Tổng quan nghiên cứu

Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn là một đơn vị sự nghiệp công lập có thu, trực thuộc Bộ Y tế, quản lý 15 tỉnh khu vực miền Trung và Tây Nguyên. Từ năm 2017 đến 2019, Viện đã áp dụng chế độ kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, thay thế cho các chế độ kế toán hành chính sự nghiệp trước đó nhằm phù hợp với Luật Kế toán và các quy định mới về quản lý tài chính công. Tuy nhiên, thực tế tổ chức công tác kế toán tại Viện còn nhiều tồn tại, chưa đáp ứng hiệu quả yêu cầu quản lý tài chính trong bối cảnh cơ chế tự chủ tài chính ngày càng được tăng cường.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và đáp ứng yêu cầu của chế độ kế toán mới. Nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh như tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ sách kế toán, hạch toán và báo cáo tài chính.

Việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại Viện không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính mà còn hỗ trợ thực hiện cơ chế tự chủ theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP và Nghị định số 16/2015/NĐ-CP của Chính phủ. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng đối với các đơn vị hành chính sự nghiệp có thu, đặc biệt trong lĩnh vực y tế, giúp cải thiện công tác quản lý tài chính, minh bạch và hiệu quả hơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị hành chính sự nghiệp, bao gồm:

  • Lý thuyết về đơn vị hành chính sự nghiệp (ĐVSN): ĐVSN là đơn vị do Nhà nước thành lập nhằm thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, hoạt động bằng nguồn kinh phí ngân sách nhà nước và các nguồn khác, không vì mục đích lợi nhuận. ĐVSN có đặc điểm hoạt động và cơ chế quản lý tài chính riêng biệt, bao gồm các loại hình như đơn vị sự nghiệp công lập, ngoài công lập, theo lĩnh vực hoạt động và mức độ tự chủ tài chính.

  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán: Bao gồm ba mô hình chính: tập trung, phân tán và hỗn hợp. Mỗi mô hình phù hợp với quy mô, phạm vi hoạt động và trình độ ứng dụng công nghệ của đơn vị. Việc lựa chọn mô hình ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác kế toán.

  • Nguyên tắc tổ chức công tác kế toán: Tổ chức công tác kế toán phải tuân thủ các nguyên tắc như phù hợp với pháp luật, thống nhất giữa kế toán và quản lý, phù hợp đặc thù đơn vị, tiết kiệm và hiệu quả kinh tế, nguyên tắc bất kiêm nhiệm.

  • Cơ sở kế toán: Đơn vị hành chính sự nghiệp sử dụng đồng thời cơ sở kế toán tiền mặt có điều chỉnh cho hoạt động Nhà nước và cơ sở dồn tích đầy đủ cho hoạt động sản xuất kinh doanh, nhằm đảm bảo quản lý tài chính hiệu quả và minh bạch.

  • Hệ thống tài khoản kế toán và chứng từ kế toán: Áp dụng theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, hệ thống tài khoản phản ánh đầy đủ các nghiệp vụ kinh tế tài chính phát sinh, đồng thời tổ chức hệ thống chứng từ kế toán đảm bảo tính chính xác, hợp pháp và minh bạch.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các văn bản pháp luật như Luật Kế toán, Luật Ngân sách Nhà nước, Thông tư 107/2017/TT-BTC; các giáo trình, tài liệu chuyên ngành kế toán hành chính sự nghiệp; báo cáo tài chính, chứng từ, sổ sách kế toán của Viện trong giai đoạn 2017-2019.
    • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát, phỏng vấn nhân viên phòng Tài chính - Kế toán và ban lãnh đạo Viện, nhằm đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích định lượng số liệu tài chính thu chi của Viện từ năm 2017 đến 2019, bao gồm tổng hợp các khoản thu, chi hoạt động sự nghiệp.
    • Phân tích định tính qua khảo sát, phỏng vấn để đánh giá các tồn tại, vướng mắc trong tổ chức công tác kế toán.
    • So sánh thực trạng với các quy định pháp luật và các mô hình tổ chức kế toán tiêu chuẩn để xác định điểm mạnh, điểm yếu.

  • Cỡ mẫu và timeline:

    • Mẫu khảo sát gồm toàn bộ nhân viên phòng Tài chính - Kế toán và một số cán bộ quản lý liên quan tại Viện.
    • Thời gian thu thập dữ liệu từ 01/01/2017 đến 31/12/2019, đảm bảo tính cập nhật và phản ánh đúng thực trạng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán còn chưa tối ưu:
    Viện áp dụng mô hình tổ chức bộ máy kế toán tập trung, phù hợp với quy mô và phạm vi hoạt động. Tuy nhiên, việc phân công nhân sự chưa rõ ràng, dẫn đến chồng chéo nhiệm vụ và hiệu quả công việc chưa cao. Khoảng 30% nhân viên kế toán phản ánh thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận.

  2. Hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán chưa đồng bộ:
    Việc áp dụng Thông tư 107/2017/TT-BTC đã cải thiện hệ thống chứng từ kế toán, nhưng vẫn còn tồn tại tình trạng chậm trễ trong luân chuyển chứng từ và lưu trữ chưa khoa học. Tỷ lệ chứng từ bị sai sót hoặc thiếu sót chiếm khoảng 12% trong tổng số chứng từ kiểm tra.

  3. Hạch toán và báo cáo tài chính chưa phản ánh đầy đủ hoạt động:
    Các báo cáo tài chính của Viện trong giai đoạn 2017-2019 cho thấy một số khoản thu chi chưa được phản ánh kịp thời, ảnh hưởng đến tính minh bạch và hiệu quả quản lý tài chính. Tỷ lệ chênh lệch giữa số liệu kế toán và số liệu kiểm toán là khoảng 5%.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế:
    Viện chưa triển khai đầy đủ phần mềm kế toán hiện đại, dẫn đến việc xử lý số liệu thủ công nhiều, tăng nguy cơ sai sót và giảm hiệu quả công tác kế toán. Khoảng 40% công việc kế toán vẫn thực hiện thủ công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc chưa hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán phù hợp với đặc thù đơn vị, thiếu sự đầu tư về công nghệ thông tin và chưa có quy trình luân chuyển chứng từ, kiểm tra kế toán chặt chẽ. So với các nghiên cứu tại các đơn vị hành chính sự nghiệp khác, như bệnh viện đa khoa hay viện nghiên cứu y tế, Viện Sốt rét - KST - CT Quy Nhơn có điểm tương đồng về khó khăn trong việc áp dụng chế độ kế toán mới và tổ chức bộ máy kế toán.

Việc tổ chức công tác kế toán chưa hiệu quả ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng quản lý tài chính, minh bạch nguồn thu chi và thực hiện cơ chế tự chủ tài chính. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ sai sót chứng từ theo năm, bảng tổng hợp số liệu thu chi và biểu đồ so sánh hiệu quả công tác kế toán trước và sau khi áp dụng Thông tư 107/2017/TT-BTC.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán:

    • Phân công rõ ràng nhiệm vụ, trách nhiệm từng vị trí kế toán.
    • Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn cho nhân viên kế toán.
    • Thời gian thực hiện: 6-12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Viện phối hợp phòng Tổ chức cán bộ.

  2. Cải tiến hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán:

    • Xây dựng quy trình luân chuyển chứng từ khoa học, đảm bảo kịp thời và chính xác.
    • Áp dụng hệ thống lưu trữ điện tử để bảo quản chứng từ, giảm thiểu thất lạc.
    • Thời gian thực hiện: 6 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán.

  3. Nâng cao chất lượng hạch toán và báo cáo tài chính:

    • Rà soát, kiểm tra định kỳ các nghiệp vụ kế toán để đảm bảo tính chính xác.
    • Tăng cường phối hợp với đơn vị kiểm toán để kịp thời điều chỉnh sai sót.
    • Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Kế toán trưởng và Ban kiểm soát nội bộ.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán:

    • Đầu tư phần mềm kế toán hiện đại, tích hợp quản lý tài chính và báo cáo.
    • Đào tạo nhân viên sử dụng phần mềm, nâng cao hiệu quả xử lý số liệu.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Viện phối hợp phòng Công nghệ thông tin.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị hành chính sự nghiệp:

    • Hiểu rõ về tổ chức công tác kế toán, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và thực hiện cơ chế tự chủ.

  2. Nhân viên phòng Tài chính - Kế toán tại các đơn vị sự nghiệp:

    • Áp dụng các giải pháp cải tiến công tác kế toán, nâng cao kỹ năng chuyên môn và ứng dụng công nghệ.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý tài chính công:

    • Tham khảo mô hình tổ chức, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và kế toán:

    • Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, hướng dẫn tổ chức công tác kế toán trong các đơn vị hành chính sự nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần áp dụng Thông tư 107/2017/TT-BTC trong đơn vị hành chính sự nghiệp?
    Thông tư 107/2017/TT-BTC cập nhật hệ thống tài khoản, chứng từ và báo cáo tài chính phù hợp với Luật Kế toán mới, giúp phản ánh đầy đủ các nghiệp vụ kinh tế tài chính, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý tài chính.

  2. Mô hình tổ chức bộ máy kế toán nào phù hợp với Viện Sốt rét - KST - CT Quy Nhơn?
    Mô hình tập trung được áp dụng do quy mô và phạm vi hoạt động, tuy nhiên cần điều chỉnh để phân công rõ ràng và tăng cường phối hợp giữa các bộ phận.

  3. Làm thế nào để giảm thiểu sai sót trong chứng từ kế toán?
    Xây dựng quy trình kiểm tra, luân chuyển chứng từ chặt chẽ, đào tạo nhân viên và ứng dụng công nghệ thông tin để tự động hóa các bước xử lý.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin có tác động thế nào đến công tác kế toán?
    Giúp xử lý số liệu nhanh chóng, chính xác, giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả quản lý, đồng thời hỗ trợ lập báo cáo tài chính kịp thời.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng cho các đơn vị hành chính sự nghiệp khác không?
    Có thể áp dụng với điều chỉnh phù hợp đặc thù từng đơn vị, đặc biệt là các đơn vị y tế, giáo dục có cơ chế tự chủ tài chính tương tự.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý thuyết và thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Viện Sốt rét - KST - CT Quy Nhơn trong giai đoạn 2017-2019, phản ánh những tồn tại và hạn chế trong bộ máy, chứng từ, hạch toán và ứng dụng công nghệ.
  • Phân tích số liệu thu chi và khảo sát thực tế cho thấy cần thiết phải hoàn thiện tổ chức công tác kế toán để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về tổ chức bộ máy, cải tiến chứng từ, nâng cao chất lượng hạch toán và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Kế hoạch thực hiện các giải pháp trong vòng 6-12 tháng, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và lãnh đạo Viện.
  • Kêu gọi các đơn vị hành chính sự nghiệp khác tham khảo và áp dụng các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán, góp phần thực hiện tốt cơ chế tự chủ tài chính và quản lý minh bạch.