PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ NGƯỜI LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH PHÁP LUẬT Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

• Tác giả: Ngô Phương Duyên
• Người hướng dẫn: ThS. Lương Thanh Bình
• Trường học: Học viện Ngân hàng
• Chuyên ngành: Luật
• Đề tài: Pháp luật về bảo vệ người lao động chưa thành niên và thực tiễn thi hành pháp luật ở Việt Nam hiện nay
• Loại tài liệu: Khóa luận tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
• 1.3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Ý nghĩa và những đóng góp của đề tài nghiên cứu
• 1.6.1. Ý nghĩa
• 1.6.2. Đóng góp
• 1.7. Kết cấu của đề tài nghiên cứu
• 2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGƯỜI LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN VÀ PHÁP LUẬT BẢO VỆ NGƯỜI LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN Ở VIỆT NAM
• 2.1. Lý luận về người lao động chưa thành niên
• 2.1.1. Khái niệm người chưa thành niên
• 2.1.2. Khái niệm người lao động chưa thành niên
• 2.1.3. Lý luận pháp luật về bảo vệ người lao động chưa thành niên
• 2.1.3.1. Khái niệm pháp luật về bảo vệ NLĐCTN
• 2.1.3.2. Nguyên tắc của pháp luật về bảo vệ NLĐCTN
• 2.1.3.3. Nội dung của pháp luật về bảo vệ NLĐCTN
• 2.1.3.3.1. Quy định về việc làm cho NLĐCTN
• 2.1.3.3.2. Quy định về đào tạo nghề, phát triển kỹ năng nghề cho NLĐCTN
• 2.1.3.3.3. Quy định về giao kết hợp đồng lao động cho NLĐCTN
• 2.1.3.3.4. Quy định về tiền lương cho NLĐCTN
• 2.1.3.3.5. Quy định về thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi cho NLĐCTN
• 2.1.3.3.6. Quy định về an toàn lao động, vệ sinh lao động cho NLĐCTN
• 2.1.3.3.7. Quy định về kỷ luật lao động, trách nhiệm vật chất cho NLĐCTN
• 2.1.3.3.8. Quy định về thanh tra, xử lý vi phạm và giải quyết tranh chấp
• 2.1.4. Pháp luật về bảo vệ NLĐCTN trong Công ước của tế và một số nước trên thế giới
• 2.1.4.1. Pháp luật về bảo vệ NLĐCTN trong các Công ước của tế
• 2.1.4.2. Pháp luật của một số quốc gia trên thế giới về bảo vệ NLĐCTN
• 3. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ NGƯỜI LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN Ở VIỆT NAM
• 3.1. Thực trạng quy định của pháp luật về bảo vệ NLĐCTN ở Việt Nam
• 3.1.1. Các quy định về bảo vệ việc làm cho NLĐCTN
• 3.1.2. Các quy định trong giáo dục nghề nghiệp và phát triển kỹ năng nghề cho NLĐCTN
• 3.1.3. Các quy định về hợp đồng đối với NLĐCTN
• 3.1.4. Các quy định về bảo vệ tiền lương cho NLĐCTN
• 3.1.5. Các quy định bảo vệ về thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi của NLĐCTN
• 3.1.6. Các quy định bảo vệ về an toàn lao động, vệ sinh lao động đối với NLĐCTN
• 3.1.7. Các quy định bảo vệ về kỷ luật lao động, trách nhiệm vật chất đối với NLĐCTN
• 3.1.8. Các quy định bảo vệ NLĐCTN về thanh tra, xử lý vi phạm pháp luật và giải quyết tranh chấp lao động
• 3.2. Thực tiễn thi hành pháp luật về bảo vệ NLĐCTN ở Việt Nam
• 3.2.1. Khái quát về tình hình sử lao động chưa thành niên
• 3.2.2. Thực tiễn thực hiện pháp luật lao động về việc làm của NLĐCTN
• 3.2.3. Thực tiễn thực hiện pháp luật về hợp đồng lao động đối với NLĐCTN ở Việt Nam
• 3.2.4. Thực tiễn thực hiện quy định về tiền lương đối với NLĐCTN ở Việt Nam
• 3.2.5. Thực tiễn thực hiện quy định của pháp luật về thời giờ làm việc và thời giờ nghỉ ngơi của NLĐCTN ở Việt Nam
• 3.2.6. Thực tiễn thực hiện các quy định về an toàn lao động và vệ sinh lao động đối với NLĐCTN ở Việt Nam
• 3.2.7. Thực tiễn thực hiện các quy định về kỷ luật lao động, trách nhiệm vật chất đối với NLĐCTN ở Việt Nam
• 3.2.8. Thực tiễn thực hiện các quy định về thanh tra, xử lý vi phạm pháp luật và giải quyết tranh chấp lao động ở Việt Nam
• 3.3. Một số kết quả đạt được và những hạn chế trong quá trình thực thi pháp luật về bảo vệ NLĐCTN
• 4. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT, NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN Ở VIỆT NAM
• 4.1. Định hướng hoàn thiện pháp luật về bảo vệ lao động chưa thành niên
• 4.2. Một số kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về bảo vệ lao động chưa thành niên
• 4.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về bảo vệ lao động chưa thành niên
• 4.3.1. Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật để nâng cao nhận thức cho các chủ thể
• 4.3.2. Thúc đẩy giáo dục cho người chưa thành niên
• 4.3.3. Tăng cường chính sách kinh tế hỗ trợ cho người chưa thành niên thuộc hộ nghèo
• 4.3.4. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát, thực hiện pháp luật về người lao động chưa thành niên
• 4.3.5. Xây dựng, thành lập các tổ chức phi lợi nhuận về bảo vệ NLĐCTN
• 4.3.6. Tăng cường sự hợp tác quốc tế trong vấn đề người lao động chưa thành niên
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Pháp Luật Bảo Vệ Người Lao Động Chưa Thành Niên

Các vấn đề liên quan đến người lao động và công tác bảo vệ người lao động, đặc biệt là người lao động chưa thành niên, luôn là ưu tiên hàng đầu của Đảng, Nhà nước và các nhà làm luật. Nhóm người lao động chưa thành niên có khả năng tiếp thu nhanh, nhạy bén và dễ thích nghi, nhưng do đặc điểm về độ tuổi, thể lực, trí lực và kinh nghiệm sống còn hạn chế, họ dễ bị lợi dụng, xâm hại hoặc phụ thuộc vào người sử dụng lao động. Nhận thức rõ tầm quan trọng của việc bảo vệ trẻ em, Nhà nước đã có nhiều hoạt động nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho đối tượng này. Việt Nam đã phê chuẩn Công ước Quyền Trẻ em năm 1990, trở thành quốc gia đầu tiên ở châu Á cam kết thực hiện công ước này. Nhiều văn bản pháp luật hiện hành đã có quy định riêng đối với người chưa thành niên, bao gồm Luật Thanh niên, Bộ luật Lao động, Luật Chăm sóc sức khỏe nhân dân, Bộ luật Dân sự, Bộ luật Hình sự, Luật Bình đẳng giới, Luật Bảo hiểm y tế, Luật Giáo dục, Luật Phòng chống bạo lực gia đình, Luật Phòng chống buôn bán người, và Luật an toàn vệ sinh lao động. Tuy nhiên, tình trạng vi phạm quyền của người chưa thành niên, bao gồm cả người lao động, vẫn diễn ra phức tạp. Nguyên nhân chủ yếu là do các quy phạm pháp luật còn thiếu thống nhất, thiếu toàn diện, nhiều văn bản và chính sách còn mâu thuẫn và trùng lặp. Sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan còn hạn chế, và ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ và nhân dân chưa cao. Tác giả Ngô Phương Duyên trong luận văn tốt nghiệp đã đi sâu nghiên cứu về các quy định hiện hành của pháp luật về bảo vệ NLĐCTN so với các luật cũ để từ đó có những kiến nghị phù hợp hơn với tình hình hiện nay. [Trích dẫn: (Ngô Phương Duyên, 2024)].

1.1. Khái Niệm Pháp Lý về Người Lao Động Chưa Thành Niên

Theo Bộ luật Dân sự 2015, người chưa thành niên là người chưa đủ 18 tuổi. Các chuyên gia chứng minh con người đạt được sự phát triển toàn diện khi đã thành niên và đủ 18 tuổi. Do đó, người chưa thành niên gồm tất cả những người dưới 18 tuổi, những người chưa phải chịu hoặc chỉ chịu một phần trách nhiệm pháp lý đối với hành vi của mình. Họ cần được bảo vệ khỏi sự xâm hại và tạo điều kiện phát triển toàn diện. Như vậy, người chưa thành niên là những người dưới 18 tuổi theo pháp luật Việt Nam.

1.2. So Sánh Định Nghĩa Người Lao Động Chưa Thành Niên

Khái niệm về người lao động là người làm việc cho người sử dụng lao động theo thỏa thuận, được trả lương và chịu sự quản lý, điều hành, giám sát. Khái niệm về NLĐCTN cũng tương tự ở các khía cạnh như đều làm việc cho NSDLĐ. Tuy nhiên, những người lao động này là NLĐCTN và có những đặc thù riêng. Theo Công ước về tuổi lao động tối thiểu, 1973 (Công ước số 138), độ tuổi tối thiểu được tuyển dụng vào làm việc hoặc được tham gia lao động phải “không được dưới độ tuổi kết thúc chương trình giáo dục bắt buộc và trong bất kỳ trường hợp nào cũng không được dưới 15 tuổi. Điều 119, BLLĐ ban hành năm 1994, quy định:“Người lao động chưa thành niên là người lao động dưới 18 tuổi”. Quy định này cũng tương tự như quy định BLLĐ 2019 tại khoản 1 Điều 143 “Lao động chưa thành niên là người lao động chưa đủ 18 tuổi”.

II. Thực Trạng Sử Dụng và Bóc Lột Lao Động Trẻ Em Vấn Đề Nhức Nhối

Mặc dù có những quy định chặt chẽ của pháp luật lao động Việt Nam, tình trạng sử dụng lao động trẻ em vẫn diễn ra khá phổ biến, đặc biệt là trong các ngành nghề phi chính thức như giúp việc gia đình, sản xuất nông nghiệp, hoặc các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ. Nhiều người lao động chưa thành niên phải làm việc trong điều kiện nặng nhọc, độc hại, không đảm bảo an toàn lao động và vệ sinh lao động, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển của các em. Thậm chí, có những trường hợp bóc lột lao động trẻ em, trả lương thấp hơn mức quy định hoặc không trả lương, ép các em làm việc quá sức, hoặc có hành vi xâm hại đến nhân phẩm, danh dự của các em. Điều này không chỉ vi phạm nghiêm trọng quyền của người lao động chưa thành niên, mà còn gây ra những hậu quả tiêu cực cho xã hội. [Trích dẫn: (Số liệu thống kê về số lượng lao động trẻ em vi phạm các quy định của pháp luật)].

2.1. Các Hình Thức Bóc Lột Lao Động Trẻ Em Phổ Biến

Bóc lột lao động trẻ em là một vấn nạn nghiêm trọng, tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau. Một trong những hình thức phổ biến nhất là sử dụng lao động trẻ em trong các công việc nặng nhọc, độc hại và nguy hiểm, như khai thác khoáng sản, sản xuất vật liệu xây dựng, hoặc làm việc trong các xưởng may mặc, da giày với điều kiện làm việc tồi tệ. Một hình thức bóc lột lao động khác là trả lương thấp hơn mức quy định cho người lao động chưa thành niên, hoặc thậm chí không trả lương, lợi dụng sự thiếu hiểu biết và phụ thuộc của các em. Ngoài ra, người lao động chưa thành niên còn có thể bị ép làm việc quá sức, kéo dài thời gian làm việc, hoặc bị xâm hại đến nhân phẩm, danh dự.

2.2. Hậu Quả Của Bóc Lột Lao Động Trẻ Em

Hậu quả của lao động sớm và bóc lột lao động trẻ em là vô cùng nghiêm trọng và có tác động lâu dài đến sự phát triển của cá nhân và xã hội. Về mặt sức khỏe, người lao động chưa thành niên phải đối mặt với nguy cơ mắc các bệnh nghề nghiệp, suy dinh dưỡng, hoặc các vấn đề về tâm lý do làm việc trong điều kiện khắc nghiệt và áp lực cao. Về mặt giáo dục, các em có thể phải bỏ học hoặc không có điều kiện học tập đầy đủ, ảnh hưởng đến tương lai và cơ hội phát triển của bản thân. Ngoài ra, bóc lột lao động trẻ em còn gây ra những hệ lụy về mặt xã hội, như gia tăng tình trạng nghèo đói, bất bình đẳng, và tội phạm.

III. Giải Pháp Hoàn Thiện Pháp Luật Bảo Vệ Quyền Lao Động Trẻ Em

Để giải quyết triệt để tình trạng bóc lột lao động trẻ em, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện từ phía Nhà nước, các tổ chức xã hội và cộng đồng. Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ người lao động chưa thành niên là một trong những giải pháp quan trọng hàng đầu. Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định hiện hành để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ và phù hợp với thực tiễn. Đồng thời, cần tăng cường chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên, đảm bảo tính răn đe và phòng ngừa. [Trích dẫn: (Đề xuất sửa đổi, bổ sung các điều khoản cụ thể trong Bộ luật Lao động và các văn bản hướng dẫn thi hành)].

3.1. Rà Soát và Sửa Đổi Các Quy Định Pháp Luật Hiện Hành

Việc rà soát và sửa đổi các quy định pháp luật hiện hành về bảo vệ người lao động chưa thành niên là một yêu cầu cấp thiết. Cần tập trung vào việc làm rõ các khái niệm, định nghĩa, và tiêu chuẩn liên quan đến lao động trẻ em, đảm bảo sự thống nhất và đồng bộ trong các văn bản pháp luật. Đồng thời, cần bổ sung các quy định về trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, người sử dụng lao động, và gia đình trong việc phòng ngừa và xử lý các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên. Việc sửa đổi cũng cần đảm bảo phù hợp với các công ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết.

3.2. Tăng Cường Chế Tài Xử Phạt Vi Phạm Quyền Lao Động

Để tăng cường tính răn đe và phòng ngừa, cần tăng cường chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên. Các hình thức xử phạt có thể bao gồm phạt tiền, tước quyền sử dụng giấy phép kinh doanh, hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các trường hợp nghiêm trọng. Ngoài ra, cần công khai danh tính của các người sử dụng lao động vi phạm trên các phương tiện truyền thông để tạo áp lực dư luận và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật.

IV. Nâng Cao Hiệu Quả Thực Thi Pháp Luật Bảo Vệ Lao Động Trẻ Em

Bên cạnh việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, cần nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về bảo vệ người lao động chưa thành niên. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, như Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Thanh tra lao động, Công an, và các tổ chức xã hội. Cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra các cơ sở sản xuất, kinh doanh để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm. Đồng thời, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật để nâng cao nhận thức của người lao động, người sử dụng lao động và cộng đồng về quyền của người lao động chưa thành niên. [Trích dẫn: (Báo cáo về số lượng các cuộc thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm về lao động trẻ em trong năm vừa qua)].

4.1. Tăng Cường Công Tác Thanh Tra Kiểm Tra Lao Động

Công tác thanh tra, kiểm tra lao động đóng vai trò then chốt trong việc phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên. Cần tăng cường số lượng và chất lượng các cuộc thanh tra, kiểm tra, đặc biệt là tại các khu vực có nguy cơ cao về sử dụng lao động trẻ em, như các khu công nghiệp, khu chế xuất, và các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ. Các cuộc thanh tra, kiểm tra cần được thực hiện một cách khách quan, minh bạch, và tuân thủ đúng quy trình pháp luật.

4.2. Đẩy Mạnh Tuyên Truyền Giáo Dục Pháp Luật

Nâng cao nhận thức về pháp luật cho người lao động, người sử dụng lao động và cộng đồng là một yếu tố quan trọng để đảm bảo quyền của người lao động chưa thành niên. Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật thông qua các phương tiện truyền thông, các buổi tập huấn, hội thảo, và các hoạt động cộng đồng. Nội dung tuyên truyền cần tập trung vào các quy định về tuổi lao động tối thiểu, điều kiện làm việc, quyền và nghĩa vụ của người lao động chưa thành niên và người sử dụng lao động, và các chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm.

V. Phát Triển Giáo Dục và Kỹ Năng Giải Pháp Bền Vững Cho Tương Lai

Để đảm bảo tương lai tốt đẹp cho người lao động chưa thành niên, cần tập trung vào việc phát triển giáo dục và kỹ năng cho các em. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ giáo dục nghề nghiệp cho người chưa thành niên, tạo điều kiện cho các em được học tập, nâng cao trình độ và có cơ hội tìm kiếm việc làm tốt hơn. Đồng thời, cần khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào việc đào tạo nghề cho người lao động chưa thành niên, giúp các em có được những kỹ năng cần thiết để đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. [Trích dẫn: (Số liệu về tỷ lệ người lao động chưa thành niên được đào tạo nghề và có việc làm ổn định)].

5.1. Hỗ Trợ Giáo Dục Nghề Nghiệp Cho Người Chưa Thành Niên

Hỗ trợ giáo dục nghề nghiệp cho người chưa thành niên là một giải pháp quan trọng để giúp các em có được những kỹ năng cần thiết để tìm kiếm việc làm tốt hơn. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ tài chính cho các em có hoàn cảnh khó khăn, tạo điều kiện cho các em được học tập tại các trường nghề, trung tâm dạy nghề, hoặc các cơ sở đào tạo khác. Đồng thời, cần đảm bảo chất lượng đào tạo tại các cơ sở này, giúp các em có được những kiến thức và kỹ năng đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.

5.2. Khuyến Khích Doanh Nghiệp Tham Gia Đào Tạo Nghề

Khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào việc đào tạo nghề cho người lao động chưa thành niên là một cách hiệu quả để giúp các em có được những kỹ năng thực tế và kinh nghiệm làm việc. Nhà nước có thể có chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, hoặc các hình thức hỗ trợ khác để khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào hoạt động này. Đồng thời, cần có cơ chế giám sát và đánh giá chất lượng đào tạo của các doanh nghiệp, đảm bảo rằng người lao động chưa thành niên được đào tạo một cách bài bản và chuyên nghiệp.

VI. Tăng Cường Hợp Tác Quốc Tế Bảo Vệ Lao Động Chưa Thành Niên

Vấn đề bảo vệ người lao động chưa thành niên là một vấn đề toàn cầu, đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia và các tổ chức quốc tế. Việt Nam cần tăng cường hợp tác với các nước trong khu vực và trên thế giới để trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ thông tin và phối hợp hành động trong việc phòng ngừa và xử lý các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên. Đồng thời, cần tích cực tham gia vào các diễn đàn quốc tế về lao động trẻ em để thể hiện vai trò và trách nhiệm của mình trong việc giải quyết vấn đề này. [Trích dẫn: (Các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết về bảo vệ quyền trẻ em và phòng chống lao động trẻ em)].

6.1. Tham Gia Các Diễn Đàn Quốc Tế Về Lao Động Trẻ Em

Việc tham gia các diễn đàn quốc tế về lao động trẻ em là cơ hội để Việt Nam thể hiện vai trò và trách nhiệm của mình trong việc giải quyết vấn đề này. Tại các diễn đàn này, Việt Nam có thể chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi thông tin, và phối hợp hành động với các quốc gia khác trong việc phòng ngừa và xử lý các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên. Đồng thời, Việt Nam cũng có thể học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác trong việc xây dựng và thực thi pháp luật về bảo vệ người lao động chưa thành niên.

6.2. Hợp Tác Song Phương và Đa Phương Với Các Quốc Gia

Hợp tác song phương và đa phương với các quốc gia là một yếu tố quan trọng để tăng cường hiệu quả của công tác bảo vệ người lao động chưa thành niên. Việt Nam có thể ký kết các hiệp định hợp tác với các quốc gia khác để trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm, và phối hợp hành động trong việc phòng ngừa và xử lý các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên. Đồng thời, Việt Nam cũng có thể tham gia vào các dự án hợp tác đa phương do các tổ chức quốc tế khởi xướng để hỗ trợ các quốc gia khác trong việc giải quyết vấn đề này.