Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, giáo dục đại học giữ vai trò then chốt trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước. Tại Việt Nam, đặc biệt là các trường đại học công lập, công tác quản lý tài chính được xem là mạch máu thúc đẩy sự phát triển và nâng cao chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2014-2016, Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên đã gặp nhiều khó khăn về nguồn kinh phí, do ngân sách Nhà nước cấp giảm, học phí bị khống chế và số lượng tuyển sinh giảm sút.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh trong giai đoạn 2014-2016, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần nâng cao uy tín và chất lượng đào tạo của Nhà trường. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý tài chính, sử dụng nguồn lực tài chính và các công cụ quản lý tài chính tại trường trong khoảng thời gian 3 năm (2014-2016), với các giải pháp đề xuất cho giai đoạn 2017-2020.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong các trường đại học công lập, phân tích thực trạng và đưa ra các kiến nghị thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh nói riêng và giáo dục đại học Việt Nam nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý tài chính công và mô hình quản lý tài chính trong các trường đại học công lập. Các khái niệm trọng tâm bao gồm:

  • Quản lý tài chính công: Quản lý các nguồn lực tài chính nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả, tiết kiệm và đúng mục đích trong các đơn vị sự nghiệp công lập.
  • Tự chủ tài chính trong trường đại học công lập: Khả năng tự lập dự toán, phân bổ và sử dụng nguồn kinh phí, đồng thời chịu trách nhiệm về hiệu quả tài chính.
  • Nguồn thu và chi tài chính: Bao gồm nguồn ngân sách Nhà nước cấp, nguồn thu sự nghiệp, học phí, và các nguồn thu khác; cùng với các khoản chi hoạt động thường xuyên, chi đầu tư và chi khác.
  • Nguyên tắc quản lý tài chính: Hiệu quả, thống nhất, phân cấp và minh bạch trong quản lý tài chính.
  • Các công cụ quản lý tài chính: Kế hoạch tài chính, quy chế chi tiêu nội bộ, hạch toán kế toán, thanh tra và kiểm tra tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp thu thập thông tin thứ cấp và sơ cấp.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp từ các văn bản pháp luật, báo cáo tài chính, các văn bản quản lý của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh giai đoạn 2014-2016, các tài liệu chuyên ngành và nghiên cứu liên quan.
  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát bằng phiếu điều tra với 220 phiếu phát ra, thu về 220 phiếu hợp lệ, trong đó có 200 phiếu từ cán bộ quản lý, giảng viên, nhân viên và 20 phiếu từ sinh viên tham gia nghiên cứu khoa học.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng dựa trên số liệu thu thập được, kết hợp phân tích định tính từ các ý kiến phản hồi để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2016, đánh giá thực trạng giai đoạn 2014-2016, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2017-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu tài chính có xu hướng giảm sút: Tổng nguồn thu của Trường trong giai đoạn 2014-2016 giảm khoảng 10%, trong đó nguồn ngân sách Nhà nước cấp chi thường xuyên giảm 15%, còn nguồn thu sự nghiệp chỉ chiếm khoảng 40% tổng nguồn thu, thấp hơn mức trung bình của các trường đại học công lập trong khu vực.

  2. Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu sự nghiệp đạt khoảng 85% trong các năm nghiên cứu, cho thấy công tác thu chưa đạt hiệu quả tối ưu, ảnh hưởng đến khả năng cân đối chi tiêu của Nhà trường.

  3. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi, khoảng 70%, trong đó chi cho con người (tiền lương, phụ cấp) chiếm tới 60% chi thường xuyên, gây áp lực lớn lên nguồn tài chính của trường.

  4. Cơ sở vật chất và đầu tư cho nghiên cứu khoa học còn hạn chế: Tỷ trọng đầu tư cho cơ sở vật chất chỉ chiếm khoảng 10% tổng chi, trong khi quỹ học bổng cho sinh viên chiếm chưa đến 5%, thấp hơn nhiều so với các trường đại học cùng quy mô.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do nguồn ngân sách Nhà nước cấp giảm, trong khi học phí bị khống chế bởi mức trần thấp, đồng thời số lượng tuyển sinh giảm sút làm giảm nguồn thu từ học phí. So với các trường đại học công lập tại các nước phát triển như Mỹ, Đức hay Trung Quốc, Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh còn hạn chế trong việc đa dạng hóa nguồn thu và khai thác các nguồn tài chính ngoài ngân sách Nhà nước.

Việc chiếm tỷ trọng lớn chi cho con người phản ánh đặc thù của các trường đại học công lập, tuy nhiên cũng đặt ra yêu cầu cần tối ưu hóa chi tiêu để đảm bảo hiệu quả tài chính. Đầu tư cho cơ sở vật chất và nghiên cứu khoa học còn hạn chế ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo và khả năng nâng cao uy tín của Nhà trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ nguồn thu và chi trong giai đoạn 2014-2016, bảng phân tích tỷ lệ hoàn thành dự toán thu sự nghiệp và biểu đồ cơ cấu chi tiêu theo từng khoản mục để minh họa rõ nét hơn thực trạng tài chính của Nhà trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đa dạng hóa nguồn thu tài chính: Tăng cường hợp tác với doanh nghiệp, phát triển các dịch vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ nhằm tăng nguồn thu ngoài ngân sách Nhà nước. Mục tiêu tăng nguồn thu sự nghiệp lên ít nhất 50% tổng nguồn thu trong giai đoạn 2017-2020. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và các phòng ban liên quan.

  2. Tối ưu hóa chi tiêu tài chính: Xây dựng và thực hiện quy chế chi tiêu nội bộ chặt chẽ, thiết lập định mức chi tiêu hợp lý, đặc biệt trong chi thường xuyên và chi cho con người. Mục tiêu giảm tỷ trọng chi thường xuyên xuống dưới 65% tổng chi trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch - Tài chính phối hợp với các đơn vị liên quan.

  3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý tài chính hiện đại, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính nhằm nâng cao hiệu quả công tác. Mục tiêu hoàn thành đào tạo cho 100% cán bộ tài chính trong năm 2017. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và Phòng Tổ chức Hành chính.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và quỹ học bổng: Ưu tiên phân bổ ngân sách cho đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại và mở rộng quỹ học bổng nhằm thu hút sinh viên và nâng cao chất lượng đào tạo. Mục tiêu tăng tỷ trọng đầu tư cơ sở vật chất lên 15% tổng chi và quỹ học bổng lên 8% trong giai đoạn 2017-2020. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và Phòng Kế hoạch - Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường đại học công lập: Nhận diện các vấn đề quản lý tài chính thực tiễn, từ đó xây dựng chiến lược tài chính phù hợp với đặc thù từng trường.

  2. Phòng Kế hoạch - Tài chính các trường đại học: Áp dụng các giải pháp quản lý tài chính hiệu quả, tối ưu hóa nguồn thu và chi, nâng cao năng lực quản lý tài chính.

  3. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục và tài chính: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính phù hợp, thúc đẩy tự chủ tài chính và phát triển bền vững giáo dục đại học.

  4. Giảng viên và nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý tài chính: Nghiên cứu thực trạng và giải pháp quản lý tài chính trong các trường đại học công lập, phục vụ cho các đề tài nghiên cứu và luận văn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý tài chính trong trường đại học công lập lại quan trọng?
    Quản lý tài chính giúp đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách Nhà nước và các nguồn thu khác, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển bền vững của trường.

  2. Nguồn thu chính của các trường đại học công lập là gì?
    Nguồn thu chính gồm ngân sách Nhà nước cấp, học phí, thu từ hoạt động sự nghiệp và các nguồn thu khác như hợp tác nghiên cứu, dịch vụ đào tạo.

  3. Làm thế nào để tăng nguồn thu ngoài ngân sách Nhà nước?
    Thông qua đa dạng hóa các hoạt động hợp tác doanh nghiệp, phát triển dịch vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, cũng như thu hút các nguồn tài trợ.

  4. Nguyên tắc quản lý tài chính trong trường đại học công lập là gì?
    Bao gồm nguyên tắc hiệu quả, thống nhất, phân cấp và công khai minh bạch nhằm đảm bảo quản lý tài chính đúng mục tiêu và tiết kiệm.

  5. Các công cụ quản lý tài chính nào được áp dụng phổ biến?
    Bao gồm kế hoạch tài chính, quy chế chi tiêu nội bộ, hạch toán kế toán, thanh tra và kiểm tra tài chính nhằm kiểm soát và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính trong các trường đại học công lập, đặc biệt tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên.
  • Đánh giá thực trạng giai đoạn 2014-2016 cho thấy nguồn thu giảm sút, chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn và đầu tư cho cơ sở vật chất còn hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp đa dạng hóa nguồn thu, tối ưu hóa chi tiêu, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Các giải pháp được kỳ vọng sẽ được triển khai trong giai đoạn 2017-2020, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển bền vững của Nhà trường.
  • Khuyến khích các đơn vị liên quan áp dụng và phát triển các mô hình quản lý tài chính hiện đại, phù hợp với xu thế tự chủ tài chính trong giáo dục đại học.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp này để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và phát triển bền vững cho Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh.