Luận án tiến sĩ: Quản lý quy hoạch thoát nước giảm ngập úng đô thị vùng duyên hải Bắc Bộ thích ứng biến đổi khí hậu

LỜI CẢM ƠN

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT

MỞ ĐẦU. MỞ ĐẦU

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ QUY HOẠCH THOÁT NƯỚC GIẢM THIỂU NGẬP ÚNG VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

1.1. Tổng quan quản lý quy hoạch thoát nước, giảm thiểu ngập úng và biến đổi khí hậu tại một số nước trên thế giới

1.2. Tổng quan về quản lý quy hoạch thoát nước, giảm thiểu ngập úng tại một số nước trên thế giới

1.3. Tổng quan về tác động của biến đổi khí hậu tới một số khu vực trên thế giới

1.4. Nhận xét chung. Giới thiệu về Vùng duyên hải Bắc Bộ

1.5. Điều kiện tự nhiên

1.6. Điều kiện kinh tế và xã hội Vùng duyên hải Bắc Bộ

1.7. Nhận xét chung. Thực trạng hệ thống thoát nước và tình hình ngập úng

1.8. Thực trạng hệ thống thoát nước

1.9. Tình hình ngập úng tại các đô thị Vùng duyên hải Bắc Bộ và nguyên nhân

1.10. Thực trạng quản lý quy hoạch thoát nước

1.11. Thực trạng các quy hoạch thoát nước đang triển khai

1.12. Thực trạng quản lý lập quy hoạch thoát nước

1.13. Thực trạng quản lý xây dựng theo quy hoạch thoát nước

1.14. Thực trạng về tổ chức bộ máy quản lý quy hoạch thoát nước

1.15. Thực trạng về thoát nước bền vững giảm thiểu ngập úng thích ứng với biến đổi khí hậu

1.16. Một số công cụ mô phỏng được ứng dụng trong quản lý quy hoạch thoát nước

1.17. Sự tham gia của cộng đồng trong công tác quản lý quy hoạch thoát nước giảm thiểu ngập úng

1.18. Nhận xét chung. Thực trạng những tác động của biến đổi khí hậu

1.19. Tác động của biến đổi khí hậu đến một số vùng ở Việt Nam

1.20. Tác động của biến đổi khí hậu tới các đô thị Vùng duyên hải Bắc Bộ

1.21. Nhận xét chung. Tình hình nghiên cứu liên quan

1.22. Các nghiên cứu khoa học, luận án

1.23. Các dự án về quy hoạch thoát nước giảm thiểu ngập úng đô thị

1.24. Nhận xét chung. Các vấn đề luận án tập trung nghiên cứu giải quyết

2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ QUY HOẠCH THOÁT NƯỚC NHẰM GIẢM THIỂU NGẬP ÚNG CHO CÁC ĐÔ THỊ VÙNG DUYÊN HẢI BẮC BỘ THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

2.1. Cơ sở lý luận về quản lý quy hoạch thoát nước nhằm giảm thiểu ngập úng cho các đô thị Vùng duyên hải Bắc Bộ thích ứng với biến đổi khí hậu

2.2. Quy hoạch, quản lý quy hoạch thoát nước và lồng ghép các yếu tố biến đổi khí hậu giảm thiểu ngập úng

2.3. Tác động của biến đổi khí hậu đến ngập úng, ngập lụt và hệ thống thoát nước đô thị

2.4. GIS và ứng dụng trong quản lý quy hoạch

2.5. Mô hình thoát nước bền vững giảm thiểu ngập úng

2.6. Cơ cấu tổ chức quản lý quy hoạch thoát nước

2.7. Sự tham gia của cộng đồng trong công tác quản lý quy hoạch thoát nước giảm thiểu ngập úng

2.8. Cơ sở pháp lý về quản lý quy hoạch thoát nước giảm thiểu ngập úng đô thị

2.9. Các văn bản pháp luật về quản lý quy hoạch thoát nước

2.10. Văn bản dưới luật về quản lý quy hoạch thoát nước. Hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn về quản lý quy hoạch thoát nước

2.11. Các đồ án quy hoạch đã được phê duyệt liên quan đến quy hoạch thoát nước các đô thị Vùng duyên hải Bắc Bộ

2.12. Kinh nghiệm về quản lý quy hoạch thoát nước nhằm giảm thiểu ngập úng thích ứng với biến đổi khí hậu ở Việt Nam và Quốc tế

2.12.1. Kinh nghiệm ở Việt Nam

2.12.2. Kinh nghiệm quốc tế

3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ QUY HOẠCH THOÁT NƯỚC NHẰM GIẢM THIỂU NGẬP ÚNG CHO CÁC ĐÔ THỊ VÙNG DUYÊN HẢI BẮC BỘ THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

3.1. Quan điểm, mục tiêu, nguyên tắc trong quản lý quy hoạch thoát nước nhằm giảm thiểu ngập úng cho các đô thị Vùng duyên hải Bắc Bộ thích ứng với biến đổi khí hậu

3.2. Đề xuất các giải pháp quản lý quy hoạch thoát nước nhằm giảm thiểu ngập úng thích ứng với biến đổi khí hậu

3.3. Giải pháp quản lý mô hình thoát nước bền vững

3.4. Giải pháp về quy trình từ lập nhiệm vụ đến công bố quy hoạch cho đồ án quy hoạch thoát nước nhằm giảm thiểu ngập úng thích ứng với biến đổi khí hậu

3.5. Đề xuất các giải pháp liên quan tới quản lý quy hoạch thoát nước nhằm giảm thiểu ngập úng thích ứng với biến đổi khí hậu

3.6. Quản lý thoát nước theo vùng, lưu vực sông

3.7. Quản lý phát triển vùng đệm bảo vệ các đô thị ven biển, ven sông

3.8. Quản lý và phát triển hệ thống hồ

3.9. Quản lý cao độ nền

3.10. Sử dụng các loại vật liệu xây dựng mới

3.11. Đề xuất bổ sung văn bản pháp lý, nâng cao năng lực quản lý và sự tham gia của cộng đồng. Bổ sung Quy chuẩn xây dựng Việt Nam – Quy hoạch xây dựng (QCXDVN 01:2008)

3.12. Giải pháp nâng cao năng lực quản lý quy hoạch thoát nước

3.13. Giải pháp ứng dụng hệ thống thông tin địa lý GIS trong lập bản đồ ngập úng

3.14. Giải pháp về sự tham gia của cộng đồng trong công tác quản lý quy hoạch thoát nước

3.15. Ứng dụng một số kết quả vào quản lý quy hoạch thoát nước nhằm giảm thiểu ngập úng cho Thành phố Cẩm Phả

3.15.1. Giới thiệu về Thành phố Cẩm Phả

3.15.2. Đặc điểm của hệ thống thoát nước và tình hình ngập úng trên địa bàn Thành phố Cẩm Phả

3.15.3. Thực trạng quản lý quy hoạch thoát nước trên địa bàn Thành phố Cẩm Phả

3.16. Xác định lại cao độ nền xây dựng có tính đến yếu tố biến đổi khí hậu

3.17. Ứng dụng công nghệ GIS lập bản đồ ngập úng có tính đến yếu tố biến đổi khí hậu

3.18. Một số giải pháp quản lý thiết kế và xây dựng theo quy hoạch

3.19. Ứng dụng mô hình thoát nước bền vững cho Khu đô thị mới phường Cẩm Trung, Thành phố Cẩm Phả

3.20. Bàn luận một số kết quả nghiên cứu. So sánh với kết quả của các nghiên cứu khác

3.21. Bàn luận về khả năng ứng dụng mô hình thoát nước bền vững cho các đô thị khác

3.22. Bàn luận về tầm quan trọng của sự tham gia cộng đồng trong quản lý quy hoạch thoát nước

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN TỚI LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Quản lý quy hoạch thoát nước và giảm ngập úng đô thị

Luận án tập trung vào quản lý quy hoạch thoát nước nhằm giảm ngập úng tại các đô thị thuộc vùng duyên hải Bắc Bộ. Các đô thị này đang phải đối mặt với tình trạng ngập úng nghiêm trọng do biến đổi khí hậu, đặc biệt là sự gia tăng mực nước biển và lượng mưa lớn. Luận án đánh giá thực trạng hệ thống thoát nước hiện tại, chỉ ra những hạn chế trong quy hoạch và quản lý, đồng thời đề xuất các giải pháp cải thiện. Các giải pháp bao gồm việc lồng ghép yếu tố biến đổi khí hậu vào quy hoạch thoát nước, sử dụng công nghệ GIS để mô phỏng và dự báo ngập úng, và tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong quản lý.

1.1. Thực trạng hệ thống thoát nước

Hệ thống thoát nước tại các đô thị vùng duyên hải Bắc Bộ hiện nay chưa đáp ứng được nhu cầu, đặc biệt trong điều kiện biến đổi khí hậu. Các hệ thống cũ kỹ, thiếu đồng bộ và không được bảo trì thường xuyên dẫn đến tình trạng ngập úng nghiêm trọng mỗi khi có mưa lớn hoặc triều cường. Luận án chỉ ra rằng việc thiếu các quy hoạch thoát nước chi tiết và không tính đến yếu tố biến đổi khí hậu là nguyên nhân chính gây ra tình trạng này.

1.2. Giải pháp quy hoạch thoát nước bền vững

Luận án đề xuất các giải pháp quy hoạch thoát nước bền vững, bao gồm việc sử dụng các mô hình thoát nước thông minh như SUDs (Sustainable Urban Drainage Systems). Các mô hình này không chỉ giúp giảm ngập úng mà còn góp phần bảo vệ môi trường. Ngoài ra, việc lồng ghép yếu tố biến đổi khí hậu vào quy hoạch thoát nước được nhấn mạnh, đặc biệt là việc dự báo mực nước biển dâng và lượng mưa trong tương lai.

II. Tác động của biến đổi khí hậu đến đô thị vùng duyên hải Bắc Bộ

Biến đổi khí hậu đang gây ra những tác động nghiêm trọng đến các đô thị vùng duyên hải Bắc Bộ, đặc biệt là tình trạng ngập úng. Luận án phân tích các tác động cụ thể như sự gia tăng mực nước biển, lượng mưa lớn và triều cường, đồng thời chỉ ra những khu vực dễ bị ảnh hưởng nhất. Các đô thị như Hải Phòng, Quảng Ninh và Thái Bình đang phải đối mặt với nguy cơ ngập úng cao do địa hình thấp và hệ thống thoát nước yếu kém.

2.1. Mực nước biển dâng và ngập úng

Theo kịch bản biến đổi khí hậu RCP4.5, mực nước biển tại vùng duyên hải Bắc Bộ dự kiến sẽ tăng thêm 13cm vào năm 2035. Điều này sẽ làm gia tăng tình trạng ngập úng tại các đô thị ven biển, đặc biệt là trong các khu vực đô thị hóa nhanh. Luận án nhấn mạnh sự cần thiết của việc cập nhật các quy hoạch thoát nước để đối phó với tình trạng này.

2.2. Lượng mưa lớn và lũ lụt

Lượng mưa lớn và lũ lụt từ thượng nguồn đổ về là nguyên nhân chính gây ngập úng tại các đô thị vùng duyên hải Bắc Bộ. Luận án đề xuất các giải pháp quản lý lưu vực sông và xây dựng các hồ chứa nước để giảm thiểu tác động của lũ lụt. Ngoài ra, việc sử dụng các vật liệu thấm nước trong xây dựng đô thị cũng được khuyến nghị.

III. Ứng dụng công nghệ GIS trong quản lý thoát nước

Luận án nhấn mạnh vai trò của công nghệ GIS (Geographic Information Systems) trong việc quản lý và quy hoạch thoát nước. GIS giúp mô phỏng và dự báo tình trạng ngập úng, từ đó hỗ trợ việc ra quyết định trong quy hoạch đô thị. Luận án cũng đề xuất việc xây dựng các bản đồ ngập úng có tính đến yếu tố biến đổi khí hậu, giúp các nhà quản lý có cái nhìn tổng quan về các khu vực có nguy cơ ngập úng cao.

3.1. Mô phỏng ngập úng bằng GIS

Luận án trình bày cách sử dụng GIS để mô phỏng tình trạng ngập úng tại các đô thị vùng duyên hải Bắc Bộ. Các bản đồ ngập úng được xây dựng dựa trên dữ liệu về địa hình, lượng mưa và mực nước biển, giúp dự báo chính xác các khu vực có nguy cơ ngập úng cao.

3.2. Ứng dụng GIS trong quy hoạch đô thị

GIS không chỉ giúp mô phỏng ngập úng mà còn hỗ trợ trong việc quy hoạch đô thị. Luận án đề xuất việc sử dụng GIS để lập các đồ án quy hoạch thoát nước, đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong việc giảm thiểu ngập úng.

IV. Sự tham gia của cộng đồng trong quản lý thoát nước

Luận án nhấn mạnh tầm quan trọng của sự tham gia của cộng đồng trong việc quản lý thoát nước và giảm ngập úng. Cộng đồng địa phương có thể đóng góp ý kiến và tham gia vào các dự án quy hoạch thoát nước, giúp tăng tính khả thi và hiệu quả của các giải pháp. Luận án cũng đề xuất các chính sách khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, bao gồm việc tổ chức các buổi hội thảo và tuyên truyền về tầm quan trọng của việc quản lý thoát nước.

4.1. Vai trò của cộng đồng trong quản lý thoát nước

Cộng đồng địa phương có vai trò quan trọng trong việc quản lý thoát nước, đặc biệt là trong việc giám sát và bảo trì hệ thống thoát nước. Luận án đề xuất việc thành lập các nhóm cộng đồng để tham gia vào quá trình quản lý thoát nước, giúp tăng cường hiệu quả của các giải pháp.

4.2. Chính sách khuyến khích sự tham gia của cộng đồng

Luận án đề xuất các chính sách khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, bao gồm việc tổ chức các buổi hội thảo và tuyên truyền về tầm quan trọng của việc quản lý thoát nước. Các chính sách này sẽ giúp nâng cao nhận thức của người dân về vấn đề ngập úng và khuyến khích họ tham gia vào các dự án quy hoạch thoát nước.

Luận án tiến sĩ về quản lý quy hoạch thoát nước giảm ngập úng cho đô thị vùng duyên hải Bắc Bộ thích ứng với biến đổi khí hậu