Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu phát triển mạnh mẽ, ngành y tế Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động, đặc biệt là các bệnh viện công lập. Trên địa bàn thành phố Hà Nội, các bệnh viện Y học cổ truyền (YHCT) công lập giữ vai trò quan trọng trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng, tuy nhiên công tác kế toán tại các đơn vị này còn nhiều bất cập khi chuyển đổi sang cơ chế tài chính mới. Theo ước tính, việc áp dụng các quy định pháp luật về tài chính, kế toán chưa đồng bộ, dẫn đến thông tin kế toán chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý, gây khó khăn trong thu thập, xử lý và cung cấp thông tin cho người sử dụng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về tổ chức công tác kế toán trong các đơn vị sự nghiệp có thu (ĐVSNCT) công lập, khảo sát thực trạng tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện YHCT công lập trên địa bàn Hà Nội từ năm 2006 đến nay, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào 5 bệnh viện YHCT công lập tại Hà Nội, giai đoạn từ 2006 đến 2018, trong bối cảnh thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho công tác quản lý tài chính tại các bệnh viện YHCT công lập, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách nhà nước và các nguồn thu sự nghiệp, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý trong việc xây dựng chính sách phù hợp với thực tiễn hoạt động của các đơn vị này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong ĐVSNCT công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết kế toán công: Nhấn mạnh vai trò của kế toán trong việc phản ánh, giám sát hoạt động kinh tế tài chính của các đơn vị hành chính sự nghiệp, đảm bảo tính trung thực, kịp thời và đầy đủ của thông tin kế toán phục vụ quản lý nhà nước.
  • Mô hình tổ chức công tác kế toán: Bao gồm ba hình thức tổ chức bộ máy kế toán phổ biến là kế toán tập trung, kế toán phân tán và kế toán hỗn hợp, phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động của từng đơn vị.
  • Khái niệm về ĐVSNCT công lập: Đơn vị sự nghiệp công lập có nguồn thu sự nghiệp, hoạt động theo nguyên tắc phục vụ xã hội, không vì mục tiêu lợi nhuận, chịu sự quản lý của Nhà nước theo cơ chế tự chủ tài chính và tổ chức.
  • Nguyên tắc tổ chức công tác kế toán: Đảm bảo tuân thủ pháp luật, phù hợp đặc thù đơn vị, tiết kiệm và hiệu quả, bất kiêm nhiệm nhằm tăng cường kiểm soát nội bộ.
  • Chu trình quản lý tài chính trong ĐVSNCT: Bao gồm lập dự toán, giao dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và kiểm tra, kiểm soát nhằm đảm bảo sử dụng nguồn kinh phí hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 5 bệnh viện YHCT công lập trên địa bàn Hà Nội, bao gồm số liệu kế toán, báo cáo tài chính, phiếu điều tra khảo sát và phỏng vấn trực tiếp cán bộ phòng Tài chính kế toán.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu:
    • Phát phiếu điều tra khảo sát nhằm đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán.
    • Phỏng vấn sâu với cán bộ kế toán và lãnh đạo các bệnh viện để thu thập thông tin chi tiết.
    • Khảo sát hiện trường tại phòng Tài chính kế toán để quan sát quy trình và tổ chức bộ máy kế toán.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng tổng hợp, phân tích, so sánh số liệu thu thập được để mô tả thực trạng, đánh giá hiệu quả và xác định các hạn chế trong tổ chức công tác kế toán.
  • Cỡ mẫu: 5 bệnh viện YHCT công lập, với đội ngũ cán bộ kế toán và lãnh đạo tham gia khảo sát và phỏng vấn, đảm bảo tính đại diện cho nghiên cứu.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2006 đến 2018, giai đoạn thực hiện cơ chế tự chủ tài chính và tổ chức bộ máy kế toán mới.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán: 80% bệnh viện áp dụng mô hình kế toán hỗn hợp, kết hợp giữa kế toán tập trung và phân tán nhằm phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động. Tuy nhiên, 60% bệnh viện còn thiếu nhân lực kế toán có trình độ chuyên môn cao, ảnh hưởng đến chất lượng công tác kế toán.

  2. Tổ chức hệ thống thông tin kế toán: 100% bệnh viện đã áp dụng hệ thống chứng từ kế toán theo quy định của Luật Kế toán và Thông tư 107/2017/TT-BTC, nhưng chỉ khoảng 40% sử dụng phần mềm kế toán hiện đại, dẫn đến việc xử lý thông tin còn chậm và thiếu chính xác.

  3. Khả năng cung cấp thông tin kế toán: Khoảng 70% cán bộ quản lý đánh giá thông tin kế toán chưa đáp ứng kịp thời và đầy đủ cho công tác ra quyết định, đặc biệt trong việc lập dự toán và quyết toán ngân sách.

  4. Tuân thủ quy định pháp luật: Các bệnh viện đều thực hiện lập báo cáo tài chính theo mẫu quy định, tuy nhiên có 30% đơn vị chưa thực hiện đầy đủ việc kiểm tra, kiểm soát nội bộ, gây rủi ro trong quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc chuyển đổi cơ chế tài chính mới chưa đồng bộ, thiếu sự đầu tư về nhân lực và công nghệ thông tin trong công tác kế toán. So với các nghiên cứu trong ngành y tế công lập khác, kết quả này tương đồng với thực trạng chung về năng lực kế toán và áp dụng công nghệ tại các đơn vị sự nghiệp công lập.

Việc tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình hỗn hợp giúp tăng cường sự linh hoạt, nhưng cũng tạo ra khó khăn trong việc thống nhất thông tin và kiểm soát nội bộ. Việc chưa áp dụng rộng rãi phần mềm kế toán hiện đại làm giảm hiệu quả xử lý và cung cấp thông tin kế toán, ảnh hưởng đến chất lượng quản lý tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mô hình kế toán áp dụng tại các bệnh viện, bảng đánh giá mức độ hài lòng của cán bộ quản lý về thông tin kế toán, và biểu đồ tỷ lệ áp dụng phần mềm kế toán hiện đại.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đáp ứng yêu cầu quản lý trong bối cảnh tự chủ tài chính và hội nhập quốc tế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao trình độ nhân lực kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán công và phần mềm kế toán hiện đại cho cán bộ kế toán tại các bệnh viện YHCT công lập, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng ứng dụng công nghệ. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở Y tế phối hợp với các trường đại học tổ chức.

  2. Đầu tư và áp dụng phần mềm kế toán hiện đại: Khuyến khích các bệnh viện triển khai phần mềm kế toán tích hợp, đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính theo quy định mới, giúp xử lý thông tin nhanh chóng, chính xác và minh bạch. Thời gian triển khai dự kiến 18 tháng, do Ban Giám đốc bệnh viện chủ trì.

  3. Hoàn thiện quy trình kiểm tra, kiểm soát nội bộ: Xây dựng và thực hiện quy chế kiểm tra kế toán định kỳ, tăng cường giám sát việc tuân thủ các quy định pháp luật về tài chính, kế toán nhằm giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí. Thời gian áp dụng trong 6 tháng, do phòng Tài chính kế toán phối hợp với Thanh tra nội bộ thực hiện.

  4. Xây dựng hệ thống báo cáo tài chính minh bạch và kịp thời: Cải tiến hệ thống báo cáo tài chính theo hướng chuẩn hóa, đảm bảo cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và kịp thời cho các cấp quản lý và cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Thời gian thực hiện 12 tháng, do phòng Kế toán phối hợp với Ban Giám đốc bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các bệnh viện Y học cổ truyền công lập: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kế toán, từ đó cải thiện quản lý tài chính và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

  2. Cán bộ phòng Tài chính kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức công tác kế toán, áp dụng các quy định pháp luật mới và nâng cao kỹ năng nghiệp vụ kế toán.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về y tế và tài chính: Hỗ trợ xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát hoạt động kế toán tại các bệnh viện công lập, đảm bảo sử dụng ngân sách hiệu quả và minh bạch.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý công: Là tài liệu tham khảo quý giá về tổ chức công tác kế toán trong lĩnh vực y tế công lập, góp phần phát triển nghiên cứu và đào tạo chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện YHCT công lập lại quan trọng?
    Tổ chức công tác kế toán giúp cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho quản lý tài chính, đảm bảo sử dụng nguồn ngân sách hiệu quả và minh bạch, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước.

  2. Các mô hình tổ chức bộ máy kế toán phổ biến tại các bệnh viện là gì?
    Ba mô hình chính gồm kế toán tập trung, kế toán phân tán và kế toán hỗn hợp. Mỗi mô hình phù hợp với quy mô, đặc điểm hoạt động và mức độ phân cấp quản lý của bệnh viện.

  3. Những khó khăn chính trong công tác kế toán tại các bệnh viện YHCT công lập hiện nay?
    Bao gồm thiếu nhân lực kế toán có trình độ chuyên môn cao, chưa áp dụng rộng rãi phần mềm kế toán hiện đại, quy trình kiểm soát nội bộ chưa chặt chẽ và thông tin kế toán chưa đáp ứng kịp thời cho quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại các bệnh viện?
    Cần tăng cường đào tạo nhân lực, đầu tư công nghệ thông tin, hoàn thiện quy trình kiểm tra, kiểm soát và xây dựng hệ thống báo cáo tài chính minh bạch, kịp thời.

  5. Luận văn có thể hỗ trợ gì cho các cơ quan quản lý nhà nước?
    Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát công tác kế toán tại các bệnh viện công lập, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và sử dụng ngân sách nhà nước.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức công tác kế toán trong các bệnh viện YHCT công lập trên địa bàn Hà Nội, giai đoạn 2006-2018.
  • Phân tích thực trạng cho thấy các bệnh viện còn nhiều hạn chế về nhân lực, công nghệ và quy trình kiểm soát kế toán.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực kế toán, áp dụng công nghệ hiện đại và hoàn thiện quy trình quản lý tài chính.
  • Nghiên cứu góp phần hỗ trợ lãnh đạo bệnh viện và cơ quan quản lý nhà nước trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và minh bạch nguồn lực.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, áp dụng phần mềm kế toán và xây dựng quy chế kiểm soát nội bộ trong vòng 1-2 năm tới nhằm thực hiện các giải pháp đề xuất.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại các bệnh viện YHCT công lập, góp phần phát triển ngành y tế công lập bền vững và hiệu quả!