Đánh giá Thi hành Án Dân Sự tại Hải Phòng: Thực tiễn tại Cục Thi Hành Án Dân Sự Thành Phố Hải Phòng

Bản chất của thi hành án dân sự là một vấn đề còn nhiều tranh luận. Có quan điểm cho rằng THADS là một hoạt động tư pháp, là một giai đoạn tố tụng không thể tách rời. Quan điểm khác lại xem THADS là một hoạt động hành chính - tư pháp, diễn ra sau giai đoạn xét xử, dựa trên cơ sở các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật. Quan điểm thứ hai cho rằng giai đoạn thi hành án là tính chất tố tụng đã chấm dứt, chân lý đã được làm sáng tỏ, đúng/sai đã được phân xử rõ ràng. Các chủ thể có thể tự thỏa thuận để tự thi hành hoặc thi hành dưới sự giám sát của cơ quan thi hành án.

Thi hành án dân sự mang nhiều đặc trưng cơ bản. Thứ nhất, đây là hoạt động hành chính – tư pháp của Nhà nước, thực hiện quyền lực Nhà nước trong lĩnh vực tư pháp. Thứ hai, THADS có tính chất tài sản, nhằm khôi phục lại trạng thái ban đầu về quyền, nghĩa vụ của các chủ thể. Thứ ba, thủ tục THADS liên quan mật thiết đến quyền con người, do đó cần đảm bảo không xâm phạm các quyền cơ bản của công dân. Trong Nhà nước pháp quyền XHCN, Nhà nước phải có trách nhiệm bảo đảm các quyền cơ bản cho công dân như quyền bất khả xâm phạm về sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, bảo đảm quyền sở hữu tài sản, chỗ ở,…

Trong quá trình thi hành án dân sự, nhiều vướng mắc thường xuyên xảy ra. Một trong số đó là việc xác minh tài sản của người phải thi hành án. Nhiều trường hợp, người phải thi hành án cố tình che giấu hoặc tẩu tán tài sản, gây khó khăn cho việc thi hành án. Ngoài ra, việc định giá tài sản cũng có thể gây tranh cãi, kéo dài thời gian thi hành án. Sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng đôi khi chưa được chặt chẽ, ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.

Hiệu quả thi hành án dân sự chịu tác động từ cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Về chủ quan, năng lực của một số chấp hành viên còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu công việc. Công tác quản lý, chỉ đạo điều hành đôi khi chưa sát sao. Về khách quan, quy định pháp luật còn nhiều bất cập, chưa theo kịp sự phát triển của thực tiễn. Ý thức chấp hành pháp luật của một số người dân còn kém. Tình hình kinh tế - xã hội có nhiều biến động, ảnh hưởng đến khả năng thi hành án.

Nghiên cứu này đề xuất một số sửa đổi trong Luật Thi hành án dân sự. Cần quy định rõ hơn về thẩm quyền của các cơ quan thi hành án. Cần bổ sung các biện pháp cưỡng chế thi hành án hiệu quả hơn. Cần tăng cường chế tài đối với hành vi trốn tránh nghĩa vụ thi hành án. Cần quy định cụ thể về trình tự, thủ tục giải quyết các khiếu nại, tố cáo liên quan đến thi hành án.

Nâng cao chất lượng thi hành án đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa nhiều giải pháp. Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ chấp hành viên. Cần đổi mới phương pháp làm việc, ứng dụng công nghệ thông tin. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về thi hành án, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người dân. Cần tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng.

Chương trình đào tạo chấp hành viên cần được thiết kế khoa học, bài bản, cập nhật kiến thức mới, phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Nội dung đào tạo cần tập trung vào các lĩnh vực như pháp luật dân sự, pháp luật tố tụng, pháp luật thi hành án, kỹ năng giải quyết các vụ việc phức tạp, kỹ năng giao tiếp, ứng xử. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ sở đào tạo và cơ quan thi hành án trong việc xây dựng chương trình và tổ chức đào tạo.

Để xây dựng đội ngũ chấp hành viên tâm huyết, yêu nghề, cần tạo môi trường làm việc thuận lợi, đảm bảo quyền lợi chính đáng của chấp hành viên. Cần có chính sách đãi ngộ hợp lý, khuyến khích chấp hành viên không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ. Cần tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, nâng cao phẩm chất đạo đức cho chấp hành viên. Đồng thời, cần có cơ chế giám sát chặt chẽ hoạt động của chấp hành viên, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Cần xây dựng cơ sở dữ liệu thi hành án thống nhất, kết nối giữa các cơ quan thi hành án trên cả nước. Cơ sở dữ liệu này cần chứa đầy đủ thông tin về các vụ việc thi hành án, quá trình giải quyết, kết quả thi hành. Cần có phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu hiện đại, dễ sử dụng, bảo mật cao. Cần thường xuyên cập nhật, bổ sung thông tin vào cơ sở dữ liệu.

Cần phát triển cổng thông tin điện tử thi hành án, cung cấp đầy đủ thông tin về pháp luật thi hành án, quy trình, thủ tục thi hành án, danh sách các cơ quan thi hành án, thông tin liên hệ. Cổng thông tin điện tử cần có giao diện thân thiện, dễ sử dụng, hỗ trợ nhiều ngôn ngữ. Cần thường xuyên cập nhật tin tức, sự kiện liên quan đến thi hành án trên cổng thông tin điện tử.

Định hướng phát triển thi hành án dân sự cần bám sát các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về cải cách tư pháp. Cần xác định rõ vai trò, vị trí của cơ quan thi hành án trong hệ thống các cơ quan tư pháp. Cần xây dựng đội ngũ cán bộ thi hành án chuyên nghiệp, liêm chính. Cần đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên đương sự trong quá trình thi hành án.

Hợp tác quốc tế về thi hành án dân sự là một xu thế tất yếu trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Cần tăng cường trao đổi kinh nghiệm với các nước có nền thi hành án phát triển. Cần tham gia các tổ chức quốc tế về thi hành án. Cần hoàn thiện pháp luật thi hành án phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế. Cần tạo điều kiện cho các cơ quan thi hành án hợp tác với các cơ quan thi hành án nước ngoài.