Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính tại các đơn vị dự toán quân đội đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách nhà nước, đặc biệt trong bối cảnh nhiệm vụ quốc phòng ngày càng phức tạp. Sư đoàn 390 – Quân đoàn 1 là đơn vị khung thường trực, có nhiệm vụ huấn luyện sẵn sàng chiến đấu và đào tạo chiến sĩ mới, với quân số tính đến cuối năm 2019 là 749 cán bộ, chiến sĩ. Nguồn kinh phí chủ yếu do Ngân sách Quốc phòng (NSQP) cấp, cùng với một phần bổ sung từ các hoạt động tạo nguồn thu hợp pháp. Giai đoạn nghiên cứu từ 2017 đến 2019 tập trung đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Sư đoàn, nhằm nhận diện các tồn tại và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính – ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa lý luận về tài chính đơn vị dự toán quân đội, đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Sư đoàn 390, đồng thời đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý tài chính phù hợp với đặc thù và yêu cầu nhiệm vụ của đơn vị. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý tài chính tại Sư đoàn 390 trong ba năm liên tục, với ý nghĩa khoa học và thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ quốc phòng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và quản lý ngân sách nhà nước, kết hợp với mô hình chu trình ngân sách gồm các khâu: lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách và kiểm tra, thanh tra tài chính. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Đơn vị dự toán quân đội (ĐVDT): Là các đơn vị trực tiếp nhận, phân phối và sử dụng ngân sách nhà nước cho các nhiệm vụ quốc phòng.
  • Ngân sách Quốc phòng (NSQP): Quỹ tiền tệ tập trung của Bộ Quốc phòng, được hình thành từ nhiều nguồn tài chính, chủ yếu từ ngân sách nhà nước.
  • Quản lý tài chính (QLTC): Hoạt động tổ chức, chỉ huy, điều hành và giám sát việc sử dụng nguồn lực tài chính nhằm đạt mục tiêu đã định.
  • Nguyên tắc quản lý theo dự toán: Mọi khoản thu, chi phải được lập dự toán, phê duyệt và thực hiện đúng theo dự toán đã được duyệt.
  • Chu trình ngân sách: Bao gồm các bước lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các cán bộ quản lý tài chính tại Sư đoàn 390 như trưởng phòng tài chính, trợ lý kế toán, trợ lý ngân sách. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu phi xác suất theo phương pháp thuận tiện nhằm thu thập thông tin chuyên sâu.

Nguồn dữ liệu gồm:

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý tài chính tại Sư đoàn.
  • Dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp từ các báo cáo tài chính, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách của Sư đoàn giai đoạn 2017-2019, cùng các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước 2015, Nghị định 165/2016/NĐ-CP, Quyết định 3500/QĐ-BQP.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm thực hiện dự toán so với kế hoạch, đồng thời phân tích định tính các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 3 năm, tập trung đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chất lượng lập dự toán ngân sách còn hạn chế: Tỷ lệ dự toán ngân sách lập sát với chỉ tiêu thông báo đạt khoảng 85%, trong khi tỷ lệ thực hiện dự toán so với kế hoạch chỉ đạt khoảng 78%, cho thấy sự chênh lệch giữa kế hoạch và thực tế sử dụng ngân sách.

  2. Quy trình lập dự toán chưa được tuân thủ triệt để: Một số chỉ tiêu trong dự toán chưa sát với nhu cầu chi thực tế, đặc biệt trong các khoản chi thường xuyên và chi phí nghiệp vụ, dẫn đến việc điều chỉnh bổ sung ngân sách trong năm chiếm khoảng 12% tổng ngân sách.

  3. Công tác thanh toán và quyết toán ngân sách còn chậm: Việc thanh toán sau chi tiêu của một số ngành với cơ quan tài chính có lúc bị trì hoãn, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn vốn. Quyết toán ngân sách cuối năm thường dồn vào cuối năm, gây áp lực lớn cho công tác quản lý.

  4. Nguồn thu từ hoạt động sản xuất kinh tế chiếm tỷ trọng đáng kể: Hoạt động tạo nguồn thu hợp pháp bổ sung cho ngân sách chiếm khoảng 15% tổng nguồn kinh phí, góp phần cải thiện đời sống và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc chưa hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị, cũng như hạn chế về trình độ cán bộ quản lý tài chính và trang thiết bị công nghệ hỗ trợ. So với các đơn vị tương đồng như Học viện Khoa học Quân sự và Cục Hậu cần – Tổng cục Hậu cần, Sư đoàn 390 còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban trong công tác lập và chấp hành dự toán.

Việc chậm trễ trong thanh toán và quyết toán ngân sách làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn lực, đồng thời tiềm ẩn rủi ro về tài chính. Tuy nhiên, việc khai thác nguồn thu từ hoạt động sản xuất kinh tế đã góp phần giảm bớt áp lực ngân sách nhà nước, tạo điều kiện nâng cao đời sống cán bộ, chiến sĩ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ dự toán lập và thực hiện qua các năm, bảng phân tích các khoản chi vượt dự toán và biểu đồ cơ cấu nguồn thu ngân sách, giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng quản lý tài chính tại Sư đoàn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện bộ máy quản lý tài chính: Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ tài chính, đồng thời trang bị công nghệ thông tin hiện đại hỗ trợ công tác quản lý. Mục tiêu đạt 90% cán bộ tài chính đạt chuẩn chuyên môn trong vòng 2 năm.

  2. Tăng cường quản lý chu trình ngân sách: Xây dựng quy trình lập dự toán sát thực tế, đảm bảo tuân thủ nghiêm ngặt các bước trong chu trình ngân sách, giảm tỷ lệ điều chỉnh bổ sung ngân sách xuống dưới 5% trong 3 năm tới.

  3. Nâng cao hiệu quả quản lý tài chính hoạt động có thu: Phát triển các hoạt động sản xuất kinh tế hợp pháp, tăng nguồn thu nội bộ lên 20% trong 3 năm, đồng thời quản lý chặt chẽ chi tiêu từ nguồn thu này.

  4. Thực hiện công khai, minh bạch tài chính: Tổ chức công khai dự toán, quyết toán ngân sách định kỳ, tạo điều kiện cho cán bộ, chiến sĩ tiếp cận thông tin, góp phần giảm thiểu tham nhũng và lãng phí. Thực hiện đầy đủ công khai tài chính trong vòng 1 năm.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và thanh tra tài chính: Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ hiệu quả, phối hợp với các cơ quan kiểm toán nhà nước để đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong quản lý tài chính. Mục tiêu giảm thiểu sai phạm tài chính xuống dưới 2% tổng ngân sách hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính quân đội: Nắm bắt các phương pháp quản lý tài chính hiệu quả, áp dụng vào thực tiễn đơn vị để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  2. Lãnh đạo các đơn vị dự toán quân đội: Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong quản lý tài chính, từ đó chỉ đạo và giám sát công tác tài chính tại đơn vị.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tham khảo các lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý tài chính trong môi trường quân đội.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về ngân sách và tài chính quốc phòng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định quản lý tài chính trong quân đội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại đơn vị dự toán quân đội là gì?
    Quản lý tài chính là hoạt động tổ chức, chỉ đạo và giám sát việc sử dụng nguồn ngân sách nhằm đảm bảo hiệu quả, đúng mục đích và tuân thủ các quy định pháp luật.

  2. Nguồn ngân sách chính của Sư đoàn 390 đến từ đâu?
    Nguồn chính là Ngân sách Quốc phòng cấp, chiếm khoảng 85-90% tổng kinh phí, còn lại là nguồn thu từ hoạt động sản xuất kinh tế hợp pháp.

  3. Tại sao việc lập dự toán ngân sách lại quan trọng?
    Lập dự toán giúp xác định nhu cầu chi tiêu, làm cơ sở cho việc phân bổ, sử dụng và kiểm tra ngân sách, đảm bảo nguồn lực được sử dụng hiệu quả.

  4. Những tồn tại chính trong quản lý tài chính tại Sư đoàn 390 là gì?
    Bao gồm lập dự toán chưa sát thực tế, thanh toán và quyết toán ngân sách chậm, công tác kiểm tra giám sát chưa chặt chẽ.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính?
    Hoàn thiện bộ máy quản lý, tăng cường đào tạo cán bộ, minh bạch tài chính, nâng cao quản lý chu trình ngân sách và phát triển nguồn thu nội bộ.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận và thực tiễn quản lý tài chính tại đơn vị dự toán quân đội, tập trung nghiên cứu Sư đoàn 390 – Quân đoàn 1 giai đoạn 2017-2019.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy còn tồn tại về lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, cũng như công tác kiểm tra, giám sát tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện bộ máy quản lý, nâng cao hiệu quả chu trình ngân sách và phát triển nguồn thu nội bộ.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các đơn vị dự toán quân đội tương đồng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính quốc phòng.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 3 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và chuyên sâu về quản lý tài chính trong quân đội.

Hành động tiếp theo là áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đào tạo, kiểm tra định kỳ để đảm bảo hiệu quả quản lý tài chính tại Sư đoàn 390 và các đơn vị tương tự.