dư nợ, bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng và biểu đồ so sánh hiệu quả các mô hình cho vay chuỗi giá trị tại các địa phương khác nhau.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng nhân sự Agribank Bến Tre: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về tín dụng nông nghiệp, quản lý rủi ro và kỹ năng tư vấn cho vay theo chuỗi giá trị nhằm nâng cao năng lực cán bộ tín dụng. Thời gian thực hiện: 12 tháng; chủ thể: Agribank chi nhánh Bến Tre.

  2. Xây dựng chính sách cho vay linh hoạt, phù hợp: Thiết kế các sản phẩm tín dụng đa dạng, mở rộng phương thức cho vay (cho vay theo hạn mức, dự án, thế chấp bằng chứng nhận lưu kho), giảm thủ tục hành chính và điều kiện đảm bảo tín dụng. Thời gian: 6-12 tháng; chủ thể: Agribank Bến Tre phối hợp với Ngân hàng Nhà nước.

  3. Nâng cao năng lực tài chính và quản lý của khách hàng: Tổ chức các chương trình tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật cho nông dân và doanh nghiệp trong chuỗi về quản lý tài chính, kỹ thuật sản xuất và liên kết chuỗi giá trị. Thời gian: liên tục; chủ thể: Agribank, các sở ngành nông nghiệp, tổ chức phi chính phủ.

  4. Tăng cường liên kết chuỗi giá trị: Khuyến khích hình thành các hợp tác xã, tổ chức liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp và ngân hàng để tạo sự gắn kết chặt chẽ, giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Thời gian: 1-2 năm; chủ thể: UBND tỉnh Bến Tre, Agribank, doanh nghiệp.

  5. Chính sách hỗ trợ từ Nhà nước: Đề xuất các chính sách ưu đãi về lãi suất, hỗ trợ thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, phát triển hạ tầng vùng nguyên liệu tập trung và ổn định thị trường tiêu thụ. Thời gian: dài hạn; chủ thể: Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước, UBND tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng và tổ chức tín dụng: Để hiểu rõ hơn về mô hình cho vay theo chuỗi giá trị nông nghiệp, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp mở rộng tín dụng phù hợp với đặc thù địa phương, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng nông nghiệp.

  2. Nhà quản lý chính sách nông nghiệp và tài chính: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng và điều chỉnh chính sách tín dụng, hỗ trợ phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn bền vững.

  3. Doanh nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp: Giúp nhận diện các cơ hội tiếp cận vốn, nâng cao năng lực quản lý và liên kết trong chuỗi giá trị, từ đó tăng cường hiệu quả sản xuất và kinh doanh.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh và giảng viên ngành Tài chính – Ngân hàng, Kinh tế nông nghiệp: Là tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và phát triển các đề tài liên quan đến tín dụng nông nghiệp và chuỗi giá trị.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mở rộng cho vay theo chuỗi giá trị nông nghiệp là gì?
    Là hoạt động ngân hàng cung cấp vốn tín dụng cho các mắt xích trong chuỗi giá trị nông nghiệp nhằm hỗ trợ sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, đồng thời giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

  2. Tại sao Agribank Bến Tre cần mở rộng cho vay theo chuỗi giá trị?
    Vì chuỗi giá trị nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn trong kinh tế địa phương, mở rộng cho vay giúp tăng khả năng tiếp cận vốn cho nông dân và doanh nghiệp, thúc đẩy phát triển sản xuất và nâng cao thu nhập.

  3. Những khó khăn chính trong cho vay chuỗi giá trị tại Bến Tre là gì?
    Bao gồm thủ tục vay vốn phức tạp, thiếu tài sản đảm bảo phù hợp, rủi ro tín dụng cao do biến động thị trường và điều kiện tự nhiên, cũng như hạn chế về năng lực quản lý của khách hàng.

  4. Các giải pháp nào giúp Agribank Bến Tre mở rộng cho vay hiệu quả?
    Nâng cao chất lượng nhân sự, xây dựng chính sách cho vay linh hoạt, hỗ trợ nâng cao năng lực khách hàng, tăng cường liên kết chuỗi và đề xuất chính sách hỗ trợ từ Nhà nước.

  5. Có thể áp dụng mô hình cho vay chuỗi giá trị thành công ở đâu để học hỏi?
    Các mô hình tại Indonesia (cho vay chuỗi ca cao), Thái Lan (cho vay chuỗi lúa gạo) và một số tỉnh Việt Nam như Cần Thơ, An Giang, Quảng Ngãi đã cho thấy hiệu quả tích cực, có thể tham khảo để áp dụng phù hợp với điều kiện địa phương.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận về cho vay theo chuỗi giá trị nông nghiệp và đánh giá thực trạng cho vay tại Agribank Bến Tre giai đoạn 2014-2018.
  • Tỷ trọng cho vay chuỗi giá trị còn thấp, mô hình liên kết chưa bền vững và tồn tại nhiều hạn chế về năng lực tài chính, quản lý và chính sách.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến mở rộng cho vay gồm đặc điểm tác nhân chuỗi, đặc điểm ngân hàng, chính sách Nhà nước và điều kiện tự nhiên, thị trường.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng nhân sự, chính sách cho vay linh hoạt, hỗ trợ khách hàng và tăng cường liên kết chuỗi, đồng thời kiến nghị chính sách hỗ trợ từ Nhà nước.
  • Nghiên cứu có thể làm cơ sở tham khảo cho các nhà quản lý, ngân hàng, doanh nghiệp và học thuật trong phát triển tín dụng nông nghiệp theo chuỗi giá trị.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để hoàn thiện mô hình cho vay chuỗi giá trị tại Bến Tre và các tỉnh lân cận.

Call to action: Các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng môi trường thuận lợi cho phát triển tín dụng chuỗi giá trị, góp phần thúc đẩy phát triển nông nghiệp bền vững và nâng cao đời sống người dân nông thôn.