Tổng quan nghiên cứu
Dịch bệnh COVID-19 do virus SARS-CoV-2 gây ra đã trở thành đại dịch toàn cầu với hơn 85 triệu ca mắc và hàng triệu ca tử vong tính đến đầu năm 2022. Tại Việt Nam, đặc biệt là Hà Nội, tính đến ngày 31/3/2022 đã ghi nhận 1.301 ca mắc COVID-19, trong đó quận Hai Bà Trưng phát hiện 755 ca. Phường Thanh Nhàn, thuộc quận Hai Bà Trưng, có dân số khoảng 21.750 người với mật độ dân số cao gần 29.800 người/km², là khu vực có nguy cơ lây lan dịch bệnh cao do mật độ dân cư đông đúc và hoạt động giao thương sôi động. Trong bối cảnh đó, việc đánh giá kiến thức và thực hành phòng chống COVID-19 của người dân trên 18 tuổi tại phường Thanh Nhàn năm 2022 là rất cần thiết nhằm cung cấp bằng chứng khoa học cho công tác truyền thông giáo dục sức khỏe và nâng cao hiệu quả phòng chống dịch.
Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) Đánh giá thực trạng kiến thức và thực hành phòng chống COVID-19 của người dân trên 18 tuổi tại phường Thanh Nhàn; (2) Phân tích các yếu tố liên quan đến kiến thức và thực hành phòng chống dịch của đối tượng nghiên cứu. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 11 năm 2022, tập trung vào người dân sinh sống tại phường Thanh Nhàn, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng các biện pháp can thiệp, nâng cao nhận thức và hành vi phòng dịch, góp phần kiểm soát dịch bệnh hiệu quả tại địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên thuyết kiến thức - thái độ - thực hành (KAP), trong đó kiến thức được xem là tiền đề thúc đẩy thái độ tích cực và thực hành đúng đắn trong phòng chống dịch bệnh. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:
Thuyết Kiến thức - Thái độ - Thực hành (KAP): Giải thích mối quan hệ giữa kiến thức về COVID-19, thái độ đối với dịch bệnh và thực hành các biện pháp phòng chống. Kiến thức tốt sẽ dẫn đến thái độ tích cực và thực hành hiệu quả.
Mô hình các yếu tố cá nhân và môi trường xã hội: Bao gồm các yếu tố nhân khẩu học (tuổi, giới, trình độ học vấn, nghề nghiệp, thu nhập), yếu tố môi trường xã hội (chính quyền địa phương, truyền thông, giám sát) ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành phòng chống dịch.
Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: kiến thức về COVID-19 (đường lây, triệu chứng, biện pháp phòng ngừa), thực hành phòng chống dịch (đeo khẩu trang, vệ sinh tay, giữ khoảng cách, khai báo y tế), các yếu tố liên quan như tuổi, giới, trình độ học vấn, nghề nghiệp và thu nhập.
Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang có phân tích các yếu tố liên quan.
Đối tượng nghiên cứu: Người dân trên 18 tuổi đang sinh sống tại phường Thanh Nhàn, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội.
Cỡ mẫu: 430 người, được chọn bằng phương pháp thuận tiện có chủ đích, đảm bảo độ tin cậy 95% với sai số 5%.
Công cụ thu thập dữ liệu: Bộ câu hỏi tự điền có hướng dẫn, gồm phần thông tin chung và phần đánh giá kiến thức (5 câu hỏi) và thực hành (9 câu hỏi) phòng chống COVID-19, dựa trên hướng dẫn của Bộ Y tế.
Phương pháp thu thập: Nghiên cứu viên hướng dẫn người tham gia điền phiếu, giám sát quá trình thu thập để đảm bảo tính trung thực và đầy đủ.
Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 22, áp dụng thống kê mô tả (tỷ lệ %, trung bình, độ lệch chuẩn) và phân tích mối liên quan giữa các biến số nhân khẩu học với kiến thức và thực hành.
Tiêu chuẩn đánh giá: Kiến thức và thực hành được đánh giá đạt khi tổng điểm ≥80% trên thang điểm chuẩn.
Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 3 đến tháng 11 năm 2022.
Biện pháp khống chế sai số: Chuẩn bị kỹ bộ câu hỏi, giám sát quá trình thu thập, bảo mật thông tin cá nhân, đào tạo nhóm nghiên cứu.
Đạo đức nghiên cứu: Tham gia tự nguyện, bảo mật thông tin, được sự chấp thuận của phòng Y tế quận Hai Bà Trưng và hội đồng xét duyệt đề cương trường Đại học Thăng Long.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thông tin chung đối tượng nghiên cứu: Trong 430 người tham gia, 61,2% là nữ, 38,8% là nam. Nhóm tuổi 36-55 chiếm tỷ lệ cao nhất 44,5%, nhóm 18-35 chiếm 20%. Đa số (83,5%) sống cùng gia đình. Trình độ học vấn chủ yếu là trung cấp/cao đẳng (37,2%), đại học trở lên chiếm 28,1%. Nghề nghiệp phổ biến nhất là kinh doanh (26,1%), tiếp theo là cán bộ công chức (22,7%). Thu nhập bình quân chủ yếu từ 5-10 triệu đồng/tháng (62,8%).
Kiến thức phòng chống COVID-19: Tỷ lệ người dân đạt kiến thức đạt chuẩn (≥80%) là khoảng 80%. Người có trình độ học vấn cao hơn, nghề nghiệp ổn định và thu nhập tốt có kiến thức tốt hơn. Ví dụ, nhóm có trình độ đại học trở lên có tỷ lệ kiến thức đạt cao hơn 15% so với nhóm trình độ thấp hơn.
Thực hành phòng chống COVID-19: Khoảng 75% người dân thực hiện đúng các biện pháp phòng chống như đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên, giữ khoảng cách. Tỷ lệ sử dụng khẩu trang đúng cách đạt 85%, trong khi thực hành vệ sinh tay đúng cách đạt khoảng 70%. Thực hành tốt có mối tương quan thuận với kiến thức (r=0,60, p<0,01).
Các yếu tố liên quan: Tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp và thu nhập có ảnh hưởng đáng kể đến kiến thức và thực hành phòng chống dịch. Người trẻ tuổi và có trình độ học vấn cao có kiến thức và thực hành tốt hơn. Ngoài ra, những người từng mắc COVID-19 có xu hướng thực hành phòng chống tốt hơn.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy kiến thức và thực hành phòng chống COVID-19 của người dân phường Thanh Nhàn tương đối tốt, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Ví dụ, tỷ lệ kiến thức đạt chuẩn khoảng 80% tương đồng với nghiên cứu tại Malaysia (80,5%) và Trung Quốc (90%). Thực hành phòng chống dịch cũng đạt mức cao, tuy nhiên vẫn còn khoảng 25% chưa thực hiện đầy đủ các biện pháp, đặc biệt là vệ sinh tay đúng cách.
Nguyên nhân có thể do sự đa dạng về trình độ học vấn và nghề nghiệp trong cộng đồng, cũng như mức độ tiếp cận thông tin phòng chống dịch khác nhau. Việc người có trình độ học vấn cao và thu nhập tốt có kiến thức và thực hành tốt hơn phản ánh vai trò quan trọng của giáo dục và điều kiện kinh tế trong việc nâng cao nhận thức phòng dịch.
So sánh với các nghiên cứu khác, mối tương quan thuận giữa kiến thức và thực hành được khẳng định, cho thấy việc nâng cao kiến thức là nền tảng để cải thiện hành vi phòng chống dịch. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ kiến thức và thực hành theo nhóm tuổi, trình độ học vấn để minh họa rõ nét sự khác biệt.
Kết quả này có ý nghĩa quan trọng trong việc thiết kế các chương trình truyền thông giáo dục sức khỏe, tập trung vào nhóm dân cư có kiến thức và thực hành còn hạn chế, nhằm nâng cao hiệu quả phòng chống dịch tại địa phương.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe: Triển khai các chương trình truyền thông đa dạng, sử dụng các kênh truyền thông đại chúng và mạng xã hội để nâng cao kiến thức phòng chống COVID-19, đặc biệt tập trung vào nhóm dân cư có trình độ học vấn thấp và thu nhập thấp. Thời gian thực hiện trong 6 tháng tới, chủ thể là phòng Y tế quận và phường.
Tổ chức tập huấn, hướng dẫn thực hành phòng chống dịch: Tổ chức các buổi tập huấn, hướng dẫn thực hành đúng cách đeo khẩu trang, vệ sinh tay, giữ khoảng cách cho người dân, đặc biệt là các nhóm nghề nghiệp có nguy cơ cao như kinh doanh, lao động tự do. Thời gian triển khai trong 3 tháng, chủ thể là các tổ dân phố và cán bộ y tế phường.
Tăng cường giám sát và xử lý vi phạm: Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện các biện pháp phòng chống dịch tại các cơ sở kinh doanh, nơi công cộng; xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm để nâng cao ý thức chấp hành. Thời gian liên tục, chủ thể là lực lượng công an phường phối hợp với y tế.
Hỗ trợ nhóm dân cư dễ bị tổn thương: Cung cấp hỗ trợ vật chất và tinh thần cho người cao tuổi, người có bệnh nền và nhóm thu nhập thấp để họ có điều kiện thực hiện các biện pháp phòng chống dịch hiệu quả. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, chủ thể là các tổ chức xã hội và chính quyền địa phương.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ y tế công cộng và phòng chống dịch: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chương trình truyền thông, đào tạo và can thiệp phù hợp với đặc điểm dân cư địa phương.
Lãnh đạo chính quyền địa phương: Tham khảo để hoạch định chính sách, tăng cường giám sát và xử lý vi phạm phòng chống dịch, đồng thời hỗ trợ nhóm dân cư dễ bị tổn thương.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về kiến thức và thực hành phòng chống COVID-19, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về dịch tễ học và hành vi sức khỏe.
Tổ chức phi chính phủ và cộng đồng: Áp dụng kết quả để thiết kế các chương trình hỗ trợ, truyền thông và nâng cao nhận thức phòng chống dịch trong cộng đồng.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao cần đánh giá kiến thức và thực hành phòng chống COVID-19 của người dân?
Đánh giá giúp xác định mức độ hiểu biết và hành vi của người dân, từ đó thiết kế các biện pháp can thiệp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả phòng chống dịch, giảm thiểu lây lan và tử vong.Các yếu tố nào ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành phòng chống COVID-19?
Tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp và thu nhập là những yếu tố chính ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành. Người có trình độ học vấn cao và thu nhập tốt thường có kiến thức và thực hành tốt hơn.Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang với cỡ mẫu 430 người, thu thập dữ liệu bằng bộ câu hỏi tự điền có hướng dẫn, phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS.Tỷ lệ người dân thực hiện đúng các biện pháp phòng chống COVID-19 là bao nhiêu?
Khoảng 75% người dân thực hiện đúng các biện pháp như đeo khẩu trang, rửa tay và giữ khoảng cách, trong đó đeo khẩu trang đúng cách đạt 85%, vệ sinh tay đúng cách khoảng 70%.Làm thế nào để nâng cao thực hành phòng chống dịch trong cộng đồng?
Cần tăng cường truyền thông giáo dục, tổ chức tập huấn thực hành, giám sát và xử lý vi phạm, đồng thời hỗ trợ nhóm dân cư dễ bị tổn thương để họ có điều kiện thực hiện các biện pháp phòng chống hiệu quả.
Kết luận
- Nghiên cứu đã đánh giá thực trạng kiến thức và thực hành phòng chống COVID-19 của 430 người dân trên 18 tuổi tại phường Thanh Nhàn, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội năm 2022.
- Khoảng 80% người dân có kiến thức đạt chuẩn, 75% thực hành đúng các biện pháp phòng chống dịch.
- Tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp và thu nhập là các yếu tố liên quan đáng kể đến kiến thức và thực hành phòng chống COVID-19.
- Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc thiết kế các chương trình truyền thông, đào tạo và can thiệp nâng cao hiệu quả phòng chống dịch tại địa phương.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể gồm tăng cường truyền thông, tập huấn thực hành, giám sát xử lý vi phạm và hỗ trợ nhóm dân cư dễ bị tổn thương trong vòng 6-12 tháng tới.
Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và cộng đồng cần phối hợp triển khai các khuyến nghị nhằm nâng cao nhận thức và hành vi phòng chống dịch, góp phần kiểm soát hiệu quả COVID-19 tại phường Thanh Nhàn và các khu vực tương tự.