Tổng quan nghiên cứu

Huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình, với dân số khoảng 134.800 người năm 2019, trong đó người Mường chiếm tới 90%, là một địa phương có truyền thống cách mạng sâu sắc và số lượng người có công (NCC) cao, khoảng 2.000 đối tượng thụ hưởng chính sách ưu đãi theo pháp lệnh. Qua các cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, huyện đã có hơn 5.000 thanh niên tham gia chiến đấu, trong đó hơn 1.000 người hy sinh, cùng nhiều thương binh, bệnh binh và người nhiễm chất độc hóa học. Việc thực hiện chính sách xã hội (CSXH) với NCC tại đây có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo an sinh xã hội, thể hiện truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc, đồng thời góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho NCC.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng thực thi CSXH với NCC trên địa bàn huyện Lạc Sơn giai đoạn 2019-2022, đánh giá những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động ưu đãi, công tác tuyên truyền, phân công thực hiện, kiểm tra giám sát và đánh giá tổng kết chính sách đối với NCC tại huyện. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc hoàn thiện công tác quản lý, nâng cao hiệu quả chính sách ưu đãi NCC, góp phần ổn định xã hội và phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về chính sách công và chính sách xã hội, tập trung vào:

  • Lý thuyết chính sách công: Chính sách công được hiểu là tập hợp các quyết định của Nhà nước nhằm giải quyết các vấn đề xã hội, với mục tiêu và công cụ cụ thể được thể chế hóa trong văn bản pháp luật. Thực hiện chính sách là quá trình chuyển hóa ý chí thành hành động thực tế, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như năng lực chính quyền, nguồn lực và môi trường xã hội.

  • Lý thuyết chính sách xã hội với người có công: Đây là hành động ứng xử của Nhà nước đối với các vấn đề phát sinh trong đời sống NCC, nhằm bảo đảm công bằng, tiến bộ xã hội và phát triển con người. Chính sách xã hội với NCC bao gồm các biện pháp ưu đãi vật chất và tinh thần, được xây dựng và hoàn thiện qua các giai đoạn lịch sử từ 1945 đến nay.

  • Khái niệm người có công: NCC là những người có đóng góp lớn cho sự nghiệp cách mạng và bảo vệ Tổ quốc, bao gồm liệt sĩ, thương binh, bệnh binh, mẹ Việt Nam anh hùng, người hoạt động cách mạng, người bị nhiễm chất độc hóa học, v.v. Pháp lệnh số 02/2020/UBTVQH14 là căn cứ pháp lý quan trọng cho việc thực hiện chính sách ưu đãi NCC hiện nay.

  • Quy trình thực hiện chính sách xã hội với NCC: Bao gồm xây dựng kế hoạch, phổ biến tuyên truyền, phân công phối hợp thực hiện, theo dõi kiểm tra đôn đốc và đánh giá tổng kết. Mỗi bước đều có vai trò quan trọng trong đảm bảo chính sách được thực thi hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập và xử lý tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm văn bản pháp luật, báo cáo ngành, số liệu thống kê và tài liệu thực tiễn tại huyện Lạc Sơn. Phương pháp thống kê, phân tích, so sánh tổng hợp được áp dụng để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và hiệu quả thực hiện chính sách.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 93 NCC được khảo sát về các khía cạnh đời sống, thu nhập, trình độ học vấn và sức khỏe. Phương pháp chọn mẫu là chọn đại diện các đối tượng NCC trên địa bàn huyện nhằm phản ánh thực trạng chung. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2019 đến 2022, phù hợp với giai đoạn có nhiều chính sách mới được ban hành và triển khai.

Các phương pháp liên ngành như chính trị học, xã hội học, lịch sử và chính sách công được kết hợp để có cái nhìn toàn diện về thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đời sống NCC còn nhiều khó khăn: Trong 93 NCC khảo sát, 86% là nam giới, 22% không đi học, 54% chỉ có trình độ tiểu học, thu nhập chủ yếu dựa vào trợ cấp nhà nước (43%) và sự giúp đỡ của con cháu (35%). Khoảng 22% sống nhờ sản xuất nông nghiệp. Sức khỏe NCC yếu, nhiều người mang thương tật chiến tranh, ảnh hưởng đến khả năng lao động và thu nhập.

  2. Chính sách ưu đãi được thực hiện đầy đủ, kịp thời: Hầu hết NCC được hưởng trợ cấp hàng tháng, không xảy ra khiếu kiện về chế độ. Năm 2021, huyện có 314 thương binh, 130 bệnh binh, 258 thân nhân liệt sĩ, 576 người nhiễm chất độc hóa học được hưởng chính sách. Các hoạt động tặng quà dịp Tết và ngày Thương binh Liệt sĩ được tổ chức đều đặn với hàng nghìn suất quà, trị giá hàng trăm triệu đồng mỗi năm.

  3. Công tác tuyên truyền và phối hợp thực hiện còn hạn chế: Tuyên truyền chủ yếu diễn ra vào các dịp lễ, chưa đa dạng và sáng tạo, chưa tận dụng hiệu quả các kênh truyền thông hiện đại. Việc phân công cán bộ thực hiện chính sách còn gặp khó khăn do nhân lực hạn chế, luân chuyển công tác thường xuyên gây gián đoạn.

  4. Tồn đọng hồ sơ và sai sót trong quản lý: Còn tồn đọng khoảng 27 hồ sơ xác nhận người bị nhiễm chất độc hóa học, nhiều hồ sơ liệt sĩ, thương binh chưa được giải quyết do mất giấy tờ gốc hoặc quy định pháp luật thay đổi. Một số trường hợp lợi dụng chính sách để trục lợi, làm giả hồ sơ gây thất thoát ngân sách.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy chính sách ưu đãi NCC tại huyện Lạc Sơn được thực hiện tương đối đầy đủ, góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho đối tượng chính sách. Tuy nhiên, hạn chế về nguồn lực con người, trình độ học vấn thấp và sức khỏe yếu của NCC ảnh hưởng đến khả năng tự lực và phát triển kinh tế. Việc tuyên truyền chưa hiệu quả làm giảm sự nhận thức và tham gia của cộng đồng.

So sánh với các nghiên cứu tại địa phương khác, như huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh, hay thành phố Bắc Ninh, các vấn đề về hồ sơ tồn đọng và quản lý chính sách cũng là thách thức chung. Việc kiểm tra, giám sát chặt chẽ và nâng cao năng lực cán bộ là yếu tố then chốt để khắc phục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ học vấn, nguồn thu nhập và tỷ lệ hưởng trợ cấp của NCC, cũng như bảng thống kê số lượng quà tặng và kinh phí hỗ trợ qua các năm để minh họa hiệu quả thực hiện chính sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ thực thi chính sách: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng quản lý cho cán bộ Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội huyện và cấp xã. Mục tiêu nâng cao chất lượng giải quyết hồ sơ, giảm sai sót và tồn đọng trong vòng 1-2 năm.

  2. Đổi mới công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách: Sử dụng đa dạng các kênh truyền thông như mạng xã hội, truyền hình địa phương, tổ chức tọa đàm, hội thảo để nâng cao nhận thức cộng đồng và NCC về chính sách ưu đãi. Thời gian triển khai liên tục, tập trung vào các dịp lễ lớn.

  3. Hoàn thiện quy trình quản lý hồ sơ và kiểm tra giám sát: Xây dựng hệ thống quản lý hồ sơ điện tử, tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp gian lận, làm giả hồ sơ. Mục tiêu giảm tồn đọng hồ sơ xuống dưới 5% trong 3 năm tới.

  4. Hỗ trợ phát triển kinh tế cho NCC: Tổ chức các lớp đào tạo nghề, hỗ trợ vốn sản xuất, tạo việc làm phù hợp với sức khỏe NCC nhằm nâng cao thu nhập và tự lực. Phối hợp với các trung tâm dạy nghề và doanh nghiệp địa phương thực hiện trong 2-3 năm.

  5. Cải thiện điều kiện nhà ở và chăm sóc sức khỏe: Đẩy nhanh tiến độ xây dựng, sửa chữa nhà ở cho NCC có hoàn cảnh khó khăn, mở rộng chương trình điều dưỡng tại gia để phù hợp với sức khỏe người cao tuổi. Thực hiện trong kế hoạch 5 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về chính sách xã hội: Giúp hiểu rõ thực trạng, quy trình và các yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách ưu đãi NCC, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành chính sách công, xã hội học: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách xã hội với NCC, phương pháp nghiên cứu và phân tích dữ liệu thực tế tại địa phương.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể địa phương: Hỗ trợ trong công tác tuyên truyền, vận động và phối hợp thực hiện chính sách, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về trách nhiệm chăm sóc NCC.

  4. Nhà hoạch định chính sách và lập pháp: Là tài liệu tham khảo để hoàn thiện hệ thống pháp luật, quy định liên quan đến ưu đãi NCC, đồng thời đề xuất các giải pháp chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách xã hội với người có công là gì?
    Chính sách xã hội với NCC là các biện pháp ưu đãi vật chất và tinh thần do Nhà nước ban hành nhằm bảo đảm quyền lợi, nâng cao đời sống và thể hiện sự tri ân đối với những người có đóng góp cho sự nghiệp cách mạng và bảo vệ Tổ quốc.

  2. Đối tượng nào được xem là người có công?
    NCC bao gồm liệt sĩ, thương binh, bệnh binh, mẹ Việt Nam anh hùng, người hoạt động cách mạng, người bị nhiễm chất độc hóa học, người hoạt động kháng chiến bị địch bắt tù đày, và thân nhân của họ theo quy định pháp luật.

  3. Những khó khăn chính trong thực hiện chính sách với NCC tại huyện Lạc Sơn là gì?
    Khó khăn gồm tồn đọng hồ sơ do mất giấy tờ gốc, sai sót trong quản lý, nhân lực cán bộ hạn chế, tuyên truyền chưa hiệu quả, và điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn ảnh hưởng đến đời sống NCC.

  4. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách?
    Tăng cường đào tạo cán bộ, đổi mới tuyên truyền, hoàn thiện quản lý hồ sơ, hỗ trợ phát triển kinh tế cho NCC, cải thiện nhà ở và chăm sóc sức khỏe là những giải pháp trọng tâm.

  5. Làm thế nào để người dân và cộng đồng tham gia hỗ trợ người có công?
    Thông qua các chương trình vận động “Đền ơn đáp nghĩa”, tuyên truyền nâng cao nhận thức, phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội và các hoạt động xã hội hóa nhằm huy động nguồn lực và sự quan tâm của toàn xã hội.

Kết luận

  • Huyện Lạc Sơn có số lượng NCC lớn, chính sách ưu đãi được thực hiện đầy đủ, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho NCC.
  • Đời sống NCC còn nhiều khó khăn do trình độ học vấn thấp, sức khỏe yếu và thu nhập chủ yếu dựa vào trợ cấp nhà nước.
  • Công tác tuyên truyền, phối hợp thực hiện và quản lý hồ sơ còn nhiều hạn chế, tồn đọng hồ sơ và sai sót trong giải quyết chính sách.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, đổi mới tuyên truyền, hoàn thiện quản lý hồ sơ, hỗ trợ phát triển kinh tế và cải thiện điều kiện nhà ở, chăm sóc sức khỏe cho NCC.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần hoàn thiện chính sách xã hội với NCC tại huyện Lạc Sơn, đồng thời làm cơ sở cho các nghiên cứu và chính sách tương tự ở địa phương khác.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng huyện Lạc Sơn cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá định kỳ để đảm bảo chính sách ưu đãi NCC được thực hiện hiệu quả và bền vững.