Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng, nhu cầu nâng cao trình độ chuyên môn và kiến thức của nguồn nhân lực trở nên cấp thiết. Đào tạo sau đại học (ĐTSĐH) được xem là một trong những giải pháp quan trọng nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu công việc và sự phát triển xã hội. Tuy nhiên, tại Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh (IUH), số lượng ứng viên tham gia các chương trình đào tạo sau đại học chưa đạt chỉ tiêu đề ra trong giai đoạn 2020-2022. Cụ thể, tỷ lệ trúng tuyển/tuyển sinh có xu hướng giảm từ 21,29% năm 2020 xuống còn 12,81% năm 2022, trong khi tỷ lệ ra trường/trúng tuyển cũng chưa đạt mức kỳ vọng, dao động quanh 63,56% đến 76,29%.

Luận văn tập trung nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học của ứng viên tại IUH trong khoảng thời gian từ tháng 01/2023 đến tháng 06/2023, nhằm đề xuất các hàm ý quản trị giúp tăng cường tỷ lệ tham gia. Mục tiêu cụ thể gồm xác định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố như thái độ, chương trình đào tạo, học phí hợp lý, danh tiếng, chuẩn chủ quan và kiểm soát hành vi. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo sau đại học, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội và doanh nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết hành vi tiêu biểu trong nghiên cứu hành vi người tiêu dùng và quyết định học tập:

  • Thuyết hành động hợp lý (TRA): Mô hình này nhấn mạnh hai yếu tố chính ảnh hưởng đến hành vi là thái độ cá nhân và chuẩn chủ quan (subjective norms). Thái độ phản ánh sự đánh giá tích cực hoặc tiêu cực về hành vi, còn chuẩn chủ quan là nhận thức về áp lực xã hội từ người thân, bạn bè, thầy cô.

  • Thuyết hành vi dự định (TPB): Mở rộng từ TRA, TPB bổ sung yếu tố kiểm soát hành vi cảm nhận (perceived behavioral control), tức là cảm nhận của cá nhân về khả năng và điều kiện thực hiện hành vi. Ba yếu tố này cùng tác động đến dự định hành vi, từ đó ảnh hưởng đến quyết định thực hiện hành vi.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học, thái độ, chuẩn chủ quan, kiểm soát hành vi, danh tiếng trường, chương trình đào tạo và học phí hợp lý. Mô hình nghiên cứu đề xuất gồm 6 yếu tố độc lập ảnh hưởng đến quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nghiên cứu định tính: Thảo luận nhóm với 5 chuyên gia và 5 học viên đang theo học trình độ thạc sĩ, tiến sĩ tại IUH nhằm khám phá và hiệu chỉnh các yếu tố ảnh hưởng, đồng thời hoàn thiện thang đo.

  • Nghiên cứu định lượng: Thu thập dữ liệu qua khảo sát trực tiếp với 189 học viên đang theo học chương trình đào tạo sau đại học tại IUH, sử dụng phương pháp thuận tiện phi xác suất. Bảng câu hỏi gồm 28 biến quan sát đại diện cho 6 yếu tố độc lập và 1 biến phụ thuộc.

Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 23.0 với các bước: kiểm định độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy đa biến để đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố, kiểm định đa cộng tuyến, kiểm định ANOVA để phân tích sự khác biệt theo các biến kiểm soát như giới tính, độ tuổi, khối ngành và thu nhập.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thái độ là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học với hệ số hồi quy cao nhất, thể hiện qua các biến quan sát như nhận thức về lợi ích và sự xứng đáng của việc học thạc sĩ, tiến sĩ. Hệ số Cronbach’s Alpha của thang đo này đạt 0,891, đảm bảo độ tin cậy cao.

  2. Chương trình đào tạo đứng thứ hai về mức độ ảnh hưởng, với các yếu tố như đa dạng chương trình, môi trường học tập quốc tế, hỗ trợ sinh viên được đánh giá tích cực. Thang đo có hệ số Cronbach’s Alpha là 0,848 sau khi loại bỏ biến không phù hợp.

  3. Học phí hợp lý cũng là nhân tố quan trọng, với các biến quan sát về mức học phí phù hợp, linh hoạt trong đóng học phí, tuân thủ quy định Bộ Giáo dục. Hệ số Cronbach’s Alpha đạt 0,804.

  4. Danh tiếng trường có ảnh hưởng tích cực, thể hiện qua uy tín về chất lượng giảng viên, cơ sở vật chất và lịch sử hoạt động lâu năm của IUH. Thang đo có độ tin cậy cao với Cronbach’s Alpha 0,870.

  5. Chuẩn chủ quan (ảnh hưởng từ gia đình, bạn bè, thầy cô) và kiểm soát hành vi (cảm nhận về khả năng và điều kiện học tập) cũng có ảnh hưởng tích cực nhưng mức độ thấp hơn so với các yếu tố trên.

Phân tích hồi quy đa biến cho thấy mô hình giải thích được khoảng 73,15% sự biến thiên của quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học. Kiểm định ANOVA cho thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về quyết định tham gia theo giới tính, độ tuổi, khối ngành và thu nhập.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của thái độ và chương trình đào tạo trong quyết định học tập sau đại học. Học phí hợp lý và danh tiếng trường cũng là những yếu tố then chốt thu hút ứng viên. Chuẩn chủ quan và kiểm soát hành vi tuy có ảnh hưởng thấp hơn nhưng không thể xem nhẹ, đặc biệt trong bối cảnh văn hóa Việt Nam coi trọng sự tư vấn và hỗ trợ từ gia đình, xã hội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng yếu tố, bảng hệ số Cronbach’s Alpha và bảng phân tích hồi quy đa biến để minh họa độ tin cậy và mức độ ảnh hưởng cụ thể. Kết quả này giúp IUH hiểu rõ hơn về các nhân tố thúc đẩy hoặc cản trở quyết định tham gia đào tạo sau đại học, từ đó có chiến lược phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông và nâng cao nhận thức về lợi ích của đào tạo sau đại học: Tổ chức các buổi hội thảo, tư vấn trực tiếp nhằm cải thiện thái độ tích cực của ứng viên, nâng cao tỷ lệ đăng ký. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban đào tạo và truyền thông IUH.

  2. Đa dạng hóa và cập nhật chương trình đào tạo: Phát triển các chương trình phù hợp với nhu cầu thị trường lao động, tăng cường hợp tác quốc tế để nâng cao chất lượng và tính hấp dẫn. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Phòng đào tạo và các khoa chuyên môn.

  3. Xây dựng chính sách học phí linh hoạt và hợp lý: Cân nhắc các mức học phí phù hợp với thu nhập của đối tượng học viên, áp dụng chính sách hỗ trợ tài chính, học bổng cho học viên có hoàn cảnh khó khăn. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Ban quản lý tài chính và đào tạo.

  4. Nâng cao uy tín và thương hiệu của trường: Đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu khoa học, cải thiện cơ sở vật chất, tăng cường quảng bá thành tựu và chất lượng đào tạo. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban giám hiệu và phòng truyền thông.

  5. Tăng cường sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội: Phát triển các kênh tư vấn, tạo điều kiện để người thân và cộng đồng hiểu rõ giá trị của đào tạo sau đại học, từ đó tạo áp lực tích cực lên ứng viên. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Phòng công tác sinh viên và các tổ chức đoàn thể.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý các trường đại học: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến tuyển sinh sau đại học để xây dựng chiến lược phát triển đào tạo phù hợp, nâng cao chất lượng và số lượng học viên.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị Kinh doanh, Giáo dục: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả để phát triển các đề tài liên quan về hành vi học tập và quyết định giáo dục.

  3. Các cơ quan quản lý giáo dục và chính sách: Sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh chính sách đào tạo sau đại học, hỗ trợ các cơ sở giáo dục nâng cao hiệu quả tuyển sinh và đào tạo.

  4. Ứng viên và học viên sau đại học: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định học tập, từ đó có lựa chọn phù hợp với mục tiêu nghề nghiệp và điều kiện cá nhân.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định tham gia đào tạo sau đại học tại IUH?
    Thái độ của ứng viên là yếu tố quan trọng nhất, chiếm tỷ trọng ảnh hưởng lớn nhất trong mô hình nghiên cứu, thể hiện qua sự đánh giá tích cực về lợi ích và giá trị của việc học.

  2. Chương trình đào tạo có vai trò như thế nào trong quyết định học tập?
    Chương trình đào tạo đa dạng, phù hợp với nhu cầu thực tế và có môi trường học tập quốc tế giúp thu hút ứng viên, tạo động lực tham gia học tập.

  3. Học phí ảnh hưởng ra sao đến quyết định tham gia?
    Học phí hợp lý, linh hoạt trong thanh toán là yếu tố quan trọng giúp ứng viên cân nhắc và quyết định đăng ký học, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế hiện nay.

  4. Danh tiếng trường có thực sự quan trọng?
    Danh tiếng trường đại học ảnh hưởng tích cực đến quyết định học tập, bởi nó phản ánh chất lượng đào tạo, uy tín giảng viên và cơ sở vật chất.

  5. Chuẩn chủ quan và kiểm soát hành vi có ảnh hưởng thế nào?
    Chuẩn chủ quan từ gia đình, bạn bè và thầy cô cùng với cảm nhận về khả năng học tập (kiểm soát hành vi) có ảnh hưởng tích cực nhưng mức độ thấp hơn so với các yếu tố khác.

Kết luận

  • Luận văn đã xác định 6 yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học tại IUH: thái độ, chương trình đào tạo, học phí hợp lý, danh tiếng, chuẩn chủ quan và kiểm soát hành vi.
  • Thái độ và chương trình đào tạo là hai yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm phần lớn sự biến thiên trong quyết định học tập.
  • Tỷ lệ trúng tuyển/tuyển sinh và tỷ lệ ra trường tại IUH trong giai đoạn 2020-2022 có xu hướng giảm, cho thấy cần có các giải pháp nâng cao hiệu quả tuyển sinh và đào tạo.
  • Đề xuất các hàm ý quản trị nhằm cải thiện nhận thức, đa dạng chương trình, điều chỉnh học phí và nâng cao uy tín trường để thu hút nhiều ứng viên hơn.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 6-12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các cơ sở đào tạo khác.

Call-to-action: Lãnh đạo IUH và các cơ sở đào tạo sau đại học nên áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược phát triển đào tạo hiệu quả, đồng thời các nhà nghiên cứu có thể tiếp tục khai thác sâu hơn các yếu tố ảnh hưởng trong bối cảnh mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục sau đại học tại Việt Nam.