Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển không ngừng của khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo được xem là quốc sách hàng đầu, đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tài chính là nguồn lực quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của giáo dục, đặc biệt là các trường đại học, cao đẳng công lập. Tuy nhiên, ngân sách nhà nước dành cho giáo dục có xu hướng giảm, trong khi nhu cầu đầu tư ngày càng tăng, đòi hỏi các trường phải nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và tiến tới cơ chế tự chủ tài chính.

Trường Cao đẳng Công Thương Phú Thọ, một đơn vị sự nghiệp có thu trực thuộc Bộ Công Thương, đã có nhiều nỗ lực trong cải cách quản lý tài chính nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế như thiếu hệ thống văn bản hướng dẫn, chưa rõ ràng trong quản lý các khoản thu - chi. Nghiên cứu này tập trung phân tích thực trạng quản lý tài chính tại trường trong giai đoạn 2017-2019, khảo sát ý kiến cán bộ, giảng viên năm 2020, nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính phù hợp với xu hướng tự chủ tài chính đến năm 2025.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong các trường công lập, phân tích thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng Công Thương Phú Thọ. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, tăng thu nhập cho cán bộ, giảng viên và góp phần nâng cao chất lượng đào tạo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, tập trung vào ba khái niệm chính:

  • Quản lý tài chính trong cơ sở giáo dục công lập: Quản lý quá trình huy động, phân phối và sử dụng các nguồn lực tài chính nhằm đảm bảo kinh phí cho hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học theo cơ chế quản lý của Nhà nước.
  • Nguyên tắc quản lý tài chính: Bao gồm nguyên tắc hiệu quả, thống nhất, phân cấp và công khai minh bạch, đảm bảo sử dụng nguồn lực tài chính tiết kiệm, hợp lý và hiệu quả.
  • Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính: Chính sách Nhà nước, cơ chế quản lý tài chính, môi trường kinh tế - xã hội, đặc điểm ngành đào tạo, tổ chức quản lý nội bộ, trình độ cán bộ quản lý và công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ.

Khung lý thuyết này giúp phân tích các yếu tố tác động đến công tác quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng Công Thương Phú Thọ, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập thông tin sơ cấp và thứ cấp:

  • Thu thập thông tin thứ cấp: Tổng hợp từ các văn bản pháp luật, báo cáo tài chính, tài liệu chuyên ngành và các báo cáo của trường trong giai đoạn 2017-2019.
  • Thu thập thông tin sơ cấp: Khảo sát toàn bộ 64 cán bộ, giảng viên, nhân viên của trường bằng phiếu điều tra tháng 3/2020, sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá các khía cạnh quản lý tài chính như lập dự toán, quản lý thu chi, kế toán, kiểm tra.

Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh theo chiều dọc và chiều ngang, tính toán các chỉ tiêu tài chính như tỷ trọng nguồn thu, tỷ lệ hoàn thành dự toán thu, cơ cấu chi, tỷ lệ tiết kiệm chi, chênh lệch thu - chi. Kết quả được trình bày bằng bảng biểu và đồ thị nhằm minh họa xu hướng và hiệu quả quản lý tài chính của trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu và cơ cấu thu: Tổng thu tài chính của trường tăng trưởng trung bình khoảng 8% mỗi năm trong giai đoạn 2017-2019, trong đó nguồn thu từ ngân sách nhà nước chiếm khoảng 65%, còn lại là thu sự nghiệp và các nguồn khác. Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu đạt trên 95% hàng năm, cho thấy công tác lập và thực hiện dự toán thu tương đối hiệu quả.

  2. Quản lý chi và cơ cấu chi: Chi thường xuyên chiếm khoảng 80% tổng chi, tập trung vào chi tiền lương, chi hoạt động chuyên môn và quản lý. Tỷ lệ tiết kiệm chi hàng năm đạt khoảng 5-7%, thể hiện sự kiểm soát chi tiêu chặt chẽ. Tuy nhiên, chi đầu tư cơ sở vật chất chỉ chiếm khoảng 10% tổng chi, thấp so với nhu cầu phát triển cơ sở vật chất hiện đại.

  3. Chênh lệch thu - chi và quỹ phát triển: Trường duy trì được chênh lệch thu - chi dương trung bình 3-5% mỗi năm, tạo điều kiện trích lập quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp và tăng thu nhập cho cán bộ, giảng viên. Thu nhập bình quân của cán bộ, giảng viên tăng khoảng 6% mỗi năm, góp phần nâng cao động lực làm việc.

  4. Đánh giá công tác quản lý tài chính: Khảo sát cho thấy 78% cán bộ, giảng viên đánh giá công tác lập dự toán và quản lý thu chi ở mức tốt trở lên. Tuy nhiên, khoảng 22% phản ánh còn tồn tại khó khăn trong việc áp dụng các quy định tài chính và thiếu sự minh bạch trong một số khoản chi.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Trường Cao đẳng Công Thương Phú Thọ đã có bước tiến đáng kể trong quản lý tài chính, đặc biệt trong việc đa dạng hóa nguồn thu và kiểm soát chi tiêu. Việc duy trì tỷ lệ hoàn thành dự toán thu trên 95% và tiết kiệm chi 5-7% hàng năm phản ánh sự hiệu quả trong công tác lập kế hoạch và thực hiện tài chính.

Tuy nhiên, tỷ trọng chi đầu tư cơ sở vật chất còn thấp so với yêu cầu phát triển đào tạo nghề chất lượng cao, điều này có thể ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh và thu hút học sinh, sinh viên. So với một số trường cao đẳng nghề khác trong nước, trường cần tăng cường đầu tư trang thiết bị hiện đại và mở rộng các nguồn thu ngoài ngân sách.

Khó khăn trong áp dụng quy định tài chính và thiếu minh bạch một phần do hệ thống văn bản hướng dẫn chưa đầy đủ và trình độ cán bộ quản lý tài chính còn hạn chế. Điều này phù hợp với các nghiên cứu khác về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, nhấn mạnh vai trò của đào tạo nâng cao năng lực quản lý và hoàn thiện cơ chế kiểm tra, kiểm soát nội bộ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hoàn thành dự toán thu và tiết kiệm chi qua các năm, bảng so sánh cơ cấu chi tiêu và biểu đồ đường thể hiện xu hướng tăng thu nhập bình quân cán bộ, giảng viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý tài chính: Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ quản lý tài chính, đặc biệt là kỹ năng lập kế hoạch, kiểm soát chi tiêu và áp dụng quy định pháp luật. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể: Ban Giám hiệu phối hợp Phòng Kế hoạch - Tài chính.

  2. Đa dạng hóa và khai thác hiệu quả các nguồn thu: Mở rộng hợp tác đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ để tăng nguồn thu sự nghiệp, giảm phụ thuộc ngân sách nhà nước. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Ban Giám hiệu, các khoa, phòng chức năng.

  3. Tăng cường quản lý và kiểm soát chi tiêu: Xây dựng và hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ minh bạch, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính để nâng cao hiệu quả kiểm soát. Thời gian: 2021-2024. Chủ thể: Phòng Kế hoạch - Tài chính, Ban Kiểm tra.

  4. Đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Ưu tiên phân bổ ngân sách cho đầu tư phát triển cơ sở vật chất hiện đại, đáp ứng yêu cầu đào tạo nghề chất lượng cao. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: Ban Giám hiệu, Phòng Kế hoạch - Tài chính.

  5. Tăng cường công khai, minh bạch tài chính: Thực hiện công khai báo cáo tài chính định kỳ, tạo điều kiện cho cán bộ, giảng viên và xã hội giám sát, nâng cao trách nhiệm giải trình. Thời gian: 2021-2023. Chủ thể: Ban Giám hiệu, Phòng Kế hoạch - Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và cán bộ quản lý các trường đại học, cao đẳng công lập: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý tài chính, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

  2. Phòng Kế hoạch - Tài chính và kế toán các cơ sở giáo dục nghề nghiệp: Tham khảo các phương pháp lập dự toán, quản lý thu chi và kiểm soát tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập.

  3. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục và tài chính công: Cung cấp thông tin thực tiễn về quản lý tài chính trong giáo dục nghề nghiệp, hỗ trợ xây dựng chính sách tài chính phù hợp với xu hướng tự chủ tài chính.

  4. Giảng viên, nghiên cứu sinh ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích cho nghiên cứu chuyên sâu về quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục đào tạo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại trường công lập khác gì so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính tại trường công lập không nhằm mục tiêu lợi nhuận mà tập trung vào phục vụ lợi ích cộng đồng và xã hội. Nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước và các khoản thu sự nghiệp, trong khi doanh nghiệp hoạt động vì lợi nhuận và có cơ cấu tài chính linh hoạt hơn.

  2. Tại sao cần đa dạng hóa nguồn thu trong trường cao đẳng công lập?
    Do ngân sách nhà nước có hạn và ngày càng giảm, đa dạng hóa nguồn thu giúp trường giảm phụ thuộc vào ngân sách, tăng tính tự chủ tài chính, đồng thời nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học.

  3. Các nguyên tắc quản lý tài chính quan trọng nhất là gì?
    Bao gồm nguyên tắc hiệu quả (sử dụng nguồn lực tiết kiệm, hợp lý), nguyên tắc thống nhất (tuân thủ quy định chung), nguyên tắc phân cấp (phân quyền quản lý phù hợp) và nguyên tắc công khai minh bạch (giám sát, kiểm soát tài chính).

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu trong trường?
    Xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ rõ ràng, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, tổ chức kiểm tra, kiểm soát thường xuyên và đào tạo cán bộ quản lý tài chính nâng cao năng lực chuyên môn.

  5. Tự chủ tài chính có ảnh hưởng thế nào đến hoạt động của trường?
    Tự chủ tài chính giúp trường chủ động trong việc huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính, nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng thu nhập cho cán bộ, giảng viên và cải thiện chất lượng đào tạo, đồng thời giảm gánh nặng ngân sách nhà nước.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng Công Thương Phú Thọ đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tỷ lệ hoàn thành dự toán thu trên 95% và tiết kiệm chi 5-7% hàng năm.
  • Nguồn thu chủ yếu vẫn dựa vào ngân sách nhà nước, trong khi nguồn thu sự nghiệp và các nguồn khác cần được khai thác hiệu quả hơn để tăng tính tự chủ tài chính.
  • Công tác quản lý chi tiêu cần được tăng cường, đặc biệt là đầu tư cơ sở vật chất để đáp ứng yêu cầu đào tạo nghề chất lượng cao.
  • Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính và hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ là những giải pháp then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính giai đoạn 2020-2025, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, tăng thu nhập cho cán bộ, giảng viên và nâng cao chất lượng đào tạo.

Hành động tiếp theo: Ban Giám hiệu và các phòng chức năng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển của trường. Đề nghị các cơ quan quản lý cấp trên hỗ trợ hoàn thiện cơ chế chính sách nhằm thúc đẩy tự chủ tài chính trong các trường cao đẳng công lập.