Tổng quan nghiên cứu

Theo thống kê của Bộ Y tế năm 2017, khoảng 15% dân số Việt Nam mắc các rối loạn tâm thần phổ biến liên quan đến stress, với 3 triệu người bị rối loạn tâm thần nặng. Viện Sức khỏe Tâm thần cũng cho biết có tới 30% dân số mắc các bệnh rối loạn tâm thần, trong đó tỷ lệ trầm cảm chiếm 25%. Tình trạng căng thẳng thần kinh kéo dài dẫn đến trầm cảm chiếm đến 35% trong các trường hợp rối loạn tâm thần, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Trung tâm Chăm sóc và Phục hồi chức năng cho người tâm thần tỉnh Thái Bình hiện đang quản lý 240 đối tượng người tâm thần đặc biệt nặng, trong đó có cả người có công và đối tượng bảo trợ xã hội.

Nghiên cứu tập trung vào quản lý công tác xã hội (CTXH) đối với người tâm thần tại Trung tâm nhằm làm sáng tỏ các vấn đề lý luận và thực tiễn, đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác xã hội đối với nhóm đối tượng này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động quản lý CTXH tại Trung tâm trong giai đoạn 2010-2019, với đối tượng nghiên cứu là cán bộ quản lý, nhân viên CTXH và người tâm thần đang được chăm sóc tại Trung tâm. Ý nghĩa nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng quản lý, chăm sóc, phục hồi chức năng cho người tâm thần, đồng thời hỗ trợ phát triển chính sách và thực tiễn công tác xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý công tác xã hội và các mô hình quản lý xã hội hiện đại. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý công tác xã hội: Được hiểu là quá trình hành động của cán bộ, nhân viên sử dụng các tiến trình xã hội để biến các chính sách xã hội thành các dịch vụ xã hội nhằm giải quyết các vấn đề xã hội, đáp ứng nhu cầu phát triển của cá nhân và nhóm người tâm thần. Các tiến trình căn bản gồm lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra.

  • Lý thuyết tổ chức nhiệm sở của Max Weber: Nhấn mạnh vai trò của tổ chức, phân công lao động, hệ thống quyền lực theo tầng bậc, quy định pháp luật và hồ sơ hóa trong quản lý. Lý thuyết này giúp hiểu rõ cấu trúc tổ chức và quyền lực trong quản lý công tác xã hội tại Trung tâm.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: người tâm thần, sức khỏe tâm thần, rối nhiễu tâm trí, công tác xã hội, quản lý công tác xã hội, quản lý CTXH đối với người tâm thần.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phân tích tài liệu: Thu thập thông tin từ các văn bản pháp luật, chính sách của Đảng, Nhà nước như Đề án 1215, Nghị định 136/2013/NĐ-CP, Nghị định 28/2012/NĐ-CP, Thông tư 33/TT-BLĐTBXH, các báo cáo thường niên của Trung tâm giai đoạn 2010-2019.

  • Quan sát trực tiếp: Theo dõi hoạt động quản lý, chăm sóc, phục hồi chức năng cho người tâm thần tại Trung tâm qua sinh hoạt, lao động trị liệu, văn nghệ, tư vấn, tiếp nhận hồ sơ.

  • Phỏng vấn sâu: Thu thập ý kiến từ 9 cán bộ quản lý, nhân viên CTXH và 4 người tâm thần đang phục hồi tại Trung tâm nhằm hiểu rõ thực trạng, khó khăn và đề xuất giải pháp.

Cỡ mẫu gồm 13 người, được chọn theo phương pháp phi xác suất nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu. Phân tích dữ liệu được thực hiện theo phương pháp định tính và định lượng, so sánh các chỉ số về quản lý, chăm sóc, phục hồi chức năng, đánh giá hiệu quả và các yếu tố ảnh hưởng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng quản lý CTXH còn nhiều hạn chế: Trung tâm quản lý 240 người tâm thần đặc biệt nặng, trong đó 184 nam và 56 nữ. Cán bộ CTXH chỉ có 2 người, chủ yếu là cán bộ y tế và các phòng khoa khác kiêm nhiệm công tác xã hội. Việc hoạch định kế hoạch CTXH chưa cụ thể, chi tiết, dẫn đến lúng túng trong triển khai.

  2. Nguồn lực nhân sự và chuyên môn chưa đáp ứng yêu cầu: Trong tổng số 73 cán bộ viên chức và người lao động, chỉ 2 người có trình độ thạc sĩ, 26 đại học, còn lại là cao đẳng, trung cấp và sơ cấp. Đội ngũ nhân viên CTXH thiếu về số lượng và chất lượng, chưa được đào tạo chuyên sâu, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và chăm sóc.

  3. Cơ sở vật chất và kinh phí hạn chế: Trung tâm được đầu tư xây dựng các hạng mục nhà hành chính và nhà ở nhưng xuống cấp, không phù hợp với đặc thù người tâm thần. Kinh phí hàng năm từ ngân sách trung ương và tỉnh còn hạn chế, đặc biệt đối với đối tượng bảo trợ xã hội, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ và điều kiện sống của người bệnh.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý: Bao gồm năng lực và phẩm chất của cán bộ quản lý, cơ chế chính sách chưa đồng bộ, nhận thức của cộng đồng và gia đình về người tâm thần còn hạn chế, gây khó khăn trong công tác quản lý và tái hòa nhập cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý CTXH đối với người tâm thần tại Trung tâm Thái Bình đang gặp nhiều thách thức do hạn chế về nguồn nhân lực, cơ sở vật chất và kinh phí. Việc hoạch định kế hoạch chưa rõ ràng làm giảm hiệu quả triển khai các hoạt động hỗ trợ. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng thiếu hụt nhân viên CTXH chuyên nghiệp là vấn đề phổ biến, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ xã hội cho người tâm thần.

Việc đầu tư cơ sở vật chất chưa phù hợp với đặc thù người tâm thần làm giảm khả năng chăm sóc và phục hồi chức năng. Các yếu tố xã hội như kỳ thị, thiếu hiểu biết của cộng đồng và gia đình cũng làm tăng khó khăn trong quản lý và hỗ trợ người bệnh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ cán bộ, bảng tổng hợp nguồn lực kinh phí và sơ đồ tổ chức nhân sự để minh họa rõ hơn thực trạng.

Nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường chính sách hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý CTXH, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống và tái hòa nhập cộng đồng cho người tâm thần.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ CTXH: Tổ chức các khóa đào tạo dài hạn và ngắn hạn về công tác xã hội chuyên sâu cho cán bộ Trung tâm, nâng cao kỹ năng quản lý, tư vấn và phục hồi chức năng. Mục tiêu đạt 100% cán bộ CTXH được đào tạo chuyên môn trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Lao động Thương binh và Xã hội phối hợp với các trường đào tạo CTXH.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ chăm sóc người tâm thần: Đầu tư sửa chữa, nâng cấp nhà ở, khu vui chơi, trang thiết bị phục hồi chức năng phù hợp với đặc thù người tâm thần. Mục tiêu hoàn thành trong 3 năm, đảm bảo tiêu chuẩn theo quy định. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Xây dựng, Trung tâm.

  3. Tăng cường nguồn kinh phí và đa dạng hóa nguồn lực tài chính: Huy động nguồn lực xã hội hóa, kêu gọi tài trợ từ các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp để bổ sung kinh phí chăm sóc, phục hồi chức năng. Mục tiêu tăng ngân sách hàng năm ít nhất 20%. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm, Sở LĐ-TB&XH, các tổ chức xã hội.

  4. Nâng cao nhận thức cộng đồng và gia đình về người tâm thần: Tổ chức các chương trình truyền thông, tập huấn, tư vấn nhằm giảm kỳ thị, tăng cường sự quan tâm, hỗ trợ từ gia đình và xã hội. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ gia đình tham gia chăm sóc, hỗ trợ người tâm thần lên 70% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Trung tâm, các tổ chức đoàn thể, chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và nhân viên công tác xã hội tại các trung tâm bảo trợ xã hội: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý, chăm sóc người tâm thần.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước về lao động, thương binh và xã hội: Tài liệu giúp đánh giá thực trạng, từ đó xây dựng chính sách phù hợp hỗ trợ người tâm thần và phát triển nghề CTXH.

  3. Giảng viên, sinh viên ngành công tác xã hội và các ngành liên quan: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quản lý CTXH đối với người tâm thần, làm tài liệu tham khảo học thuật.

  4. Các tổ chức phi chính phủ, nhà tài trợ và cộng đồng thiện nguyện: Hiểu rõ nhu cầu, khó khăn và các giải pháp hỗ trợ người tâm thần, từ đó phối hợp hiệu quả trong các hoạt động xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý công tác xã hội đối với người tâm thần là gì?
    Quản lý CTXH đối với người tâm thần là quá trình sử dụng các tiến trình xã hội để chuyển đổi chính sách xã hội thành các dịch vụ hỗ trợ, nhằm giải quyết các vấn đề xã hội và đáp ứng nhu cầu phát triển của người tâm thần. Ví dụ, lập kế hoạch chăm sóc, tổ chức nhân sự, giám sát thực hiện dịch vụ.

  2. Tại sao công tác xã hội lại quan trọng với người tâm thần?
    CTXH giúp người tâm thần phục hồi chức năng, hòa nhập cộng đồng, giảm kỳ thị và nâng cao chất lượng cuộc sống. Nó cung cấp hỗ trợ tâm lý, tư vấn, kết nối dịch vụ y tế và xã hội, giúp người bệnh và gia đình vượt qua khó khăn.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý CTXH tại Trung tâm Thái Bình là gì?
    Khó khăn gồm thiếu nhân lực chuyên môn CTXH, cơ sở vật chất chưa phù hợp, kinh phí hạn chế và nhận thức cộng đồng còn thấp. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả chăm sóc và phục hồi chức năng cho người tâm thần.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý CTXH cho người tâm thần?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, cải thiện cơ sở vật chất, đa dạng hóa nguồn kinh phí và nâng cao nhận thức cộng đồng. Ví dụ, tổ chức các khóa tập huấn chuyên môn và truyền thông giảm kỳ thị.

  5. Ai là đối tượng chính được hưởng lợi từ nghiên cứu này?
    Người tâm thần đang được chăm sóc tại Trung tâm, cán bộ quản lý và nhân viên CTXH, các nhà hoạch định chính sách, giảng viên và sinh viên ngành CTXH, cũng như các tổ chức xã hội và cộng đồng thiện nguyện.

Kết luận

  • Nghiên cứu làm rõ thực trạng quản lý công tác xã hội đối với người tâm thần tại Trung tâm Thái Bình, với 240 đối tượng đặc biệt nặng và đội ngũ cán bộ còn hạn chế về số lượng và chất lượng.
  • Phân tích các yếu tố ảnh hưởng như nguồn lực nhân sự, cơ sở vật chất, kinh phí và nhận thức xã hội, từ đó đánh giá hiệu quả quản lý hiện tại.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể gồm đào tạo cán bộ, cải thiện cơ sở vật chất, tăng cường nguồn kinh phí và nâng cao nhận thức cộng đồng nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn và lý luận, góp phần phát triển công tác xã hội và chính sách hỗ trợ người tâm thần tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu đánh giá hiệu quả sau khi áp dụng.

Kêu gọi các cơ quan, tổ chức và cá nhân quan tâm phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý công tác xã hội đối với người tâm thần, góp phần xây dựng xã hội công bằng, nhân văn và phát triển bền vững.