Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế sâu rộng, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ĐMST) được xem là động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững tại Việt Nam. Theo ước tính, mỗi năm Việt Nam có hàng nghìn kết quả nghiên cứu, sáng chế từ các trường đại học, viện nghiên cứu và các nhà sáng chế không chuyên, tuy nhiên việc thương mại hóa các kết quả này còn hạn chế. Để thúc đẩy phong trào khởi nghiệp, ngày 18/5/2016, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án Hỗ trợ Hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST quốc gia đến năm 2025 với mục tiêu hỗ trợ phát triển 2.000 dự án khởi nghiệp ĐMST và 600 doanh nghiệp khởi nghiệp ĐMST, đồng thời thu hút vốn đầu tư mạo hiểm với tổng giá trị ước tính lớn.

Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) với vai trò là cơ quan truyền thông đa nền tảng quốc gia, bao gồm phát thanh, truyền hình, báo điện tử và báo in, đã tích cực tham gia công tác thông tin, tuyên truyền về khởi nghiệp. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng truyền thông về khởi nghiệp trên hệ thống truyền thông của VOV từ năm 2017 đến hết tháng 6 năm 2018 nhằm phân tích hiệu quả, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng truyền thông về khởi nghiệp. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ nằm ở việc đánh giá hoạt động truyền thông mà còn góp phần xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, hỗ trợ phát triển kinh tế và nâng cao nhận thức xã hội về khởi nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: Lý thuyết Thiết lập chương trình nghị sự (Agenda Setting Theory) và mô hình cơ chế tác động của báo chí trong công tác thông tin, tuyên truyền. Lý thuyết Thiết lập chương trình nghị sự do Maxwell McCombs và Shaw phát triển năm 1972, nhấn mạnh vai trò của truyền thông trong việc định hướng công chúng về những vấn đề quan trọng thông qua việc lựa chọn và nhấn mạnh các sự kiện, chủ đề. Lý thuyết này giúp giải thích cách báo chí tạo ra nhận thức xã hội về khởi nghiệp bằng cách liên tục đưa tin và nhấn mạnh chủ đề này.

Mô hình cơ chế tác động của báo chí mô tả quá trình truyền thông từ việc lựa chọn sự kiện, xây dựng thông điệp, truyền tải qua các kênh báo chí đa nền tảng đến tác động lên ý thức và hành vi của công chúng. Các yếu tố cấu thành gồm thực tiễn xã hội, chủ thể (nhà báo), sản phẩm báo chí, kênh truyền thông, công chúng, thái độ hành vi và hiệu quả truyền thông. Mô hình này giúp phân tích cách thức VOV vận dụng các loại hình báo chí để tác động đến nhận thức và hành động của xã hội về khởi nghiệp.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (startup ĐMST), truyền thông đa nền tảng (multiplatform communication) và truyền thông hội tụ (media convergence). Khởi nghiệp ĐMST là hoạt động kinh doanh dựa trên công nghệ mới, mô hình kinh doanh sáng tạo và có khả năng tăng trưởng nhanh. Truyền thông đa nền tảng là xu hướng báo chí cung cấp thông tin trên nhiều nền tảng kỹ thuật số khác nhau như website, ứng dụng di động và mạng xã hội. Truyền thông hội tụ đề cập đến sự kết hợp các loại hình báo chí truyền thống và kỹ thuật số trong một cơ quan truyền thông đa phương tiện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích nội dung (Content Analysis) để khảo sát các tác phẩm báo chí về khởi nghiệp trên hệ thống truyền thông đa nền tảng của VOV trong giai đoạn từ 1/1/2017 đến 30/6/2018, với bổ sung số liệu năm 2016 để đảm bảo tính logic. Cỡ mẫu gồm hàng trăm tác phẩm báo chí thuộc các loại hình phát thanh, truyền hình, báo in và báo điện tử. Phương pháp chọn mẫu là chọn lọc các tác phẩm tiêu biểu, có nội dung liên quan trực tiếp đến khởi nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu trường hợp (Case Study) được áp dụng để phân tích sâu các ví dụ điển hình về hoạt động truyền thông khởi nghiệp của VOV, đánh giá vai trò và hiệu quả của từng loại hình báo chí trong việc phối hợp truyền tải thông tin. Ngoài ra, phương pháp phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm tập trung được thực hiện với các chuyên gia báo chí, lãnh đạo kênh/hệ của VOV, phóng viên và chuyên gia khởi nghiệp nhằm thu thập các nhận định, đánh giá và đề xuất giải pháp.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến giữa năm 2018, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và cập nhật. Các thao tác nghiên cứu bổ sung gồm phân tích, tổng hợp, so sánh và đối chiếu nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và hình thức tác phẩm báo chí về khởi nghiệp tăng trưởng rõ rệt: Từ năm 2016 đến 6/2018, hệ thống truyền thông của VOV đã sản xuất hơn 300 tác phẩm báo chí về khởi nghiệp, bao gồm các bài viết, phóng sự, chương trình phát thanh và truyền hình. Trong đó, năm 2017 ghi nhận sự tăng trưởng khoảng 30% so với năm 2016 về số lượng tác phẩm liên quan đến khởi nghiệp.

  2. Nội dung thông tin đa dạng và tập trung vào các chủ đề trọng điểm: Các tác phẩm tập trung phản ánh các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp của Nhà nước, các mô hình khởi nghiệp sáng tạo, các tấm gương thành công, cũng như các chính sách, cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp. Ví dụ, hơn 900 dự án khởi nghiệp được ươm tạo và 300 sản phẩm khởi nghiệp đã được kết nối đến cộng đồng và các quỹ đầu tư thông qua các kênh truyền thông của VOV.

  3. Vai trò liên kết đa nền tảng của VOV được phát huy: VOV đã tận dụng thế mạnh của hệ thống truyền thông đa nền tảng để phối hợp liên kết các loại hình báo chí, từ phát thanh, truyền hình đến báo điện tử và báo in, tạo nên sự đồng bộ trong truyền tải thông tin về khởi nghiệp. Khoảng 40 quỹ đầu tư mạo hiểm hoạt động tại Việt Nam được giới thiệu rộng rãi qua các kênh của VOV, góp phần thu hút vốn đầu tư cho các startup.

  4. Hình thức truyền tải đa dạng, phù hợp với đặc điểm từng nền tảng: Nội dung trên nền tảng di động được trình bày ngắn gọn, súc tích, phù hợp với thói quen tiếp nhận thông tin nhanh của người dùng. Các chương trình truyền hình và phát thanh có sự tương tác cao, thu hút sự quan tâm của đông đảo khán giả. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về sự đồng bộ và kết nối nội dung giữa các nền tảng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự tăng trưởng và đa dạng trong truyền thông về khởi nghiệp tại VOV xuất phát từ sự quan tâm đặc biệt của Nhà nước đối với phong trào khởi nghiệp ĐMST, thể hiện qua các đề án, chính sách và sự kiện lớn như Ngày hội Khởi nghiệp công nghệ Quốc gia. VOV với vai trò là cơ quan truyền thông đa nền tảng đầu tiên và duy nhất của Việt Nam đã tận dụng hiệu quả các loại hình báo chí để truyền tải thông tin, góp phần nâng cao nhận thức xã hội về khởi nghiệp.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả nghiên cứu cho thấy VOV đã vận dụng thành công lý thuyết Thiết lập chương trình nghị sự trong việc định hướng dư luận xã hội về khởi nghiệp, tạo ra hiệu ứng xã hội tích cực. Việc phối hợp đa nền tảng giúp tăng cường khả năng tiếp cận và tương tác với công chúng, phù hợp với xu thế phát triển báo chí hiện đại.

Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế như sự chưa đồng bộ hoàn toàn giữa các nền tảng, nội dung chưa thực sự sâu sắc và chưa khai thác tối đa các hình thức truyền thông mới như mạng xã hội. Các biểu đồ và bảng số liệu minh họa có thể trình bày số lượng tác phẩm theo từng loại hình báo chí, tỷ lệ tăng trưởng hàng năm, cũng như phân bố nội dung theo chủ đề để làm rõ hơn thực trạng truyền thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường liên kết và phối hợp nội dung giữa các nền tảng truyền thông của VOV: Xây dựng chiến lược truyền thông đa nền tảng đồng bộ, đảm bảo nội dung trên phát thanh, truyền hình, báo điện tử và báo in bổ trợ và liên kết chặt chẽ, giúp công chúng tiếp nhận thông tin một cách liền mạch và hiệu quả. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng; chủ thể: Ban lãnh đạo VOV và các phòng ban chuyên môn.

  2. Đổi mới hình thức truyền tải, tăng cường ứng dụng công nghệ số: Phát triển các sản phẩm báo chí đa phương tiện sáng tạo, tận dụng mạng xã hội, ứng dụng di động và các công nghệ tương tác để thu hút và giữ chân khán giả, đặc biệt là giới trẻ. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; chủ thể: Bộ phận sản xuất nội dung và công nghệ thông tin của VOV.

  3. Nâng cao chất lượng nội dung, tập trung phân tích sâu và phản biện: Đào tạo đội ngũ phóng viên, biên tập viên về kỹ năng phân tích, phản biện và khai thác chuyên sâu các vấn đề liên quan đến khởi nghiệp, nhằm cung cấp thông tin chính xác, đa chiều và có chiều sâu. Thời gian thực hiện: liên tục; chủ thể: Ban đào tạo và phát triển nhân lực VOV.

  4. Mở rộng hợp tác với các tổ chức khởi nghiệp, quỹ đầu tư và chuyên gia: Tăng cường kết nối với các mạng lưới khởi nghiệp, nhà đầu tư và chuyên gia để cập nhật thông tin, tổ chức các chương trình tọa đàm, hội thảo, tạo diễn đàn trao đổi thông tin đa chiều về khởi nghiệp. Thời gian thực hiện: 12 tháng; chủ thể: Ban hợp tác quốc tế và đối ngoại VOV.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ các cơ quan báo chí, truyền thông: Giúp hiểu rõ vai trò và cách thức vận dụng truyền thông đa nền tảng trong việc tuyên truyền các chủ đề kinh tế xã hội, đặc biệt là khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

  2. Nhà quản lý và hoạch định chính sách về khởi nghiệp: Cung cấp góc nhìn về hiệu quả truyền thông trong việc hỗ trợ xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp, từ đó hoàn thiện chính sách và cơ chế hỗ trợ phù hợp.

  3. Các doanh nghiệp khởi nghiệp và startup: Nhận biết được vai trò của truyền thông trong việc quảng bá sản phẩm, kết nối nhà đầu tư và phát triển thị trường, từ đó xây dựng chiến lược truyền thông hiệu quả.

  4. Giảng viên, sinh viên ngành báo chí, truyền thông và quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập về truyền thông đa nền tảng, truyền thông khởi nghiệp và phát triển doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao truyền thông đa nền tảng lại quan trọng trong tuyên truyền về khởi nghiệp?
    Truyền thông đa nền tảng giúp tiếp cận công chúng trên nhiều kênh khác nhau như phát thanh, truyền hình, báo điện tử và mạng xã hội, tăng khả năng lan tỏa thông tin và tương tác với người nghe, người xem, từ đó nâng cao hiệu quả tuyên truyền.

  2. VOV đã đạt được những thành tựu gì trong truyền thông về khởi nghiệp?
    VOV đã sản xuất hơn 300 tác phẩm báo chí về khởi nghiệp trong giai đoạn 2016-2018, giới thiệu hơn 900 dự án khởi nghiệp được ươm tạo và kết nối với các quỹ đầu tư, góp phần thu hút vốn đầu tư mạo hiểm lên đến hàng chục triệu USD.

  3. Những hạn chế chính trong hoạt động truyền thông khởi nghiệp của VOV là gì?
    Hạn chế gồm sự chưa đồng bộ hoàn toàn giữa các nền tảng truyền thông, nội dung chưa sâu sắc và chưa khai thác tối đa các hình thức truyền thông mới như mạng xã hội, cũng như thiếu sự tương tác đa chiều với công chúng.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng truyền thông về khởi nghiệp?
    Cần tăng cường liên kết nội dung đa nền tảng, đổi mới hình thức truyền tải, nâng cao kỹ năng phân tích và phản biện của đội ngũ làm báo, đồng thời mở rộng hợp tác với các tổ chức khởi nghiệp và nhà đầu tư.

  5. Vai trò của báo chí trong việc hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp là gì?
    Báo chí cung cấp thông tin chính xác, kịp thời về chính sách, thị trường và các mô hình khởi nghiệp thành công, giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng, nhà đầu tư và xây dựng niềm tin với công chúng, từ đó thúc đẩy phát triển bền vững.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng truyền thông về khởi nghiệp trên hệ thống đa nền tảng của VOV trong giai đoạn 2016-2018, ghi nhận sự tăng trưởng về số lượng và chất lượng tác phẩm báo chí.
  • VOV đã vận dụng hiệu quả lý thuyết Thiết lập chương trình nghị sự và mô hình cơ chế tác động của báo chí để định hướng dư luận xã hội về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.
  • Truyền thông đa nền tảng được khai thác nhằm tăng cường khả năng tiếp cận và tương tác với công chúng, góp phần xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam.
  • Hạn chế về sự đồng bộ nội dung và khai thác công nghệ số cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả truyền thông trong tương lai.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường liên kết đa nền tảng, đổi mới hình thức truyền tải, nâng cao chất lượng nội dung và mở rộng hợp tác với các tổ chức khởi nghiệp, nhà đầu tư.

Next steps: VOV cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới để phát huy tối đa vai trò truyền thông trong phát triển khởi nghiệp. Các cơ quan báo chí khác cũng có thể tham khảo mô hình và kinh nghiệm của VOV để nâng cao hiệu quả truyền thông đa nền tảng.

Call to action: Các nhà quản lý, phóng viên và doanh nghiệp khởi nghiệp hãy cùng phối hợp, tận dụng sức mạnh truyền thông đa nền tảng để thúc đẩy phong trào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững của đất nước.