Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước cấp huyện là nguồn lực tài chính quan trọng để chính quyền địa phương thực hiện các chức năng quản lý kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng. Huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An, với diện tích gần 30.000 ha và vị trí địa lý thuận lợi, được đánh giá là đơn vị có tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội nổi bật trong tỉnh. Giai đoạn 2016-2018, tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện đạt trên 480 tỷ đồng, với tỷ lệ thu vượt dự toán từ 122% đến gần 180%, phản ánh sự chuyển biến tích cực trong công tác quản lý thu ngân sách. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, công tác quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện vẫn còn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục để đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2020-2025 và tầm nhìn đến 2030.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Thủ Thừa, đánh giá kết quả và tồn tại, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2018 tại huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An, với trọng tâm là các nguồn thu ngân sách, quy trình lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách nhà nước cấp huyện. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính công cấp huyện, nâng cao tính tự chủ tài chính và hiệu quả sử dụng ngân sách địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: Định nghĩa ngân sách nhà nước theo Luật số 83/2015/QH13, bao gồm toàn bộ các khoản thu, chi được quyết định trong dự toán hàng năm nhằm thực hiện chức năng quản lý kinh tế - xã hội của nhà nước. Ngân sách nhà nước có đặc tính pháp lý cao, bao gồm thu và chi có tác động tương hỗ, phục vụ lợi ích chung và được phân cấp quản lý hiệu quả.

  • Mô hình quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện: Quản lý ngân sách cấp huyện là hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước cấp huyện (HĐND, UBND, Phòng Tài chính - Kế hoạch) và các đơn vị dự toán nhằm lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và giám sát ngân sách theo nguyên tắc tập trung thống nhất, công khai minh bạch, cân đối và hiệu quả.

  • Khái niệm chính: Ngân sách nhà nước, quản lý thu ngân sách, dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, phân cấp ngân sách, hiệu quả quản lý tài chính công.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định tính kết hợp với phân tích định lượng dựa trên số liệu thực tế thu chi ngân sách nhà nước huyện Thủ Thừa giai đoạn 2016-2018. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu thu chi ngân sách cấp huyện và cấp xã thuộc huyện Thủ Thừa trong giai đoạn này.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu chi ngân sách nhà nước được tổng hợp từ Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Thủ Thừa, Kho Bạc Nhà nước huyện, báo cáo quyết toán ngân sách của UBND huyện và các xã, thị trấn.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá thực trạng thu chi ngân sách, phân tích tỷ trọng các nguồn thu, so sánh dự toán và thực hiện thu chi qua các năm. Phân tích định tính được áp dụng để đánh giá các quy trình quản lý, tổ chức bộ máy và nguyên tắc quản lý thu ngân sách.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2018, với việc thu thập, tổng hợp số liệu và phân tích trong năm 2019-2020, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp cho giai đoạn phát triển tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện tăng trưởng ổn định: Tổng thu ngân sách nhà nước đạt 480,195 triệu đồng năm 2016, tăng lên 575,195 triệu đồng năm 2018, tương ứng mức tăng trưởng bình quân trên 8% mỗi năm. Tỷ lệ thu so với dự toán đạt từ 122% năm 2016 lên đến gần 180% năm 2018, cho thấy công tác quản lý thu ngân sách được cải thiện rõ rệt.

  2. Nguồn thu từ kinh tế địa phương chiếm tỷ trọng ngày càng cao: Thu từ kinh tế địa phương chiếm khoảng 27,3% tổng thu ngân sách huyện năm 2016, tăng lên 33,3% năm 2018. Tỷ trọng thu bổ sung từ ngân sách cấp trên giảm dần, phản ánh sự gia tăng tính tự chủ tài chính của huyện.

  3. Cơ cấu thu ngân sách đa dạng và ổn định: Các khoản thu chủ yếu gồm thuế thu nhập doanh nghiệp khu vực doanh nghiệp nhà nước, thuế thu nhập cá nhân, lệ phí trước bạ, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, tiền cho thuê đất và mặt nước. Một số khoản thu như tiền cho thuê đất và thu tiền sử dụng đất vượt dự toán trên 200%, góp phần quan trọng vào nguồn thu ngân sách.

  4. Chi ngân sách được quản lý chặt chẽ, tỷ trọng chi thường xuyên chiếm khoảng 80% tổng chi ngân sách huyện: Tổng chi ngân sách huyện đạt 385,612 triệu đồng năm 2018, tăng đều qua các năm. Tỷ lệ chi thường xuyên chiếm khoảng 80%, đảm bảo hoạt động bộ máy nhà nước và các nhiệm vụ kinh tế - xã hội.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Thủ Thừa đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, thể hiện qua việc vượt dự toán thu ngân sách liên tục trong giai đoạn 2016-2018. Sự gia tăng tỷ trọng thu từ kinh tế địa phương cho thấy huyện đã tận dụng tốt các nguồn lực nội tại, đồng thời giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách cấp trên, góp phần nâng cao tính tự chủ tài chính.

Tuy nhiên, tỷ trọng chi thường xuyên cao cũng phản ánh áp lực lớn trong việc duy trì bộ máy hành chính và các hoạt động thường xuyên, hạn chế nguồn lực cho chi đầu tư phát triển. So với các nghiên cứu về quản lý ngân sách cấp huyện tại các địa phương khác, kết quả tại Thủ Thừa tương đối tích cực nhưng vẫn cần cải thiện hiệu quả sử dụng ngân sách, đặc biệt là tăng cường chi đầu tư phát triển để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

Việc quản lý thu ngân sách được thực hiện theo đúng quy trình, từ lập dự toán, chấp hành dự toán đến quyết toán và phê chuẩn, đảm bảo tính pháp lý và minh bạch. Các cơ quan như Chi cục Thuế, Kho Bạc Nhà nước, Phòng Tài chính - Kế hoạch phối hợp chặt chẽ trong công tác thu ngân sách, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công cấp huyện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng tăng trưởng thu ngân sách, tỷ trọng các nguồn thu, so sánh dự toán và thực hiện thu chi qua các năm, giúp minh họa rõ nét hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán và phân bổ ngân sách dựa trên phân tích thực tiễn

    • Động từ hành động: Rà soát, điều chỉnh dự toán thu chi ngân sách hàng năm dựa trên số liệu thực tế và dự báo kinh tế địa phương.
    • Target metric: Đảm bảo dự toán thu ngân sách sát với khả năng thực hiện, giảm chênh lệch giữa dự toán và thực tế dưới 10%.
    • Timeline: Áp dụng từ năm ngân sách tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện phối hợp với Chi cục Thuế và các đơn vị dự toán.

  2. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong quản lý thu ngân sách

    • Động từ hành động: Tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm về thu ngân sách.
    • Target metric: Giảm tỷ lệ thất thu ngân sách dưới 5% tổng thu.
    • Timeline: Triển khai liên tục hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Thanh tra tài chính huyện phối hợp với Chi cục Thuế và Kho Bạc Nhà nước.

  3. Hoàn thiện phương thức quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện

    • Động từ hành động: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách, xây dựng hệ thống báo cáo điện tử và giám sát trực tuyến.
    • Target metric: Tăng tỷ lệ nộp thuế điện tử lên trên 80%.
    • Timeline: Triển khai trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục Thuế.

  4. Phối hợp hiệu quả giữa quản lý thu và quản lý chi ngân sách

    • Động từ hành động: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý thu và chi để đảm bảo cân đối ngân sách và sử dụng hiệu quả nguồn lực.
    • Target metric: Giảm tỷ lệ bội chi ngân sách dưới 5% tổng thu.
    • Timeline: Thực hiện ngay trong năm tài chính hiện tại.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho Bạc Nhà nước.

  5. Mở rộng công khai, minh bạch ngân sách nhà nước cấp huyện

    • Động từ hành động: Công khai dự toán, quyết toán ngân sách trên các phương tiện truyền thông và trang thông tin điện tử của huyện.
    • Target metric: Tăng mức độ tiếp cận thông tin ngân sách của người dân lên trên 70%.
    • Timeline: Triển khai trong 1 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Tuyên giáo huyện.

  6. Nâng cao trình độ cán bộ quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện

    • Động từ hành động: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ quản lý ngân sách cho cán bộ tài chính, thuế và các đơn vị dự toán.
    • Target metric: 100% cán bộ liên quan được đào tạo định kỳ hàng năm.
    • Timeline: Thực hiện liên tục.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  7. Đẩy mạnh cải cách hành chính và thu hút đầu tư tại huyện Thủ Thừa

    • Động từ hành động: Cải thiện môi trường đầu tư, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến thu ngân sách và phát triển kinh tế.
    • Target metric: Tăng số lượng doanh nghiệp đăng ký mới và tăng thu ngân sách từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh.
    • Timeline: Kế hoạch 3-5 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Kinh tế, Chi cục Thuế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công cấp huyện và xã

    • Lợi ích: Nắm vững cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý thu ngân sách, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính địa phương.
    • Use case: Cải thiện quy trình lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành kinh tế, tài chính công

    • Lợi ích: Tham khảo tài liệu nghiên cứu chuyên sâu về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện, cập nhật số liệu thực tế và phương pháp nghiên cứu.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến quản lý tài chính công.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng quản lý ngân sách địa phương, từ đó xây dựng chính sách tài chính phù hợp, nâng cao hiệu quả phân bổ ngân sách.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội gắn với quản lý ngân sách.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trên địa bàn huyện Thủ Thừa

    • Lợi ích: Hiểu rõ cơ chế thu ngân sách, chính sách thuế và các quy định liên quan, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh.
    • Use case: Lập kế hoạch tài chính, tuân thủ nghĩa vụ thuế, tham gia phát triển kinh tế địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện có vai trò gì trong phát triển kinh tế - xã hội?
    Quản lý thu ngân sách cấp huyện là công cụ tài chính quan trọng giúp chính quyền địa phương huy động nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng. Ví dụ, nguồn thu từ thuế và phí giúp huyện đầu tư cơ sở hạ tầng, giáo dục và y tế.

  2. Thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Thủ Thừa hiện nay ra sao?
    Tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện tăng trưởng ổn định, vượt dự toán từ 122% đến gần 180% trong giai đoạn 2016-2018. Tỷ trọng thu từ kinh tế địa phương tăng lên trên 33%, cho thấy sự cải thiện trong quản lý thu và tăng tính tự chủ tài chính.

  3. Những tồn tại chính trong quản lý thu ngân sách cấp huyện là gì?
    Một số tồn tại gồm tỷ trọng chi thường xuyên cao, hạn chế nguồn lực cho chi đầu tư phát triển; sự phụ thuộc còn lớn vào ngân sách cấp trên; cần nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện?
    Các giải pháp gồm tăng cường lập dự toán sát thực tế, nâng cao công tác thanh tra kiểm tra, hoàn thiện phương thức quản lý thu, phối hợp quản lý thu chi, công khai minh bạch ngân sách, đào tạo cán bộ và cải cách hành chính.

  5. Làm thế nào để đảm bảo tính minh bạch trong quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện?
    Đảm bảo công khai dự toán, quyết toán ngân sách trên các phương tiện truyền thông và trang thông tin điện tử, đồng thời tăng cường giám sát của Hội đồng Nhân dân và các tổ chức xã hội. Ví dụ, huyện Thủ Thừa đã thực hiện công khai các báo cáo ngân sách để người dân tiếp cận thông tin.

Kết luận

  • Ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Thủ Thừa đóng vai trò then chốt trong việc thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng địa phương.
  • Thực trạng quản lý thu ngân sách giai đoạn 2016-2018 cho thấy sự tăng trưởng ổn định, vượt dự toán với tỷ lệ thu từ kinh tế địa phương ngày càng tăng, góp phần nâng cao tính tự chủ tài chính.
  • Công tác quản lý thu ngân sách được tổ chức theo quy trình chặt chẽ, đảm bảo tính pháp lý, minh bạch và hiệu quả, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về cơ cấu chi và áp lực chi thường xuyên.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, bao gồm cải tiến lập dự toán, tăng cường thanh tra kiểm tra, ứng dụng công nghệ thông tin, phối hợp quản lý thu chi và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và các đối tượng liên quan trong việc hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội huyện Thủ Thừa trong giai đoạn tiếp theo.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và đơn vị liên quan cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật số liệu để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội địa phương.