PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ NGƯỜI LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH PHÁP LUẬT Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Theo Bộ luật Dân sự 2015, người chưa thành niên là người chưa đủ 18 tuổi. Các chuyên gia chứng minh con người đạt được sự phát triển toàn diện khi đã thành niên và đủ 18 tuổi. Do đó, người chưa thành niên gồm tất cả những người dưới 18 tuổi, những người chưa phải chịu hoặc chỉ chịu một phần trách nhiệm pháp lý đối với hành vi của mình. Họ cần được bảo vệ khỏi sự xâm hại và tạo điều kiện phát triển toàn diện. Như vậy, người chưa thành niên là những người dưới 18 tuổi theo pháp luật Việt Nam.

Khái niệm về người lao động là người làm việc cho người sử dụng lao động theo thỏa thuận, được trả lương và chịu sự quản lý, điều hành, giám sát. Khái niệm về NLĐCTN cũng tương tự ở các khía cạnh như đều làm việc cho NSDLĐ. Tuy nhiên, những người lao động này là NLĐCTN và có những đặc thù riêng. Theo Công ước về tuổi lao động tối thiểu, 1973 (Công ước số 138), độ tuổi tối thiểu được tuyển dụng vào làm việc hoặc được tham gia lao động phải “không được dưới độ tuổi kết thúc chương trình giáo dục bắt buộc và trong bất kỳ trường hợp nào cũng không được dưới 15 tuổi. Điều 119, BLLĐ ban hành năm 1994, quy định:“Người lao động chưa thành niên là người lao động dưới 18 tuổi”. Quy định này cũng tương tự như quy định BLLĐ 2019 tại khoản 1 Điều 143 “Lao động chưa thành niên là người lao động chưa đủ 18 tuổi”.

Bóc lột lao động trẻ em là một vấn nạn nghiêm trọng, tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau. Một trong những hình thức phổ biến nhất là sử dụng lao động trẻ em trong các công việc nặng nhọc, độc hại và nguy hiểm, như khai thác khoáng sản, sản xuất vật liệu xây dựng, hoặc làm việc trong các xưởng may mặc, da giày với điều kiện làm việc tồi tệ. Một hình thức bóc lột lao động khác là trả lương thấp hơn mức quy định cho người lao động chưa thành niên, hoặc thậm chí không trả lương, lợi dụng sự thiếu hiểu biết và phụ thuộc của các em. Ngoài ra, người lao động chưa thành niên còn có thể bị ép làm việc quá sức, kéo dài thời gian làm việc, hoặc bị xâm hại đến nhân phẩm, danh dự.

Hậu quả của lao động sớm và bóc lột lao động trẻ em là vô cùng nghiêm trọng và có tác động lâu dài đến sự phát triển của cá nhân và xã hội. Về mặt sức khỏe, người lao động chưa thành niên phải đối mặt với nguy cơ mắc các bệnh nghề nghiệp, suy dinh dưỡng, hoặc các vấn đề về tâm lý do làm việc trong điều kiện khắc nghiệt và áp lực cao. Về mặt giáo dục, các em có thể phải bỏ học hoặc không có điều kiện học tập đầy đủ, ảnh hưởng đến tương lai và cơ hội phát triển của bản thân. Ngoài ra, bóc lột lao động trẻ em còn gây ra những hệ lụy về mặt xã hội, như gia tăng tình trạng nghèo đói, bất bình đẳng, và tội phạm.

Việc rà soát và sửa đổi các quy định pháp luật hiện hành về bảo vệ người lao động chưa thành niên là một yêu cầu cấp thiết. Cần tập trung vào việc làm rõ các khái niệm, định nghĩa, và tiêu chuẩn liên quan đến lao động trẻ em, đảm bảo sự thống nhất và đồng bộ trong các văn bản pháp luật. Đồng thời, cần bổ sung các quy định về trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, người sử dụng lao động, và gia đình trong việc phòng ngừa và xử lý các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên. Việc sửa đổi cũng cần đảm bảo phù hợp với các công ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết.

Để tăng cường tính răn đe và phòng ngừa, cần tăng cường chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên. Các hình thức xử phạt có thể bao gồm phạt tiền, tước quyền sử dụng giấy phép kinh doanh, hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các trường hợp nghiêm trọng. Ngoài ra, cần công khai danh tính của các người sử dụng lao động vi phạm trên các phương tiện truyền thông để tạo áp lực dư luận và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật.

Công tác thanh tra, kiểm tra lao động đóng vai trò then chốt trong việc phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên. Cần tăng cường số lượng và chất lượng các cuộc thanh tra, kiểm tra, đặc biệt là tại các khu vực có nguy cơ cao về sử dụng lao động trẻ em, như các khu công nghiệp, khu chế xuất, và các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ. Các cuộc thanh tra, kiểm tra cần được thực hiện một cách khách quan, minh bạch, và tuân thủ đúng quy trình pháp luật.

Nâng cao nhận thức về pháp luật cho người lao động, người sử dụng lao động và cộng đồng là một yếu tố quan trọng để đảm bảo quyền của người lao động chưa thành niên. Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật thông qua các phương tiện truyền thông, các buổi tập huấn, hội thảo, và các hoạt động cộng đồng. Nội dung tuyên truyền cần tập trung vào các quy định về tuổi lao động tối thiểu, điều kiện làm việc, quyền và nghĩa vụ của người lao động chưa thành niên và người sử dụng lao động, và các chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm.

Hỗ trợ giáo dục nghề nghiệp cho người chưa thành niên là một giải pháp quan trọng để giúp các em có được những kỹ năng cần thiết để tìm kiếm việc làm tốt hơn. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ tài chính cho các em có hoàn cảnh khó khăn, tạo điều kiện cho các em được học tập tại các trường nghề, trung tâm dạy nghề, hoặc các cơ sở đào tạo khác. Đồng thời, cần đảm bảo chất lượng đào tạo tại các cơ sở này, giúp các em có được những kiến thức và kỹ năng đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.

Khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào việc đào tạo nghề cho người lao động chưa thành niên là một cách hiệu quả để giúp các em có được những kỹ năng thực tế và kinh nghiệm làm việc. Nhà nước có thể có chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, hoặc các hình thức hỗ trợ khác để khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào hoạt động này. Đồng thời, cần có cơ chế giám sát và đánh giá chất lượng đào tạo của các doanh nghiệp, đảm bảo rằng người lao động chưa thành niên được đào tạo một cách bài bản và chuyên nghiệp.

Việc tham gia các diễn đàn quốc tế về lao động trẻ em là cơ hội để Việt Nam thể hiện vai trò và trách nhiệm của mình trong việc giải quyết vấn đề này. Tại các diễn đàn này, Việt Nam có thể chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi thông tin, và phối hợp hành động với các quốc gia khác trong việc phòng ngừa và xử lý các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên. Đồng thời, Việt Nam cũng có thể học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác trong việc xây dựng và thực thi pháp luật về bảo vệ người lao động chưa thành niên.

Hợp tác song phương và đa phương với các quốc gia là một yếu tố quan trọng để tăng cường hiệu quả của công tác bảo vệ người lao động chưa thành niên. Việt Nam có thể ký kết các hiệp định hợp tác với các quốc gia khác để trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm, và phối hợp hành động trong việc phòng ngừa và xử lý các hành vi vi phạm quyền của người lao động chưa thành niên. Đồng thời, Việt Nam cũng có thể tham gia vào các dự án hợp tác đa phương do các tổ chức quốc tế khởi xướng để hỗ trợ các quốc gia khác trong việc giải quyết vấn đề này.