Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) kiểu mẫu là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng và tính bền vững của chương trình xây dựng NTM tại Việt Nam. Theo Quyết định số 263/QĐ-TTg ngày 22/2/2022 của Thủ tướng Chính phủ, giai đoạn 2021-2025 tập trung phát triển nông thôn theo hướng hiện đại, văn minh, bền vững. Xã Hòa Bình, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng, là một trong năm xã được lựa chọn đầu tư xây dựng NTM kiểu mẫu từ năm 2021, với tổng diện tích 716,39 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm 61,4%. Dân số xã năm 2022 là khoảng 12.690 hộ với mật độ 470 người/km², thu nhập bình quân đầu người đạt 82,9 triệu đồng/năm.

Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng công tác quản lý trong xây dựng NTM kiểu mẫu tại xã Hòa Bình giai đoạn 2018-2022, nhằm đánh giá kết quả đạt được, những tồn tại hạn chế và nguyên nhân. Mục tiêu đề ra là đề xuất các biện pháp tăng cường quản lý để hoàn thành các tiêu chí xây dựng NTM kiểu mẫu đến năm 2025, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ môi trường nông thôn. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ địa giới hành chính xã Hòa Bình, với thời gian khảo sát và phân tích từ năm 2018 đến 2022, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo đến năm 2025.

Việc tăng cường quản lý trong xây dựng NTM kiểu mẫu tại xã Hòa Bình có ý nghĩa quan trọng trong việc duy trì và phát huy các thành quả đã đạt được, đồng thời tạo nền tảng phát triển bền vững cho nông thôn hiện đại, góp phần thực hiện thành công chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý hiện đại và mô hình phát triển nông thôn mới, tập trung vào ba khái niệm chính:

  • Quản lý: Theo Stephan Robbins, quản lý là tiến trình hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát các nguồn lực nhằm đạt mục tiêu đề ra. Trong bối cảnh xây dựng NTM kiểu mẫu, quản lý bao gồm việc lập kế hoạch, phân công, điều phối và giám sát các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội nông thôn.

  • Quản lý Nhà nước về xây dựng NTM kiểu mẫu: Là hoạt động thực hiện quyền lực Nhà nước nhằm ổn định và phát triển kinh tế xã hội nông thôn, thông qua việc xây dựng, triển khai và giám sát các chính sách, quy định liên quan đến phát triển bền vững nông thôn.

  • Nông thôn mới kiểu mẫu: Theo Nghị quyết 26-NQ/TW và Quyết định số 691/QĐ-TTg, là xã đã đạt chuẩn NTM nâng cao và đáp ứng các tiêu chí về sản xuất, thu nhập, giáo dục, y tế, văn hóa, môi trường và an ninh trật tự, với kết cấu hạ tầng hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, xã hội ổn định và phát triển bền vững.

Khung lý thuyết này giúp phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý xây dựng NTM kiểu mẫu, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của xã Hòa Bình.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra cơ bản kết hợp phân tích thống kê mô tả và so sánh. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ UBND xã Hòa Bình, các báo cáo xây dựng NTM kiểu mẫu, các văn bản pháp luật liên quan, khảo sát thực tế tại địa phương và phỏng vấn cán bộ quản lý, người dân.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tổng số 32 cán bộ công chức tham gia công tác xây dựng NTM kiểu mẫu tại xã được khảo sát, đại diện cho các độ tuổi, trình độ chuyên môn và chính trị. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ thông tin.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để trình bày đặc điểm kinh tế xã hội, cơ cấu đội ngũ cán bộ, tiến độ thực hiện các tiêu chí NTM kiểu mẫu. Phân tích so sánh các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, hạ tầng kỹ thuật và công tác quản lý qua các năm 2018-2022. Đánh giá thực trạng dựa trên các tiêu chí kinh tế - xã hội, môi trường và quản lý theo bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung đánh giá giai đoạn 2018-2022, đồng thời đề xuất các biện pháp tăng cường quản lý đến năm 2025, với tầm nhìn đến năm 2030.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và khả năng áp dụng thực tiễn trong công tác quản lý xây dựng NTM kiểu mẫu tại xã Hòa Bình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy quản lý hiệu quả nhưng còn hạn chế về năng lực
    Ban Chỉ đạo (BCĐ) xây dựng NTM kiểu mẫu xã Hòa Bình được kiện toàn với 32 cán bộ công chức, trong đó 59,4% có trình độ đại học, 37,5% trung cấp và 3,1% sau đại học. 100% cán bộ là đảng viên, thể hiện sự gắn kết chính trị cao. Tuy nhiên, một số cán bộ còn thiếu ý thức học tập nâng cao kiến thức, gây khó khăn trong xử lý các vấn đề thực tiễn. Việc phân công nhiệm vụ rõ ràng, tổ chức họp giao ban hàng tháng giúp BCĐ theo dõi tiến độ và tháo gỡ vướng mắc kịp thời.

  2. Tiến độ xây dựng NTM kiểu mẫu đạt kết quả tích cực
    Xã đã hoàn thành các tiêu chí xây dựng NTM nâng cao vào năm 2020 và phấn đấu hoàn thành xã NTM kiểu mẫu vào năm 2022. Các thôn kiểu mẫu như thôn Hà Phú 3 đạt 100% tiêu chí. Hạ tầng giao thông được đầu tư nâng cấp với hơn 50% đường trục chính thôn được đổ nhựa, 100% hộ dân sử dụng nước sạch hợp vệ sinh. Thu nhập bình quân đầu người đạt 82,9 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,75%.

  3. Quy hoạch và quản lý sử dụng đất được thực hiện nghiêm túc
    Xã đã rà soát, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2021-2025, phân bổ hợp lý đất nông nghiệp, đất xây dựng và đất công cộng. Việc niêm yết công khai quy hoạch tại trụ sở UBND và nhà văn hóa các thôn giúp người dân nắm bắt thông tin, tham gia đóng góp ý kiến. Các công trình hạ tầng như đường giao thông, hệ thống thoát nước, công viên, trường học được xây dựng đồng bộ theo quy hoạch.

  4. Công tác tuyên truyền và huy động nguồn lực xã hội hóa được đẩy mạnh
    UBMTTQ và các đoàn thể tổ chức phong trào thi đua, vận động nhân dân tham gia xây dựng NTM kiểu mẫu, phát huy vai trò chủ thể của người dân. Cán bộ, đảng viên làm “đầu tàu” trong việc hiến đất mở đường, góp công sức xây dựng cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, công tác xã hội hóa còn gặp khó khăn do nguồn lực hạn chế và nhận thức chưa đồng đều.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý xây dựng NTM kiểu mẫu tại xã Hòa Bình đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt trong tổ chức bộ máy quản lý, quy hoạch sử dụng đất và huy động nguồn lực. Việc phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên BCĐ và tổ chức họp giao ban định kỳ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo tiến độ thực hiện các tiêu chí.

So với các nghiên cứu tại xã Đặng Cương (An Dương) và xã Cấp Tiến (Tiên Lãng), xã Hòa Bình có nhiều điểm tương đồng về việc phát huy vai trò của cán bộ, đảng viên và nhân dân trong xây dựng NTM kiểu mẫu. Tuy nhiên, hạn chế về trình độ chuyên môn và ý thức học tập của một số cán bộ công chức là điểm cần khắc phục để nâng cao năng lực quản lý.

Việc quy hoạch và niêm yết công khai tạo điều kiện cho sự minh bạch và sự tham gia của cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng xây dựng NTM kiểu mẫu. Công tác xã hội hóa tuy được chú trọng nhưng vẫn còn hạn chế do nguồn lực tài chính và nhận thức của người dân chưa đồng đều, cần có giải pháp tăng cường tuyên truyền và hỗ trợ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ cán bộ theo trình độ, tiến độ hoàn thành các tiêu chí NTM kiểu mẫu qua các năm, cũng như bảng tổng hợp các nguồn lực huy động và kết quả đầu tư hạ tầng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ công chức
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng lãnh đạo và cập nhật kiến thức xây dựng NTM kiểu mẫu. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ có trình độ sau đại học lên ít nhất 10% trong giai đoạn 2023-2025. Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng
    Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, hội thảo, tập huấn cho cán bộ, đảng viên và nhân dân về mục tiêu, ý nghĩa và lợi ích của xây dựng NTM kiểu mẫu. Thời gian thực hiện liên tục từ 2023 đến 2025. Chủ thể thực hiện: UBMTTQ, các đoàn thể xã.

  3. Đẩy mạnh xã hội hóa và huy động nguồn lực đầu tư
    Khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp, các tổ chức xã hội và người dân trong đầu tư xây dựng hạ tầng, phát triển kinh tế nông thôn. Xây dựng cơ chế hỗ trợ, ưu đãi để thu hút nguồn lực xã hội. Mục tiêu tăng nguồn vốn xã hội hóa lên 30% tổng vốn đầu tư giai đoạn 2023-2025. Chủ thể thực hiện: UBND xã, Ban chỉ đạo xây dựng NTM.

  4. Hoàn thiện quy hoạch và quản lý sử dụng đất hiệu quả
    Tiếp tục rà soát, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất phù hợp với định hướng phát triển NTM kiểu mẫu, đảm bảo công khai minh bạch và sự tham gia của cộng đồng. Thực hiện định kỳ hàng năm từ 2023 đến 2025. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài nguyên Môi trường phối hợp UBND xã.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát
    Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, giám sát tiến độ và chất lượng các công trình xây dựng NTM kiểu mẫu, xử lý kịp thời các sai phạm. Mục tiêu đạt 100% công trình được kiểm tra, giám sát đúng quy định trong giai đoạn 2023-2025. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM xã, các cơ quan chức năng huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý địa phương
    Giúp nâng cao năng lực quản lý, lập kế hoạch và triển khai xây dựng NTM kiểu mẫu hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách
    Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng, điều chỉnh chính sách phát triển nông thôn mới, đặc biệt trong việc tăng cường quản lý và huy động nguồn lực xã hội.

  3. Các tổ chức xã hội và đoàn thể
    Hỗ trợ trong công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia xây dựng NTM kiểu mẫu, phát huy vai trò cộng đồng và nâng cao hiệu quả các phong trào thi đua.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn
    Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp phân tích và các giải pháp quản lý trong xây dựng NTM kiểu mẫu, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xây dựng NTM kiểu mẫu khác gì so với NTM nâng cao?
    NTM kiểu mẫu tập trung vào nâng cao chất lượng, bền vững và chi tiết hóa các tiêu chí ở cấp thôn, hộ gia đình, trong khi NTM nâng cao chủ yếu hoàn thiện các tiêu chí xã. Ví dụ, NTM kiểu mẫu yêu cầu đường ngõ xóm được đổ nhựa và có hệ thống thoát nước hợp lý.

  2. Làm thế nào để tăng cường quản lý trong xây dựng NTM kiểu mẫu?
    Cần nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường công tác giám sát, minh bạch trong sử dụng nguồn lực và huy động sự tham gia của cộng đồng. Một số địa phương đã tổ chức tập huấn chuyên sâu và xây dựng hệ thống báo cáo tiến độ định kỳ.

  3. Nguồn lực xã hội hóa được huy động như thế nào?
    Thông qua vận động nhân dân hiến đất, đóng góp ngày công, kêu gọi doanh nghiệp và các tổ chức tài trợ. Tại xã Hòa Bình, nhiều hộ dân đã hiến hơn 3.300 m² đất thổ cư và 2.100 m² đất nông nghiệp, giá trị ước tính trên 10 tỷ đồng.

  4. Các tiêu chí chính để đánh giá xã NTM kiểu mẫu là gì?
    Bao gồm tiêu chí kinh tế - xã hội (thu nhập, giáo dục, y tế), tiêu chí môi trường (bảo vệ tài nguyên, xử lý chất thải), và tiêu chí quản lý (triển khai chính sách, giám sát, trình độ cán bộ). Ví dụ, 100% hộ dân sử dụng nước sạch hợp vệ sinh là một tiêu chí bắt buộc.

  5. Làm sao để đảm bảo sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM kiểu mẫu?
    Thông qua công tác tuyên truyền, vận động, phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội và tạo điều kiện cho người dân tham gia bàn bạc, giám sát. Phong trào “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân hưởng thụ” là phương châm hiệu quả.

Kết luận

  • Xã Hòa Bình đã đạt nhiều kết quả tích cực trong xây dựng NTM kiểu mẫu giai đoạn 2018-2022, với thu nhập bình quân đầu người đạt 82,9 triệu đồng/năm và tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,75%.
  • Tổ chức bộ máy quản lý được kiện toàn, cán bộ có trình độ chuyên môn tương đối ổn định nhưng cần nâng cao năng lực và ý thức học tập.
  • Quy hoạch sử dụng đất và đầu tư hạ tầng được thực hiện nghiêm túc, tạo nền tảng phát triển bền vững.
  • Công tác xã hội hóa và huy động nguồn lực được đẩy mạnh nhưng vẫn còn hạn chế cần khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện quy hoạch và giám sát nhằm hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM kiểu mẫu đến năm 2025.

Next steps: Triển khai các khóa đào tạo cán bộ, tăng cường công tác tuyên truyền và hoàn thiện hệ thống giám sát. Mời các cấp chính quyền, tổ chức xã hội và cộng đồng cùng tham gia để đảm bảo thành công bền vững của chương trình.

Call to action: Các nhà quản lý và cán bộ địa phương cần chủ động áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường phối hợp với các bên liên quan để phát huy tối đa hiệu quả xây dựng NTM kiểu mẫu tại xã Hòa Bình.