Luận án tiến sĩ về bảo vệ quyền trẻ em trong luật hôn nhân và gia đình Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Thị Hạnh
• Người hướng dẫn: PGSTS Nguyễn Thu Hường
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Dân Sự
• Đề tài: Bảo Vệ Quyền Trẻ Em Theo Luật Hôn Nhân Và Gia Đình Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 1. Tính cấp thiết của đề tài
• 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
• 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
• 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
• 6. Những đóng góp mới của luận án
• 7. Kết cấu của luận án
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.1. Các công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố có liên quan đến đề tài của luận án
• 1.1.1. Các công trình nghiên cứu trong nước
• 1.1.1.1. Luận án, luận văn, đề tài nghiên cứu khoa học
• 1.1.1.2. Sách bài viết trên các tạp chí
• 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ngoài nước
• 1.2. Đánh giá tình hình nghiên cứu các vấn đề thuộc phạm vi nghiên cứu của luận án
• 1.2.1. Về những vấn đề lý luận
• 1.2.2. Các khái niệm liên quan đến luận án
• 1.2.2.1. Đặc điểm trẻ em và bảo vệ quyền trẻ em theo Luật Hôn nhân và gia đình
• 1.2.2.2. Nội dung bảo vệ các nhóm quyền của trẻ em theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014
• 1.2.2.2.1. Bảo vệ nhóm quyền được sống, được khai sinh và có quốc tịch, được biết cha mẹ của trẻ em theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014
• 1.2.2.2.2. Bảo vệ nhóm quyền được bảo vệ của trẻ em theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014
• 1.2.2.2.3. Bảo vệ nhóm quyền được phát triển của trẻ em theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014
• 1.2.2.2.4. Bảo vệ nhóm quyền được tham gia của trẻ em theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu và định hướng nghiên cứu của nghiên cứu sinh đối với luận án
• 1.3.1. Câu hỏi, giả thuyết và định hướng nghiên cứu liên quan đến những vấn đề lý luận
• 1.3.2. Câu hỏi, giả thuyết và định hướng nghiên cứu liên quan đến những quy định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 về bảo vệ quyền trẻ em
• 1.3.3. Câu hỏi, giả thuyết và định hướng nghiên cứu liên quan đến yêu cầu hoàn thiện Luật Hôn nhân và gia đình về bảo vệ quyền trẻ em
• 1.3.4. Câu hỏi, giả thuyết và định hướng nghiên cứu liên quan đến kiến nghị, giải pháp hoàn thiện Luật Hôn nhân và gia đình và hiệu quả thực hiện Luật Hôn nhân và gia đình về bảo vệ quyền trẻ em
• 1.4. Kết luận Chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO VỆ QUYỀN TRẺ EM VÀ BẢO VỆ QUYỀN TRẺ EM THEO LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH
• 2.1. Một số vấn đề lý luận về bảo vệ quyền trẻ em
• 2.1.1. Khái niệm trẻ em
• 2.1.2. Khái niệm và đặc điểm của quyền trẻ em
• 2.1.3. Khái niệm bảo vệ quyền trẻ em, các cấp độ, biện pháp, chủ thể bảo vệ quyền trẻ em
• 2.1.4. Các chủ thể bảo vệ quyền trẻ em
• 2.2. Một số vấn đề lý luận về bảo vệ quyền trẻ em theo Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam
• 2.2.1. Khái niệm bảo vệ quyền trẻ em theo luật hôn nhân và gia đình
• 2.2.2. Đặc điểm bảo vệ quyền trẻ em theo luật hôn nhân và gia đình
• 2.2.3. Vai trò của Luật Hôn nhân và gia đình trong việc bảo vệ quyền trẻ em
• 2.2.3.1. Yếu tố kinh tế
• 2.2.3.2. Yếu tố phong tục, tập quán
• 2.3. Kết luận Chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUY ĐỊNH CỦA LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH VỀ BẢO VỆ QUYỀN TRẺ EM VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN
• 3.1. Quy định kết hôn trong việc bảo vệ quyền trẻ em và thực tiễn thực hiện
• 3.1.1. Bảo vệ quyền trẻ em trong quy định về điều kiện kết hôn
• 3.1.2. Bảo vệ quyền trẻ em trong quy định về hậu quả pháp lý của việc kết hôn trái pháp luật và giải quyết nam nữ chung sống với nhau như vợ chồng không đăng ký kết hôn
• 3.2. Quyền và nghĩa vụ của vợ chồng trong việc bảo vệ quyền trẻ em và thực tiễn thực hiện
• 3.2.1. Quyền và nghĩa vụ nhân thân của vợ chồng trong việc bảo vệ quyền trẻ em
• 3.2.2. Quyền và nghĩa vụ về tài sản của vợ chồng trong việc bảo vệ quyền trẻ em
• 3.3. Quyền và nghĩa vụ của cha mẹ trong việc bảo vệ quyền trẻ em và thực tiễn thực hiện
• 3.3.1. Bảo vệ quyền trẻ em thông qua các quy định về xác định cha, mẹ, con
• 3.3.2. Bảo vệ quyền trẻ em trong các quy định về quyền và nghĩa vụ giữa cha, mẹ và con. Cha, mẹ có nghĩa vụ và quyền yêu thương, tôn trọng thân thể, nhân phẩm của trẻ em
• 3.3.3. Bảo vệ quyền trẻ em trong trường hợp cha, mẹ ly hôn
• 3.3.3.1. Bảo vệ quyền trẻ em trong các quy định về việc xác định người trực tiếp nuôi con và quyền, nghĩa vụ của người trực tiếp nuôi con
• 3.3.3.2. Bảo vệ quyền trẻ em trong các quy định về quyền, nghĩa vụ của người không trực tiếp nuôi con
• 3.4. Nghĩa vụ và quyền của các thành viên khác trong gia đình trong việc bảo vệ quyền trẻ em và thực tiễn thực hiện
• 3.4.1. Nghĩa vụ và quyền của anh, chị, em với em chưa thành niên
• 3.4.2. Nghĩa vụ và quyền của ông bà nội, ông bà ngoại đối với cháu chưa thành niên
• 3.4.3. Nghĩa vụ và quyền của cô, dì, chú, cậu, bác ruột và cháu chưa thành niên
• 3.5. Xử lý hành vi vi phạm Luật Hôn nhân và gia đình về bảo vệ quyền trẻ em
• 3.5.1. Bảo vệ quyền trẻ em trong quy định về căn cứ hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
• 3.5.2. Hậu quả của việc hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
• 3.6. Kết luận chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: YÊU CẦU HOÀN THIỆN LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH VỀ BẢO VỆ QUYỀN TRẺ EM VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ
• 4.1. Yêu cầu hoàn thiện Luật Hôn nhân và gia đình trong
• 4.1.1. Hoàn thiện Luật Hôn nhân và gia đình phải hướng tới mục tiêu phát triển gia đình Việt Nam bền vững, là nền tảng vững chắc cho việc bảo vệ quyền trẻ em
• 4.1.2. Hoàn thiện Luật Hôn nhân và gia đình phải bảo đảm quyền con người của trẻ em phù hợp với bối cảnh của Việt Nam
• 4.1.3. Hoàn thiện Luật Hôn nhân và gia đình phải phù hợp với xu hướng hội nhập và giao lưu quốc tế trong việc bảo vệ quyền trẻ em
• 4.1.4. Hoàn thiện Luật Hôn nhân và gia đình về bảo vệ quyền trẻ em phải đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật Việt Nam
• 4.1.5. Hoàn thiện Luật Hôn nhân và gia đình về bảo vệ quyền trẻ em phải hướng tới việc xử lý nghiêm minh các hành vi của các thành viên gia đình xâm phạm quyền trẻ em
• 4.2. Kiến nghị hoàn thiện Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 về nhóm các quy định về quyền và nghĩa vụ của cha mẹ với con
• 4.2.1. Bổ sung Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 để làm rõ nghĩa vụ của cha mẹ trong việc tôn trọng quyền được giáo dục không bạo lực đối với con
• 4.2.2. Kiến nghị hoàn thiện Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 về nhóm các quy định về bảo vệ quyền trẻ em khi cha mẹ ly hôn
• 4.2.2.1. Kiến nghị sửa đổi các quy định về nghĩa vụ và quyền của cha mẹ đối với con khi cha mẹ ly hôn
• 4.2.2.2. Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 cần quy định thống nhất thời điểm thực hiện giữa vợ và chồng của cha mẹ với con khi ly hôn
• 4.2.3. Kiến nghị hoàn thiện Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 về quyền và nghĩa vụ của các thành viên khác trong gia đình với việc bảo vệ quyền trẻ em và các khái niệm pháp lý
• 4.2.3.1. Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 cần quy định quyền duy trì mối liên hệ của người chưa thành niên với các thành viên khác trong gia đình và hạn chế quyền của các thành viên khác trong gia đình đối với người chưa thành niên
• 4.2.3.2. Bổ sung các quy định hướng dẫn chi tiết về nghĩa vụ yêu thương, trông nom, chăm sóc với người chưa thành niên
• 4.3. Kiến nghị nâng cao hiệu quả thực hiện Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 về bảo vệ quyền trẻ em trong gia đình
• 4.3.1. Giáo dục đạo đức, ý thức trách nhiệm của cha mẹ và các thành viên khác trong gia đình để xây dựng môi trường gia đình an toàn, hạnh phúc
• 4.3.2. Bộ Lao động - Thương binh và xã hội chủ trì tổ chức phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch và các Bộ ngành chức năng tuyên truyền pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em
• 4.4. Kết luận Chương 4
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

I. Giới thiệu về quyền trẻ em và luật hôn nhân gia đình

Quyền trẻ em là một trong những vấn đề quan trọng trong xã hội hiện đại. Theo luật hôn nhân và gia đình tại Việt Nam, quyền trẻ em được bảo vệ thông qua các quy định pháp luật cụ thể. Bảo vệ quyền trẻ em không chỉ là trách nhiệm của gia đình mà còn là nghĩa vụ của toàn xã hội. Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 đã đưa ra những quy định rõ ràng về quyền lợi của trẻ em, bao gồm quyền được sống, quyền được giáo dục và quyền được bảo vệ khỏi bạo lực. Điều này thể hiện sự cam kết của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền lợi trẻ em và đảm bảo sự phát triển toàn diện của trẻ em trong môi trường gia đình và xã hội.

1.1. Khái niệm quyền trẻ em

Khái niệm quyền trẻ em được hiểu là những quyền lợi mà trẻ em được hưởng, bao gồm quyền sống, quyền phát triển, quyền được bảo vệ và quyền tham gia. Theo Công ước về quyền trẻ em, các quốc gia thành viên cam kết bảo vệ trẻ em khỏi mọi hình thức xâm hại và lạm dụng. Tại Việt Nam, luật hôn nhân và gia đình đã quy định rõ ràng về trách nhiệm của cha mẹ và các thành viên trong gia đình trong việc bảo vệ quyền lợi của trẻ em. Điều này không chỉ giúp trẻ em có một môi trường sống an toàn mà còn tạo điều kiện cho trẻ em phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần.

II. Trách nhiệm của gia đình trong việc bảo vệ quyền trẻ em

Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi trẻ em. Theo luật hôn nhân và gia đình, cha mẹ có nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ em. Điều này không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là trách nhiệm đạo đức của mỗi bậc phụ huynh. Bảo vệ trẻ em trong gia đình bao gồm việc tạo ra một môi trường an toàn, yêu thương và hỗ trợ cho sự phát triển của trẻ. Cha mẹ cần phải lắng nghe ý kiến của trẻ, tôn trọng quyền được bày tỏ của trẻ em, từ đó giúp trẻ hình thành nhân cách và phát triển kỹ năng sống. Việc thực hiện tốt trách nhiệm này sẽ góp phần giảm thiểu tình trạng bạo lực gia đình và xâm hại trẻ em.

2.1. Nghĩa vụ của cha mẹ

Nghĩa vụ của cha mẹ trong việc bảo vệ quyền trẻ em được quy định rõ ràng trong luật hôn nhân và gia đình. Cha mẹ có trách nhiệm nuôi dưỡng, giáo dục và bảo vệ trẻ em khỏi mọi hình thức xâm hại. Điều này bao gồm việc đảm bảo trẻ em được tiếp cận với giáo dục, chăm sóc sức khỏe và các dịch vụ xã hội cần thiết. Ngoài ra, cha mẹ cũng cần phải tạo điều kiện cho trẻ em tham gia vào các hoạt động xã hội, giúp trẻ phát triển kỹ năng và tự tin trong cuộc sống. Việc thực hiện đầy đủ nghĩa vụ này không chỉ giúp trẻ em phát triển tốt mà còn góp phần xây dựng một xã hội văn minh và nhân ái.

III. Thực trạng và thách thức trong việc bảo vệ quyền trẻ em

Mặc dù luật hôn nhân và gia đình đã có những quy định rõ ràng về bảo vệ quyền trẻ em, nhưng thực tế vẫn còn nhiều thách thức. Tình trạng bạo lực gia đình, xâm hại trẻ em và thiếu sự quan tâm từ phía cha mẹ vẫn diễn ra phổ biến. Nhiều trẻ em không được tiếp cận với giáo dục và các dịch vụ y tế cần thiết. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ mà còn gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội. Cần có những biện pháp mạnh mẽ hơn để nâng cao nhận thức của cộng đồng về quyền trẻ em và trách nhiệm của gia đình trong việc bảo vệ quyền lợi của trẻ. Các cơ quan chức năng cũng cần tăng cường giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quyền trẻ em.

3.1. Các vấn đề hiện tại

Các vấn đề hiện tại liên quan đến bảo vệ quyền trẻ em bao gồm tình trạng trẻ em bị bạo lực, xâm hại và thiếu sự chăm sóc từ gia đình. Theo thống kê, tỷ lệ trẻ em bị bạo lực gia đình và xâm hại tình dục vẫn còn cao. Nhiều trẻ em không được đi học, không có cơ hội phát triển bản thân. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có những chính sách và biện pháp cụ thể để bảo vệ quyền lợi của trẻ em. Cần có sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội và gia đình trong việc bảo vệ trẻ em, đảm bảo mọi trẻ em đều có quyền được sống trong môi trường an toàn và phát triển toàn diện.

IV. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về bảo vệ quyền trẻ em

Để nâng cao hiệu quả của luật hôn nhân và gia đình trong việc bảo vệ quyền trẻ em, cần có những kiến nghị hoàn thiện pháp luật. Cần bổ sung các quy định cụ thể về trách nhiệm của cha mẹ và các thành viên trong gia đình trong việc bảo vệ quyền lợi của trẻ em. Đồng thời, cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục về quyền trẻ em trong cộng đồng. Các cơ quan chức năng cần có những biện pháp mạnh mẽ hơn trong việc xử lý các hành vi vi phạm quyền trẻ em. Việc xây dựng một môi trường an toàn và thân thiện cho trẻ em là trách nhiệm của toàn xã hội.

4.1. Đề xuất chính sách

Đề xuất chính sách cần tập trung vào việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về quyền trẻ em và trách nhiệm của gia đình trong việc bảo vệ quyền lợi của trẻ. Cần có các chương trình đào tạo cho cha mẹ về cách chăm sóc và giáo dục trẻ em. Đồng thời, cần có các biện pháp hỗ trợ cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, giúp trẻ em tiếp cận với giáo dục và các dịch vụ xã hội. Việc thực hiện các chính sách này sẽ góp phần bảo vệ quyền lợi của trẻ em và xây dựng một xã hội công bằng và nhân ái.