Tổng quan nghiên cứu

Quản lý ngân sách nhà nước là một trong những yếu tố then chốt đảm bảo sự phát triển bền vững của nền kinh tế và xã hội. Tại phường Thọ Sơn, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, việc hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Giai đoạn nghiên cứu từ năm 2013 đến 2016 cho thấy ngân sách phường Thọ Sơn có nhiều tiềm năng phát triển nhưng cũng tồn tại không ít khó khăn, bất cập trong công tác quản lý và phân bổ ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý ngân sách nhà nước tại phường Thọ Sơn, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung chính như: hệ thống ngân sách xã, phường; phân bổ và sử dụng ngân sách; công tác lập dự toán, thu chi ngân sách; vai trò của các cơ quan quản lý và sự tham gia của người dân trong quản lý ngân sách.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền địa phương trong việc điều chỉnh chính sách tài chính, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách, từ đó góp phần ổn định kinh tế xã hội và phát triển bền vững phường Thọ Sơn nói riêng và thành phố Việt Trì nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và mô hình phân cấp ngân sách công. Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước tập trung vào các khái niệm như ngân sách nhà nước, phân bổ ngân sách, thu chi ngân sách và trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính công. Mô hình phân cấp ngân sách công giúp phân tích mối quan hệ giữa các cấp chính quyền trong việc phân bổ và sử dụng ngân sách, từ trung ương đến địa phương.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Ngân sách nhà nước (NSNN): Toàn bộ các khoản thu và chi của nhà nước được dự toán và thực hiện trong một năm tài chính nhằm thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội.
  • Phân cấp ngân sách: Việc phân chia quyền hạn, trách nhiệm và nguồn lực tài chính giữa các cấp chính quyền nhằm đảm bảo hiệu quả quản lý ngân sách.
  • Dự toán ngân sách: Kế hoạch thu chi ngân sách được lập trước khi thực hiện, làm cơ sở cho việc phân bổ và kiểm soát ngân sách.
  • Quản lý ngân sách xã, phường: Hoạt động tổ chức, điều hành và giám sát việc thu, chi ngân sách tại cấp xã, phường nhằm đảm bảo sử dụng ngân sách hiệu quả, minh bạch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu ngân sách phường Thọ Sơn giai đoạn 2013-2016, báo cáo tài chính, dự toán ngân sách, cùng các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước như Luật Ngân sách Nhà nước 2015 và các nghị định hướng dẫn.

Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 150 cán bộ, công chức và người dân tại phường Thọ Sơn được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các công cụ thống kê mô tả, phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích nội dung các văn bản, ý kiến phỏng vấn.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong 12 tháng, từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2016, bao gồm các bước thu thập số liệu, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phân bổ ngân sách chưa đồng bộ: Trong giai đoạn 2013-2016, ngân sách phường Thọ Sơn chủ yếu dựa vào nguồn thu từ thuế và các khoản phí địa phương, chiếm khoảng 70% tổng ngân sách. Tuy nhiên, việc phân bổ ngân sách chưa phản ánh đúng nhu cầu thực tế của các lĩnh vực, dẫn đến tình trạng thiếu hụt ngân sách cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội quan trọng.

  2. Công tác lập dự toán ngân sách còn hạn chế: Khoảng 60% dự toán ngân sách được lập dựa trên số liệu năm trước và chưa tính toán đầy đủ các yếu tố biến động kinh tế xã hội. Việc này làm giảm tính chính xác và hiệu quả trong quản lý ngân sách, gây khó khăn trong việc điều chỉnh kịp thời.

  3. Thiếu minh bạch và sự tham gia của người dân: Chỉ khoảng 40% người dân được khảo sát cho biết họ có cơ hội tham gia ý kiến vào quá trình lập và giám sát ngân sách phường. Điều này ảnh hưởng đến tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý ngân sách.

  4. Vai trò của các cơ quan quản lý chưa phát huy tối đa: Ủy ban nhân dân phường và Hội đồng nhân dân phường chưa thực hiện đầy đủ chức năng giám sát và điều hành ngân sách, dẫn đến việc quản lý ngân sách còn mang tính hình thức, chưa phát huy hiệu quả cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các tồn tại trên xuất phát từ việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, hạn chế về năng lực cán bộ quản lý ngân sách và thiếu cơ chế minh bạch, công khai trong quản lý tài chính công. So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý ngân sách nhà nước cho thấy, các địa phương có hệ thống quản lý ngân sách minh bạch, có sự tham gia của người dân thường đạt hiệu quả cao hơn trong việc sử dụng ngân sách.

Biểu đồ phân bổ ngân sách theo lĩnh vực và bảng so sánh tỷ lệ thu chi ngân sách qua các năm sẽ minh họa rõ nét hơn về sự mất cân đối và xu hướng thay đổi ngân sách tại phường Thọ Sơn. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, tăng cường sự tham gia của cộng đồng và hoàn thiện cơ chế phân bổ ngân sách phù hợp với đặc thù địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán ngân sách: Áp dụng các phương pháp dự báo kinh tế xã hội hiện đại, sử dụng dữ liệu thực tế và phân tích xu hướng để nâng cao tính chính xác của dự toán ngân sách. Chủ thể thực hiện là phòng Tài chính - Kế hoạch phường, trong vòng 1 năm tới.

  2. Hoàn thiện cơ chế phân bổ ngân sách: Xây dựng tiêu chí phân bổ ngân sách dựa trên nhu cầu thực tế và ưu tiên các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội trọng điểm. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Ủy ban nhân dân phường chủ trì phối hợp với Hội đồng nhân dân phường.

  3. Nâng cao minh bạch và sự tham gia của người dân: Tổ chức các hội nghị công khai ngân sách, tạo điều kiện cho người dân tham gia góp ý và giám sát việc sử dụng ngân sách. Thực hiện ngay trong năm 2017, do Ban Tuyên giáo và Ủy ban Mặt trận Tổ quốc phường phối hợp thực hiện.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công, kỹ năng lập dự toán và giám sát ngân sách cho cán bộ phường. Kế hoạch đào tạo trong vòng 12 tháng, do Sở Tài chính tỉnh Phú Thọ phối hợp với UBND phường thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công địa phương: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý ngân sách, từ đó cải thiện hiệu quả sử dụng ngân sách tại các phường, xã.

  2. Nhà hoạch định chính sách: Các cơ quan quản lý nhà nước có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh chính sách phân bổ ngân sách phù hợp với đặc thù địa phương, tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích trong giảng dạy và nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt là ở cấp cơ sở.

  4. Các tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư: Nghiên cứu giúp nâng cao nhận thức về vai trò của người dân trong giám sát và tham gia quản lý ngân sách, từ đó thúc đẩy sự minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý ngân sách nhà nước tại phường Thọ Sơn gặp những khó khăn gì?
    Khó khăn chính là việc phân bổ ngân sách chưa phù hợp với nhu cầu thực tế, công tác lập dự toán còn hạn chế và thiếu sự tham gia của người dân trong giám sát ngân sách.

  2. Tại sao sự tham gia của người dân trong quản lý ngân sách lại quan trọng?
    Sự tham gia của người dân giúp tăng tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và đảm bảo ngân sách được sử dụng hiệu quả, phù hợp với nhu cầu cộng đồng.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính, với cỡ mẫu khoảng 150 người được chọn ngẫu nhiên, phân tích số liệu thống kê và phỏng vấn chuyên sâu.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách?
    Các giải pháp bao gồm nâng cao công tác lập dự toán, hoàn thiện cơ chế phân bổ ngân sách, tăng cường minh bạch và sự tham gia của người dân, cũng như đào tạo cán bộ quản lý.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Có, các kết quả và giải pháp nghiên cứu có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng tại các phường, xã khác có đặc điểm tương tự nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá thực trạng quản lý ngân sách nhà nước tại phường Thọ Sơn trong giai đoạn 2013-2016, chỉ ra những tồn tại về phân bổ ngân sách, lập dự toán và minh bạch tài chính.
  • Nghiên cứu áp dụng khung lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và mô hình phân cấp ngân sách công, kết hợp phương pháp định lượng và định tính với cỡ mẫu khoảng 150 người.
  • Các phát hiện chính gồm sự mất cân đối trong phân bổ ngân sách, hạn chế trong lập dự toán, thiếu sự tham gia của người dân và vai trò quản lý chưa phát huy tối đa.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách trong thời gian 1-2 năm tới, tập trung vào cải tiến quy trình lập dự toán, phân bổ ngân sách, minh bạch và đào tạo cán bộ.
  • Khuyến nghị các cấp chính quyền địa phương, nhà hoạch định chính sách, giảng viên, sinh viên và cộng đồng dân cư tham khảo để áp dụng và phát triển quản lý ngân sách hiệu quả hơn.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng tại phường Thọ Sơn cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo ngân sách được quản lý và sử dụng hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.