Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển vượt bậc của ngành y tế Việt Nam, Trung tâm Tim mạch – Bệnh viện E (BVE) đã trở thành một trong những trung tâm chuyên khoa tim mạch hàng đầu, với kỹ thuật mổ nội soi tim mạch 3D tiên tiến, mang lại hiệu quả điều trị cao và tính thẩm mỹ vượt trội. Giai đoạn 2018-2019, Trung tâm đã mở rộng các dịch vụ y tế, nâng cao tỷ lệ người bệnh được chăm sóc kịp thời và đồng bộ. Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính, đặc biệt là kế toán hoạt động thu, chi tại Trung tâm còn tồn tại nhiều hạn chế như thất thoát nguồn thu, lãng phí chi phí và hạch toán thiếu chính xác.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng kế toán hoạt động thu, chi tại Trung tâm Tim mạch – BVE trong giai đoạn 2018-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững và tăng thu nhập cho cán bộ nhân viên. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động kế toán thu, chi tại Trung tâm trong hai năm trên, với ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập, đồng thời giảm bớt gánh nặng ngân sách nhà nước cho lĩnh vực y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, kế toán hành chính sự nghiệp và cơ chế tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp y tế công lập. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý dự toán, thực hiện dự toán và quyết toán thu, chi ngân sách trong các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi cơ chế tài chính theo hướng tự chủ.

  2. Lý thuyết kế toán hành chính sự nghiệp: Áp dụng hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, bao gồm các tài khoản phản ánh thu, chi hoạt động do ngân sách nhà nước cấp, thu viện trợ, thu phí dịch vụ, chi phí hoạt động thường xuyên và không thường xuyên, cũng như các quỹ trích lập từ kết quả hoạt động.

Các khái niệm chính bao gồm: đơn vị sự nghiệp y tế công lập, cơ chế tự chủ tài chính, kế toán hoạt động thu, chi, dự toán ngân sách, và hệ thống tài khoản kế toán hành chính sự nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn cán bộ kế toán, quan sát thực tế quy trình kế toán tại Trung tâm Tim mạch – BVE. Dữ liệu thứ cấp gồm các chứng từ kế toán, báo cáo tài chính, báo cáo dự toán thu, chi của Trung tâm trong năm 2018 và 2019, cùng các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định 85/2012/NĐ-CP, Thông tư 107/2017/TT-BTC.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng qua thống kê số liệu thu, chi, so sánh tỷ lệ các khoản thu, chi theo từng năm; phân tích định tính qua đánh giá quy trình kế toán, nhận diện hạn chế và nguyên nhân tồn tại.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Phỏng vấn trực tiếp kế toán trưởng và nhân viên kế toán tại Trung tâm, lựa chọn dựa trên vai trò và kinh nghiệm trong công tác kế toán thu, chi.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2019, tập trung đánh giá thực trạng kế toán thu, chi giai đoạn 2018-2019, đề xuất giải pháp hoàn thiện trong năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu nguồn thu chưa đa dạng và hiệu quả khai thác thấp: Báo cáo cơ cấu số thu năm 2018-2019 cho thấy nguồn thu chủ yếu vẫn dựa vào ngân sách nhà nước, chiếm khoảng 70%, trong khi thu từ dịch vụ y tế chỉ chiếm khoảng 25%, còn lại là các nguồn thu khác. Tỷ lệ thu từ dịch vụ y tế tăng nhẹ 3% so với năm trước nhưng chưa tương xứng với tiềm năng phát triển của Trung tâm.

  2. Chi phí hoạt động chưa được kiểm soát chặt chẽ: Tổng chi phí hoạt động năm 2019 tăng khoảng 12% so với năm 2018, trong đó chi phí thường xuyên chiếm 85%, còn lại là chi không thường xuyên. Một số khoản chi chưa được phân bổ hợp lý, dẫn đến lãng phí và thất thoát nguồn lực.

  3. Hệ thống kế toán và báo cáo còn nhiều hạn chế: Việc áp dụng hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC chưa đồng bộ, một số chứng từ kế toán chưa đầy đủ, quy trình luân chuyển chứng từ còn chậm trễ, ảnh hưởng đến tính kịp thời và chính xác của báo cáo tài chính.

  4. Công tác kiểm tra, kiểm soát kế toán chưa hiệu quả: Trung tâm chưa xây dựng được hệ thống kiểm soát nội bộ toàn diện, dẫn đến việc phát hiện và xử lý sai sót trong kế toán thu, chi còn hạn chế. Tỷ lệ sai sót trong báo cáo tài chính ước tính khoảng 5-7%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc Trung tâm chưa hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính, dẫn đến phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước và thiếu động lực nâng cao hiệu quả khai thác nguồn thu dịch vụ. So với các nghiên cứu tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập khác, tỷ lệ thu từ dịch vụ tại Trung tâm Tim mạch – BVE còn thấp hơn khoảng 10%, cho thấy tiềm năng phát triển chưa được khai thác tối đa.

Hệ thống kế toán chưa đồng bộ và quy trình luân chuyển chứng từ chưa khoa học làm giảm tính chính xác và kịp thời của thông tin tài chính, ảnh hưởng đến công tác quản lý và ra quyết định. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trước đây về kế toán thu, chi tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập, nhấn mạnh sự cần thiết của việc hoàn thiện hệ thống kế toán và kiểm soát nội bộ.

Việc tăng cường kiểm tra, kiểm soát kế toán sẽ giúp phát hiện sớm các sai sót, giảm thiểu thất thoát nguồn lực, đồng thời nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý tài chính. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu thu chi theo năm và bảng so sánh tỷ lệ các khoản thu, chi để minh họa rõ nét hơn các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống kế toán và chứng từ kế toán: Xây dựng và áp dụng thống nhất hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, đồng thời chuẩn hóa mẫu chứng từ kế toán bắt buộc và hướng dẫn sử dụng chứng từ tự thiết kế. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Trung tâm phối hợp với phòng kế toán, thời gian hoàn thành: 6 tháng.

  2. Xây dựng quy trình luân chuyển chứng từ và báo cáo kế toán khoa học, hiệu quả: Thiết kế quy trình luân chuyển chứng từ nhanh chóng, đảm bảo ghi sổ kịp thời, chính xác; áp dụng công nghệ thông tin hỗ trợ quản lý chứng từ và báo cáo. Chủ thể thực hiện: Phòng kế toán và phòng công nghệ thông tin, thời gian: 9 tháng.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ kế toán thu, chi: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ toàn diện, tổ chức đào tạo cán bộ về kiểm soát tài chính, thường xuyên rà soát, đánh giá và xử lý sai sót. Chủ thể thực hiện: Ban kiểm soát nội bộ, phòng kế toán, thời gian: 12 tháng.

  4. Đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao hiệu quả khai thác dịch vụ y tế: Xây dựng kế hoạch phát triển dịch vụ mới, nâng cao chất lượng dịch vụ hiện có, tăng cường quảng bá và hợp tác với các tổ chức, cá nhân để mở rộng nguồn thu. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Trung tâm, phòng kế hoạch tổng hợp, thời gian: 18 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập: Giúp hiểu rõ cơ chế quản lý tài chính, kế toán thu, chi và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

  2. Nhân viên kế toán và kiểm toán trong lĩnh vực y tế: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về hệ thống tài khoản kế toán hành chính sự nghiệp, quy trình kế toán thu, chi và kiểm soát nội bộ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý tài chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn kế toán hoạt động thu, chi tại đơn vị sự nghiệp y tế công lập.

  4. Lãnh đạo và chuyên viên phòng kế hoạch, tài chính các bệnh viện và trung tâm y tế: Hỗ trợ xây dựng kế hoạch tài chính, dự toán thu, chi và hoàn thiện hệ thống kế toán phù hợp với đặc thù đơn vị.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán hoạt động thu, chi tại đơn vị sự nghiệp y tế công lập có điểm gì khác biệt so với doanh nghiệp?
    Kế toán tại đơn vị sự nghiệp y tế công lập áp dụng cơ sở kế toán dồn tích và tiền mặt kết hợp, tập trung phản ánh các khoản thu, chi theo dự toán ngân sách và các nguồn thu dịch vụ, không nhằm mục tiêu lợi nhuận mà phục vụ quản lý tài chính công. Ví dụ, các khoản thu viện trợ, vay nợ nước ngoài được hạch toán riêng biệt theo quy định.

  2. Tại sao cần hoàn thiện hệ thống chứng từ kế toán tại Trung tâm Tim mạch – BVE?
    Chứng từ kế toán là nguồn thông tin gốc, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng báo cáo tài chính. Việc chuẩn hóa chứng từ giúp đảm bảo tính chính xác, minh bạch và kịp thời trong ghi chép, kiểm tra, kiểm soát các nghiệp vụ thu, chi, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

  3. Cơ chế tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến kế toán thu, chi tại đơn vị sự nghiệp y tế?
    Cơ chế tự chủ tài chính cho phép đơn vị chủ động khai thác nguồn thu dịch vụ, tự quyết định chi tiêu trong phạm vi dự toán được giao, đồng thời chịu trách nhiệm về hiệu quả tài chính. Điều này đòi hỏi hệ thống kế toán phải phản ánh đầy đủ, chính xác các hoạt động thu, chi để phục vụ quản lý và ra quyết định.

  4. Làm thế nào để kiểm soát tốt hơn các khoản chi phí hoạt động tại Trung tâm?
    Cần xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, quy định rõ ràng về phân cấp chi tiêu, thường xuyên kiểm tra, rà soát các khoản chi, đồng thời đào tạo nhân viên kế toán và quản lý về kỹ năng kiểm soát tài chính. Ví dụ, áp dụng quy trình phê duyệt chi tiêu đa cấp và kiểm tra định kỳ các chứng từ chi.

  5. Các giải pháp đa dạng hóa nguồn thu dịch vụ y tế có thể áp dụng tại Trung tâm Tim mạch – BVE là gì?
    Trung tâm có thể phát triển các dịch vụ kỹ thuật cao, mở rộng hợp tác với các tổ chức bảo hiểm, tăng cường dịch vụ khám chữa bệnh theo yêu cầu, triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ để thu hút bệnh nhân. Việc này giúp tăng tỷ trọng thu từ dịch vụ, giảm phụ thuộc vào ngân sách nhà nước.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán hoạt động thu, chi tại đơn vị sự nghiệp y tế công lập, đồng thời phân tích thực trạng kế toán thu, chi tại Trung tâm Tim mạch – BVE giai đoạn 2018-2019 với các số liệu cụ thể.
  • Phát hiện các hạn chế về cơ cấu nguồn thu, kiểm soát chi phí, hệ thống kế toán và công tác kiểm tra, kiểm soát kế toán.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán, quy trình chứng từ, kiểm soát nội bộ và đa dạng hóa nguồn thu dịch vụ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Khuyến nghị các đối tượng quản lý, kế toán, nhà nghiên cứu và lãnh đạo y tế tham khảo để áp dụng và phát triển công tác kế toán thu, chi tại đơn vị mình.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và áp dụng các công nghệ quản lý tài chính hiện đại trong các đơn vị sự nghiệp y tế công lập trong các năm tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo Trung tâm Tim mạch – BVE cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao năng lực kế toán và quản lý tài chính cho cán bộ nhân viên nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả mục tiêu phát triển bền vững.