Tổng quan nghiên cứu

Cải cách thủ tục hành chính là một nội dung trọng yếu trong tổng thể cải cách nền hành chính, được xem là khâu đột phá với vai trò phản ánh mối quan hệ giữa nhà nước và công dân, đồng thời giải quyết nhiều bức xúc của người dân và doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập kinh tế. Từ năm 2010 đến 2018, tỉnh Quảng Nam đã tập trung triển khai công tác kiểm soát việc tổ chức thực hiện thủ tục hành chính nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh. Với dân số gần 1,5 triệu người và vị trí địa lý thuận lợi thuộc vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, Quảng Nam có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội, trong đó cải cách thủ tục hành chính đóng vai trò then chốt.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng kiểm soát thủ tục hành chính tại Quảng Nam, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Nghiên cứu có phạm vi không gian trên địa bàn tỉnh Quảng Nam và phạm vi thời gian từ năm 2010 đến 2018, giai đoạn đánh dấu sự ra đời và phát triển hệ thống kiểm soát thủ tục hành chính theo Nghị định số 63/2010/NĐ-CP. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao chất lượng cải cách thủ tục hành chính tại địa phương mà còn có giá trị tham khảo cho các tỉnh, thành phố khác trong cả nước, đồng thời hỗ trợ đội ngũ cán bộ, công chức hiểu sâu sắc về bản chất và nghiệp vụ kiểm soát thủ tục hành chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật, đặc biệt là quan điểm xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết về thủ tục hành chính: Thủ tục hành chính được hiểu là trình tự, cách thức thực hiện, hồ sơ và yêu cầu do cơ quan nhà nước quy định để giải quyết công việc cụ thể liên quan đến cá nhân, tổ chức. Thủ tục hành chính là công cụ pháp lý đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia, đồng thời là chuẩn mực hành vi cho cán bộ, công chức trong hoạt động quản lý nhà nước.

  • Lý thuyết về kiểm soát thủ tục hành chính: Kiểm soát thủ tục hành chính là quá trình xem xét, đánh giá, theo dõi nhằm bảo đảm tính khả thi, công khai, minh bạch của quy định thủ tục hành chính trong quá trình tổ chức thực hiện. Hoạt động này bao gồm kiểm soát quy định thủ tục trong dự thảo văn bản pháp luật, công bố, công khai thủ tục, giải quyết thủ tục, tổ chức cơ chế một cửa, kiểm tra, rà soát và tiếp nhận phản ánh, kiến nghị.

Các khái niệm chính bao gồm: thủ tục hành chính, kiểm soát thủ tục hành chính, cơ chế một cửa, đơn giản hóa thủ tục hành chính, và phản ánh, kiến nghị của người dân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kết hợp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh và quan sát nhằm đánh giá thực trạng kiểm soát thủ tục hành chính tại tỉnh Quảng Nam. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các cơ quan, đơn vị hành chính cấp tỉnh, huyện và xã trên địa bàn tỉnh, với sự tham gia của cán bộ đầu mối kiểm soát thủ tục hành chính và người dân, doanh nghiệp thực hiện thủ tục hành chính.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu phi xác suất theo mục đích, tập trung vào các đơn vị có vai trò trọng yếu trong công tác kiểm soát thủ tục hành chính. Phân tích dữ liệu dựa trên số liệu thu thập từ báo cáo của Ủy ban nhân dân tỉnh, các Sở, Ban, ngành và khảo sát thực tế tại Trung tâm Hành chính công tỉnh.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2010 đến 2018, giai đoạn có nhiều thay đổi quan trọng trong chính sách và tổ chức kiểm soát thủ tục hành chính tại Quảng Nam.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cải cách thủ tục hành chính tại Quảng Nam đạt nhiều kết quả tích cực: Tỉnh đã cắt giảm 6.964 ngày giải quyết thủ tục hành chính trong lĩnh vực Công Thương, đạt tỷ lệ 27,3% so với quy định trung ương. Trung tâm Hành chính công tỉnh tiếp nhận và giải quyết 1.351 thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền 17 Sở, ngành và 3 cơ quan Trung ương đóng trên địa bàn.

  2. Công bố và công khai thủ tục hành chính được thực hiện đầy đủ: Năm 2018, tỉnh ban hành 33 Quyết định công bố 2.470 thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền các cấp, đăng tải công khai trên Cơ sở dữ liệu quốc gia và cổng thông tin điện tử tỉnh. Tuy nhiên, vẫn còn 36% người dân chưa hài lòng về trang thiết bị phục vụ tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả.

  3. Chất lượng giải quyết thủ tục hành chính được cải thiện nhưng còn hạn chế: Có 12,8% người dân phải đi lại từ 3-4 lần và 2,7% phải đi lại từ 5-7 lần để hoàn thành thủ tục. Tình trạng giải quyết hồ sơ trễ hẹn vẫn còn phổ biến, với 96,4% cơ quan không có thư xin lỗi khi trễ hẹn.

  4. Cán bộ đầu mối kiểm soát thủ tục hành chính còn thiếu kinh nghiệm và năng lực: Do chế độ kiêm nhiệm và thường xuyên thay đổi, chất lượng và hiệu quả công tác kiểm soát chưa cao. Việc phát hiện vướng mắc và xây dựng kế hoạch rà soát thủ tục hành chính còn chậm và chưa đạt chất lượng mong muốn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của kiểm soát thủ tục hành chính trong một bộ phận cán bộ, công chức; sự phối hợp giữa các cơ quan còn hạn chế; và thiếu cơ chế pháp lý ràng buộc trách nhiệm trong xử lý phản ánh, kiến nghị của người dân. So với các nghiên cứu trong nước, kết quả tại Quảng Nam tương đồng với thực trạng chung về khó khăn trong cải cách thủ tục hành chính, đặc biệt là ở khâu tổ chức thực hiện và kiểm soát.

Việc công bố và công khai thủ tục hành chính được đánh giá qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ thủ tục được công bố, số lượng hồ sơ tiếp nhận và trả kết quả đúng hạn. Bảng so sánh mức độ hài lòng của người dân qua các năm cũng cho thấy xu hướng cải thiện nhưng vẫn còn nhiều điểm cần khắc phục.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng cụ thể tại một tỉnh trọng điểm, từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát thủ tục hành chính, góp phần cải thiện môi trường đầu tư và nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đầu mối kiểm soát thủ tục hành chính

    • Mục tiêu: Nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng nghiệp vụ cho cán bộ kiểm soát thủ tục hành chính.
    • Thời gian: Triển khai trong 12 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Nội vụ phối hợp với các cơ quan đào tạo chuyên ngành.

  2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết thủ tục hành chính

    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ thủ tục hành chính trực tuyến mức độ 3, 4 lên ít nhất 50% trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Hành chính công tỉnh phối hợp với các Sở, Ban, ngành.
    • Giải pháp: Hoàn thiện hệ thống phần mềm một cửa điện tử, nâng cao tính liên thông và bảo mật.

  3. Nâng cao trách nhiệm người đứng đầu trong công tác kiểm soát thủ tục hành chính

    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% cơ quan, đơn vị có kế hoạch kiểm soát thủ tục hành chính và báo cáo định kỳ.
    • Thời gian: Áp dụng ngay trong năm tài chính hiện tại.
    • Chủ thể thực hiện: Ủy ban nhân dân tỉnh chỉ đạo các Sở, Ban, ngành và địa phương.

  4. Tăng cường công khai, minh bạch và huy động sự tham gia của người dân, doanh nghiệp

    • Mục tiêu: Tăng số lượng phản ánh, kiến nghị về thủ tục hành chính lên ít nhất 30% trong 1 năm.
    • Giải pháp: Xây dựng kênh tiếp nhận phản ánh trực tuyến, tổ chức đối thoại định kỳ giữa chính quyền và người dân.
    • Chủ thể thực hiện: Văn phòng Ủy ban nhân dân tỉnh phối hợp với các đơn vị truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức làm công tác cải cách thủ tục hành chính

    • Lợi ích: Hiểu rõ bản chất, quy trình và các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát thủ tục hành chính.
    • Use case: Áp dụng trong xây dựng kế hoạch cải cách và tổ chức thực hiện tại cơ quan.

  2. Lãnh đạo các cơ quan hành chính nhà nước cấp tỉnh, huyện, xã

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các khó khăn trong công tác kiểm soát thủ tục hành chính để chỉ đạo hiệu quả.
    • Use case: Định hướng chính sách, phân bổ nguồn lực và giám sát thực thi.

  3. Nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực quản lý nhà nước và hành chính công

    • Lợi ích: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về cải cách thủ tục hành chính tại địa phương.
    • Use case: Tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc giảng dạy.

  4. Doanh nghiệp và tổ chức xã hội dân sự quan tâm đến môi trường đầu tư và dịch vụ công

    • Lợi ích: Hiểu rõ quy trình, quyền lợi và cách thức tham gia giám sát, phản ánh về thủ tục hành chính.
    • Use case: Tăng cường tương tác với cơ quan nhà nước, góp phần cải thiện môi trường kinh doanh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát thủ tục hành chính là gì và tại sao quan trọng?
    Kiểm soát thủ tục hành chính là quá trình đánh giá, theo dõi nhằm đảm bảo thủ tục hành chính được thực hiện đúng quy định, công khai, minh bạch và hiệu quả. Đây là công cụ quan trọng giúp giảm phiền hà, tiết kiệm thời gian, chi phí cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

  2. Tỉnh Quảng Nam đã đạt được những kết quả gì trong cải cách thủ tục hành chính?
    Quảng Nam đã cắt giảm 27,3% thời gian giải quyết thủ tục hành chính trong lĩnh vực Công Thương, thành lập Trung tâm Hành chính công tỉnh, công bố và công khai hơn 2.400 thủ tục hành chính, đồng thời triển khai cơ chế một cửa, một cửa liên thông giúp nâng cao chất lượng phục vụ.

  3. Những khó khăn chính trong kiểm soát thủ tục hành chính tại Quảng Nam là gì?
    Bao gồm thiếu cán bộ có năng lực chuyên môn, chế độ kiêm nhiệm làm giảm hiệu quả, thủ tục hành chính còn phức tạp, chưa đồng bộ, số lượng thủ tục trực tuyến còn hạn chế, và sự tham gia của người dân, doanh nghiệp chưa cao.

  4. Cơ chế một cửa, một cửa liên thông có vai trò như thế nào?
    Đây là phương thức tiếp nhận, giải quyết và trả kết quả thủ tục hành chính tập trung, giúp giảm thời gian, chi phí và tăng tính minh bạch, thuận tiện cho người dân và doanh nghiệp khi thực hiện các thủ tục hành chính.

  5. Làm thế nào để người dân và doanh nghiệp tham gia hiệu quả vào công tác kiểm soát thủ tục hành chính?
    Người dân và doanh nghiệp có thể tham gia bằng cách phản ánh, kiến nghị qua các kênh tiếp nhận trực tuyến hoặc trực tiếp, góp ý về quy định thủ tục hành chính, đồng thời tham gia giám sát quá trình thực hiện để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Kết luận

  • Kiểm soát việc tổ chức thực hiện thủ tục hành chính là công cụ then chốt trong cải cách hành chính, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và cải thiện môi trường đầu tư tại Quảng Nam.
  • Tỉnh đã đạt được nhiều kết quả tích cực như cắt giảm thời gian giải quyết thủ tục, công bố công khai thủ tục hành chính và triển khai cơ chế một cửa, một cửa liên thông.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về năng lực cán bộ, sự phối hợp giữa các cơ quan, và mức độ tham gia của người dân, doanh nghiệp.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao trách nhiệm người đứng đầu và tăng cường công khai minh bạch.
  • Tiếp tục triển khai các bước cải cách trong giai đoạn 2024-2026 nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát thủ tục hành chính, hướng tới xây dựng nền hành chính phục vụ, hiện đại và minh bạch.

Call-to-action: Các cơ quan, tổ chức và cá nhân liên quan cần phối hợp chặt chẽ, tích cực tham gia và giám sát công tác kiểm soát thủ tục hành chính để góp phần xây dựng nền hành chính hiệu quả, phục vụ nhân dân và phát triển bền vững.