Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2013-2017, tỉnh Quảng Bình đã phân bổ ngân sách nhà nước (NSNN) cho hoạt động khoa học và công nghệ (KH&CN) với tổng kinh phí dao động từ 16.622 triệu đồng đến 24.391 triệu đồng, chiếm tỷ lệ từ 0,43% đến 0,67% tổng chi ngân sách tỉnh. Mặc dù có xu hướng tăng, tỷ lệ này vẫn thấp hơn nhiều so với mức tối thiểu 2% tổng chi NSNN theo Nghị quyết 20-NQ/TW Trung ương 6 khóa XI. Công tác quản lý nguồn kinh phí sự nghiệp KH&CN tại Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Bình trong giai đoạn này còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng kinh phí và phát triển KH&CN địa phương.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý nguồn kinh phí sự nghiệp KH&CN tại Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Bình, giai đoạn 2013-2017, nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý, sử dụng và phát triển nguồn kinh phí này đến năm 2022. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các đơn vị sử dụng kinh phí sự nghiệp KH&CN trên địa bàn tỉnh, với trọng tâm là Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Bình. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả đầu tư ngân sách cho KH&CN, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Bình, đặc biệt trong bối cảnh tỉnh còn nhiều khó khăn về cơ sở hạ tầng và năng lực ứng dụng KH&CN.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý kinh tế và tài chính công, đặc biệt là quản lý ngân sách nhà nước và quản lý nguồn kinh phí sự nghiệp KH&CN. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của NSNN trong việc huy động và phân bổ nguồn lực tài chính cho các hoạt động công, trong đó có KH&CN. Nguyên tắc quản lý chi theo dự toán, tiết kiệm và hiệu quả được coi là nền tảng cho công tác quản lý kinh phí sự nghiệp KH&CN.

  • Lý thuyết quản lý nguồn kinh phí sự nghiệp KH&CN: Tập trung vào đặc thù của hoạt động KH&CN như tính sáng tạo, rủi ro cao, yêu cầu minh bạch và hiệu quả trong sử dụng kinh phí. Các nguyên tắc quản lý riêng biệt như phân biệt phương thức quản lý theo loại hình nghiên cứu, tăng cường kiểm soát qua Kho bạc Nhà nước, và mối quan hệ giữa phát triển KH&CN với phát triển kinh tế được làm rõ.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, kinh phí sự nghiệp KH&CN, quản lý dự toán, phân bổ kinh phí, quyết toán kinh phí, và kiểm tra giám sát tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu:

  • Thu thập tài liệu, số liệu thứ cấp: Tổng hợp các văn bản pháp luật, báo cáo thống kê, tài liệu chuyên ngành về quản lý ngân sách và KH&CN; số liệu về kinh tế - xã hội và ngân sách tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2013-2017.

  • Thu thập số liệu sơ cấp: Điều tra khảo sát 80 đơn vị tham gia thực hiện nhiệm vụ KH&CN tại Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Bình bằng bảng câu hỏi, phỏng vấn lãnh đạo và cán bộ chuyên môn để đánh giá thực trạng công tác quản lý kinh phí.

  • Phân tích thống kê mô tả và so sánh: Sử dụng số liệu tuyệt đối, tương đối, chỉ số để mô tả xu hướng phân bổ và sử dụng kinh phí; so sánh các giai đoạn thực hiện nhiệm vụ KH&CN.

  • Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến các nhà quản lý, cán bộ Kho bạc Nhà nước, Sở Tài chính để đánh giá khách quan về công tác quản lý kinh phí.

Cỡ mẫu điều tra là 80 đơn vị, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các đơn vị sử dụng kinh phí sự nghiệp KH&CN tại địa phương. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2017, với đề xuất giải pháp đến năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ chi ngân sách cho KH&CN còn thấp: Tỷ lệ chi NSNN cho KH&CN tại Quảng Bình trong giai đoạn 2013-2017 dao động từ 0,43% đến 0,67% tổng chi ngân sách tỉnh, thấp hơn nhiều so với mức tối thiểu 2% theo quy định. Tổng kinh phí sự nghiệp KH&CN chiếm khoảng 45,3% - 57,7% tổng kinh phí KH&CN, với mức tăng trung bình 110%/năm.

  2. Phân bổ kinh phí tập trung vào Sở KH&CN: Kinh phí sự nghiệp KH&CN phân bổ cho Sở Khoa học và Công nghệ chiếm từ 50,6% đến 54,6% tổng kinh phí sự nghiệp KH&CN toàn tỉnh, cho thấy vai trò trung tâm của Sở trong quản lý và triển khai các nhiệm vụ KH&CN.

  3. Bộ máy quản lý và năng lực còn hạn chế: Phòng Kế hoạch - Tài chính mới được thành lập năm 2015 với 4 cán bộ, đảm nhận nhiều nhiệm vụ quan trọng như lập dự toán, thẩm định, kiểm tra, nghiệm thu và quyết toán kinh phí. Năng lực quản lý và phối hợp giữa các phòng ban còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng kinh phí.

  4. Quy trình quản lý kinh phí chưa đồng bộ và khoa học: Việc lập dự toán, phân bổ, cấp phát và quyết toán kinh phí còn chậm trễ, chưa sát thực tế, thiếu minh bạch và chưa có cơ chế kiểm soát chặt chẽ. Việc thanh toán kinh phí qua Kho bạc Nhà nước được thực hiện nhưng chưa phát huy hết vai trò kiểm soát.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do nguồn kinh phí sự nghiệp KH&CN còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Cơ chế quản lý hiện hành chưa phù hợp với đặc thù hoạt động KH&CN, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý tài chính và đơn vị thực hiện nhiệm vụ. So với kinh nghiệm của các tỉnh như Thái Bình, Quảng Nam và Hải Dương, Quảng Bình chưa có mô hình quản lý kinh phí khoa học công nghệ chuyên biệt như Quỹ quản lý tài chính KH&CN, dẫn đến sự chậm trễ và thiếu chủ động trong phân bổ kinh phí.

So sánh với các nước phát triển như Nhật Bản và Hungary, việc minh bạch tài chính, phân bổ kinh phí dựa trên kết quả nghiên cứu và kiểm soát chặt chẽ qua các cơ quan chuyên trách là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả sử dụng kinh phí KH&CN. Việc áp dụng các mô hình quản lý tiên tiến và tăng cường năng lực quản lý tại Quảng Bình sẽ góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư và phát triển KH&CN địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ chi NSNN cho KH&CN qua các năm, bảng phân bổ kinh phí sự nghiệp KH&CN cho các đơn vị, và sơ đồ bộ máy quản lý của Sở KH&CN Quảng Bình để minh họa rõ ràng các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chiến lược phát triển sự nghiệp KH&CN tỉnh Quảng Bình

    • Xây dựng chiến lược dài hạn gắn kết chặt chẽ với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội tỉnh.
    • Định hướng ưu tiên các lĩnh vực nghiên cứu ứng dụng có tiềm năng phát triển kinh tế địa phương.
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở KH&CN.
    • Thời gian: 2021-2022.

  2. Cải tiến quy trình lập dự toán và phân bổ kinh phí sự nghiệp KH&CN

    • Áp dụng quy trình chuẩn, minh bạch, dựa trên nhu cầu thực tế và kết quả nghiên cứu.
    • Tăng cường phối hợp giữa Sở KH&CN, Sở Tài chính và Kho bạc Nhà nước để rút ngắn thời gian cấp phát kinh phí.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch - Tài chính Sở KH&CN, Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước.
    • Thời gian: 2021-2022.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và quyết toán kinh phí

    • Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, thường xuyên kiểm tra việc sử dụng kinh phí tại các đơn vị thực hiện nhiệm vụ KH&CN.
    • Đẩy mạnh vai trò của Kho bạc Nhà nước trong kiểm soát chi trực tiếp qua Kho bạc.
    • Chủ thể thực hiện: Sở KH&CN, Kho bạc Nhà nước, Thanh tra tỉnh.
    • Thời gian: 2021-2023.

  4. Nâng cao năng lực quản lý nguồn kinh phí sự nghiệp KH&CN

    • Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý tài chính và chuyên viên KH&CN.
    • Xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên trách quản lý kinh phí có trình độ và kinh nghiệm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở KH&CN, các cơ sở đào tạo.
    • Thời gian: 2021-2023.

  5. Xây dựng mô hình Quỹ quản lý tài chính KH&CN tỉnh Quảng Bình

    • Nghiên cứu thành lập Quỹ quản lý tài chính KH&CN để tăng tính chủ động và linh hoạt trong phân bổ kinh phí.
    • Học hỏi kinh nghiệm từ các tỉnh như Hải Dương, Thái Bình.
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở KH&CN, Sở Tài chính.
    • Thời gian: 2022-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tại Sở Khoa học và Công nghệ các tỉnh

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và giải pháp quản lý kinh phí sự nghiệp KH&CN, áp dụng cải tiến quy trình quản lý tại địa phương.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch ngân sách, kiểm soát chi tiêu hiệu quả.

  2. Lãnh đạo và chuyên viên Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước

    • Lợi ích: Nắm bắt các nguyên tắc, quy trình quản lý và kiểm soát kinh phí sự nghiệp KH&CN, nâng cao hiệu quả phối hợp với Sở KH&CN.
    • Use case: Thẩm định dự toán, giám sát quyết toán kinh phí.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn về quản lý kinh phí sự nghiệp KH&CN tại địa phương, làm tài liệu học tập và nghiên cứu.
    • Use case: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích số liệu thực tế.

  4. Các đơn vị thực hiện nhiệm vụ KH&CN

    • Lợi ích: Hiểu rõ quy trình, nguyên tắc sử dụng và quyết toán kinh phí, nâng cao trách nhiệm và hiệu quả sử dụng kinh phí.
    • Use case: Chuẩn bị hồ sơ, báo cáo quyết toán kinh phí đúng quy định.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tỷ lệ chi ngân sách cho KH&CN tại Quảng Bình thấp hơn mức quy định?
    Do nguồn ngân sách hạn chế và ưu tiên đầu tư cho các lĩnh vực khác, cùng với năng lực quản lý kinh phí còn nhiều hạn chế, dẫn đến tỷ lệ chi cho KH&CN chỉ đạt khoảng 0,43% - 0,67% tổng chi ngân sách tỉnh trong giai đoạn 2013-2017.

  2. Quy trình lập dự toán kinh phí sự nghiệp KH&CN được thực hiện như thế nào?
    Quy trình bắt đầu từ việc đánh giá kết quả thực hiện 6 tháng đầu năm, gửi phiếu đề xuất nhiệm vụ KH&CN đến các đơn vị, tổng hợp dự toán và trình UBND tỉnh phê duyệt. Việc lập dự toán phải tuân thủ các quy định pháp luật và căn cứ vào nhu cầu thực tế.

  3. Vai trò của Kho bạc Nhà nước trong quản lý kinh phí sự nghiệp KH&CN là gì?
    Kho bạc Nhà nước thực hiện kiểm soát chi trực tiếp, thanh toán các khoản chi theo dự toán được giao, kiểm tra hồ sơ chứng từ và đảm bảo việc sử dụng kinh phí đúng quy định, góp phần tăng tính minh bạch và hiệu quả quản lý tài chính.

  4. Những khó khăn chính trong công tác quản lý kinh phí sự nghiệp KH&CN tại Quảng Bình là gì?
    Bao gồm năng lực quản lý còn hạn chế, quy trình phân bổ và quyết toán kinh phí chưa đồng bộ, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan, và nguồn kinh phí còn thấp so với nhu cầu phát triển KH&CN.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý kinh phí sự nghiệp KH&CN?
    Hoàn thiện chiến lược phát triển KH&CN, cải tiến quy trình lập dự toán và phân bổ kinh phí, tăng cường kiểm tra giám sát, nâng cao năng lực quản lý, và nghiên cứu thành lập Quỹ quản lý tài chính KH&CN tỉnh Quảng Bình.

Kết luận

  • Tỷ lệ chi ngân sách cho KH&CN tại Quảng Bình giai đoạn 2013-2017 còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
  • Bộ máy quản lý kinh phí sự nghiệp KH&CN tại Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Bình còn hạn chế về nhân lực và quy trình quản lý chưa đồng bộ.
  • Quy trình lập dự toán, phân bổ, cấp phát và quyết toán kinh phí còn nhiều bất cập, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí.
  • Cần hoàn thiện chiến lược phát triển KH&CN, cải tiến quy trình quản lý kinh phí, tăng cường kiểm tra giám sát và nâng cao năng lực quản lý.
  • Đề xuất nghiên cứu thành lập Quỹ quản lý tài chính KH&CN tỉnh Quảng Bình nhằm tăng tính chủ động và hiệu quả trong quản lý kinh phí.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2021-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả quản lý kinh phí sự nghiệp KH&CN tại địa phương.

Call to action: Các cơ quan quản lý, đơn vị thực hiện nhiệm vụ KH&CN cần phối hợp chặt chẽ, nâng cao năng lực quản lý và sử dụng kinh phí nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của khoa học và công nghệ tỉnh Quảng Bình.