I. Tổng quan Xây dựng ĐSVH cơ sở ở Đồng Nai 2010 2020
Xây dựng ĐSVH cơ sở là một chủ trương lớn, lâu dài, có vai trò quan trọng trên nhiều phương diện: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường, an ninh. ĐSVH cơ sở giúp người dân có niềm tin, đời sống kinh tế ổn định, tinh thần lành mạnh, xã hội văn minh. Chủ tịch Hồ Chí Minh coi văn hóa là sự tổng hợp mọi phương thức sinh hoạt, biểu hiện của loài người để thích ứng với nhu cầu đời sống. Trong đổi mới và hội nhập, xây dựng ĐSVH cơ sở hướng đến nâng cao chất lượng cuộc sống vật chất và tinh thần, để văn hóa thấm sâu vào cộng đồng, trở thành nhân tố thúc đẩy con người hoàn thiện, văn hóa là nền tảng tinh thần, nguồn lực nội sinh cho phát triển. Đồng Nai là “bản lề chiến lược” phía Nam, nơi hội tụ, bảo tồn, phát huy di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Với sự lãnh đạo của Đảng, xây dựng ĐSVH cơ sở trở thành cuộc vận động văn hóa lớn, thu hút sự tham gia của hệ thống chính trị, xã hội, mang lại thành tựu phong phú, độc đáo, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, tác động của kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế làm cho xây dựng ĐSVH cơ sở còn tồn tại: nhận thức chưa đầy đủ, phong trào chưa vững chắc, tệ nạn xã hội phức tạp, đầu tư chưa tương xứng, suy thoái đạo đức. Những hạn chế này là trở lực đối với xây dựng ĐSVH cơ sở ở Đồng Nai. Thực tiễn hiện nay, xây dựng đời sống văn hóa cơ sở ở Đồng Nai giai đoạn 2010 - 2020 có ý nghĩa quan trọng đối với nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn lãnh đạo xây dựng ĐSVH của Đảng, Đảng bộ Đồng Nai, góp phần thực hiện mục tiêu xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiến tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Việc nghiên cứu này sẽ góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiến tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống và hoạt động xã hội của người dân; từ đó, rút ra những kinh nghiệm quý báu, cung cấp những luận cứ quan trọng để Đảng bộ Tỉnh tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng ĐSVH cơ sở trong thời gian tới. Mặc dù đã có khá nhiều nghiên cứu dưới các góc độ tiếp cận khác nhau về ĐSVH nói chung, xét dưới góc độ khoa học Lịch sử Đảng thì đến nay chưa có công trình khoa học nào đi sâu nghiên cứu một cách độc lập, có tính hệ thống về vấn đề này.
1.1. Lý do chọn đề tài Lịch sử Đảng bộ Đồng Nai
Xây dựng ĐSVH cơ sở là một trong những chủ trương lớn, lâu dài, có vị trí, vai trò quan trọng nhiều mặt cả trên phương diện kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường, an ninh tổng hợp, giúp người dân có niềm tin, đời sống kinh tế ổn định, ĐSVH tinh thần lành mạnh, làm cho xã hội ngày càng văn minh, tốt đẹp hơn. Việc nghiên cứu này sẽ góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiến tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống và hoạt động xã hội của người dân; từ đó, rút ra những kinh nghiệm quý báu, cung cấp những luận cứ quan trọng để Đảng bộ Tỉnh tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng ĐSVH cơ sở trong thời gian tới. Mặc dù đã có khá nhiều nghiên cứu dưới các góc độ tiếp cận khác nhau về ĐSVH nói chung, xét dưới góc độ khoa học Lịch sử Đảng thì đến nay chưa có công trình khoa học nào đi sâu nghiên cứu một cách độc lập, có tính hệ thống về vấn đề này.
1.2. Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu Lịch sử Đảng
Mục tiêu nghiên cứu là làm rõ sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai về xây dựng ĐSVH cơ sở từ năm 2010 đến năm 2020, đúc rút kinh nghiệm. Nhiệm vụ nghiên cứu là làm rõ các yếu tố tác động, hệ thống hóa và phân tích chủ trương, chỉ đạo của Đảng bộ Đồng Nai, nhận xét và rút ra kinh nghiệm từ quá trình lãnh đạo xây dựng ĐSVH cơ sở. Đối tượng nghiên cứu là hoạt động lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai về xây dựng ĐSVH cơ sở trên địa bàn tỉnh từ năm 2010 đến năm 2020. Phạm vi nghiên cứu là về nội dung: Nghiên cứu chủ trương của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai về xây dựng ĐSVH cơ sở. Trong chỉ đạo, tập trung nghiên cứu, làm rõ 4 vấn đề: 1. Kiện toàn các cơ quan chuyên trách và xây dựng lực lượng hoạt động văn hóa cơ sở; 2. Hoạt động thông tin, tuyên truyền, quản lý internet; 3. Xây dựng các phong trào văn hóa cơ sở; 4. Xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở.
II. Cách Đảng bộ Đồng Nai chỉ đạo ĐSVH cơ sở 2010 2015
Đảng bộ tỉnh Đồng Nai chỉ đạo xây dựng ĐSVH cơ sở giai đoạn 2010-2015 tập trung vào các yếu tố: Tình hình thế giới, khu vực, trong nước tác động đến tư tưởng, tình cảm của cán bộ, đảng viên và Nhân dân. Chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về xây dựng đời sống văn hóa cơ sở. Mục tiêu Đại hội XI (2011) của Đảng chủ trương: Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, “đưa phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đi vào chiều sâu, thiết thực, hiệu quả; xây dựng nếp sống văn hóa trong các gia đình, khu dân cư, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, làm cho các giá trị văn hóa thấm sâu vào mọi mặt đời sống, tạo sức đề kháng với các sản phẩm độc hại” [31, tr. Tiếp đó, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI (2012) đã ban hành Nghị quyết số 33-NQ/TW về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước” [32], với mục tiêu xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, phát triển toàn diện con người Việt Nam, coi đây là một nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, lâu dài của toàn Đảng, toàn dân. Trên cơ sở đó, Nhà nước ban hành các văn bản quy phạm pháp luật nhằm thể chế hóa đường lối văn hóa của Đảng thành cơ chế, chính sách về xây dựng ĐSVH cơ sở.
2.1. Yếu tố tác động đến xây dựng ĐSVH cơ sở Đồng Nai
Các yếu tố tác động đến sự lãnh đạo xây dựng ĐSVH cơ sở của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai bao gồm: tình hình thế giới, khu vực, trong nước; chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước. Những thuận lợi và khó khăn nêu trên có tác động mạnh mẽ đến tư tưởng, tình cảm và quyết tâm của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp Nhân dân. Đó cũng là vấn đề đặt ra cho xây dựng ĐSVH cơ sở trước những cơ hội, thách thức cần phải giải quyết nhanh, triệt để trên cơ sở tinh thần đoàn kết, sáng tạo của Đảng bộ và Nhân dân tỉnh Đồng Nai.
2.2. Chủ trương chính sách xây dựng ĐSVH cơ sở giai đoạn 2010 2015
Về mục tiêu Đại hội XI (2011) của Đảng chủ trương: Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, “đưa phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đi vào chiều sâu, thiết thực, hiệu quả; xây dựng nếp sống văn hóa trong các gia đình, khu dân cư, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, làm cho các giá trị văn hóa thấm sâu vào mọi mặt đời sống, tạo sức đề kháng với các sản phẩm độc hại” [31, tr. Tiếp đó, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI (2012) đã ban hành Nghị quyết số 33-NQ/TW về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước” [32], với mục tiêu xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, phát triển toàn diện con người Việt Nam, coi đây là một nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, lâu dài của toàn Đảng, toàn dân. Trên cơ sở đó, Nhà nước ban hành các văn bản quy phạm pháp luật nhằm thể chế hóa đường lối văn hóa của Đảng thành cơ chế, chính sách về xây dựng ĐSVH cơ sở.
III. Phương pháp Đảng bộ Đồng Nai xây dựng ĐSVH 2015 2020
Đảng bộ tỉnh Đồng Nai chỉ đạo đẩy mạnh xây dựng ĐSVH cơ sở giai đoạn 2015-2020 dựa trên những yếu tố mới tác động. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng (2016) đã đánh giá: “Văn hóa chậm phát triển, chưa tương xứng với tăng trưởng kinh tế; ĐSVH còn nghèo nàn, đơn điệu; môi trường văn hóa có mặt bị ô nhiễm; xây dựng văn hóa trong chính trị, kinh tế chưa được coi trọng; văn hóa trong Đảng bộ, trong bộ máy nhà nước, trong hệ thống chính trị còn yếu kém; tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống có diễn biến phức tạp” [33, tr. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng cũng đã xác định mục tiêu, nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hóa trong 5 năm 2016 - 2020 là: “Tiếp tục xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phong phú, đa dạng; nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của Nhân dân. Phát huy vai trò của văn hóa trong việc bồi dưỡng nhân cách, tâm hồn con người; xây dựng con người Việt Nam yêu nước, nhân ái, trung thực, nghĩa tình, cần cù, sáng tạo” [33, tr.
3.1. Những yếu tố mới tác động đến ĐSVH cơ sở 2015 2020
Đảng bộ tỉnh Đồng Nai chỉ đạo đẩy mạnh xây dựng ĐSVH cơ sở giai đoạn 2015-2020 dựa trên những yếu tố mới tác động. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng (2016) đã đánh giá: “Văn hóa chậm phát triển, chưa tương xứng với tăng trưởng kinh tế; ĐSVH còn nghèo nàn, đơn điệu; môi trường văn hóa có mặt bị ô nhiễm; xây dựng văn hóa trong chính trị, kinh tế chưa được coi trọng; văn hóa trong Đảng bộ, trong bộ máy nhà nước, trong hệ thống chính trị còn yếu kém; tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống có diễn biến phức tạp” [33, tr.
3.2. Mục tiêu nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hóa 2015 2020
Nghị quyết Đại hội XII của Đảng cũng đã xác định mục tiêu, nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hóa trong 5 năm 2016 - 2020 là: “Tiếp tục xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phong phú, đa dạng; nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của Nhân dân. Phát huy vai trò của văn hóa trong việc bồi dưỡng nhân cách, tâm hồn con người; xây dựng con người Việt Nam yêu nước, nhân ái, trung thực, nghĩa tình, cần cù, sáng tạo” [33, tr.
IV. Kết quả xây dựng đời sống văn hóa cơ sở ở Đồng Nai
Quá trình Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo xây dựng ĐSVH cơ sở từ năm 2010 đến năm 2020 đạt được nhiều kết quả quan trọng. Nhận thức về ý nghĩa, vai trò của văn hóa trong phát triển kinh tế - xã hội được nâng cao. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được triển khai sâu rộng, hiệu quả. Các thiết chế văn hóa cơ sở được đầu tư xây dựng, nâng cấp. Đời sống văn hóa tinh thần của Nhân dân được cải thiện. Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế như: chất lượng phong trào chưa đồng đều, tệ nạn xã hội còn diễn biến phức tạp, một bộ phận cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống.
4.1. Đánh giá thành tựu xây dựng đời sống văn hóa giai đoạn 2010 2020
Quá trình Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo xây dựng ĐSVH cơ sở từ năm 2010 đến năm 2020 đạt được nhiều kết quả quan trọng. Nhận thức về ý nghĩa, vai trò của văn hóa trong phát triển kinh tế - xã hội được nâng cao. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được triển khai sâu rộng, hiệu quả. Các thiết chế văn hóa cơ sở được đầu tư xây dựng, nâng cấp. Đời sống văn hóa tinh thần của Nhân dân được cải thiện.
4.2. Các hạn chế và nguyên nhân cần khắc phục
Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế như: chất lượng phong trào chưa đồng đều, tệ nạn xã hội còn diễn biến phức tạp, một bộ phận cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Nguyên nhân của những hạn chế này là do: công tác lãnh đạo, chỉ đạo có lúc, có nơi còn thiếu sâu sát; việc đầu tư cho văn hóa chưa tương xứng với yêu cầu phát triển; sự phối hợp giữa các ngành, các cấp chưa chặt chẽ; công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên, hiệu quả.
V. Kinh nghiệm xây dựng ĐSVH cơ sở từ Lịch sử Đảng Đồng Nai
Từ quá trình lãnh đạo xây dựng ĐSVH cơ sở, Đảng bộ tỉnh Đồng Nai rút ra một số kinh nghiệm quan trọng. Thứ nhất, phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa. Thứ hai, phải xây dựng các chủ trương, chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương. Thứ ba, phải phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và Nhân dân. Thứ tư, phải tăng cường công tác kiểm tra, giám sát.
5.1. Bài học về tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng
Thứ nhất, phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa. Vai trò lãnh đạo của Đảng là yếu tố then chốt, quyết định sự thành công của sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa. Để tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, cần phải nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và Nhân dân về vai trò của văn hóa trong phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng con người.
5.2. Bài học về xây dựng chính sách phù hợp thực tiễn
Thứ hai, phải xây dựng các chủ trương, chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương. Các chủ trương, chính sách về xây dựng và phát triển văn hóa phải xuất phát từ thực tiễn của địa phương, phải phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, đặc điểm văn hóa của địa phương. Đồng thời, cần phải thường xuyên rà soát, điều chỉnh, bổ sung các chủ trương, chính sách để đáp ứng yêu cầu phát triển của thực tiễn.
VI. Tương lai Xây dựng ĐSVH cơ sở ở Đồng Nai sau 2020
Trong giai đoạn tới, xây dựng ĐSVH cơ sở ở Đồng Nai cần tiếp tục quán triệt sâu sắc các chủ trương, đường lối của Đảng về văn hóa. Tập trung xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phong phú, đa dạng. Phát huy vai trò của văn hóa trong việc bồi dưỡng nhân cách, tâm hồn con người. Xây dựng con người Đồng Nai yêu nước, nhân ái, trung thực, nghĩa tình, cần cù, sáng tạo. Đẩy mạnh hội nhập quốc tế về văn hóa, đồng thời giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
6.1. Định hướng phát triển ĐSVH cơ sở trong giai đoạn mới
Trong giai đoạn tới, xây dựng ĐSVH cơ sở ở Đồng Nai cần tiếp tục quán triệt sâu sắc các chủ trương, đường lối của Đảng về văn hóa. Tập trung xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phong phú, đa dạng. Phát huy vai trò của văn hóa trong việc bồi dưỡng nhân cách, tâm hồn con người.
6.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả xây dựng ĐSVH ở Đồng Nai
Để nâng cao hiệu quả xây dựng ĐSVH cơ sở ở Đồng Nai, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau: Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa. Nâng cao chất lượng phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Đầu tư xây dựng, nâng cấp các thiết chế văn hóa cơ sở. Xây dựng đội ngũ cán bộ văn hóa có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cao.
