ĐẠI HỌC THIÊN PHÁP LUẬT KIỂM SOÁT CẠNH TRANH KHÔNG LÀNH MẠNH LIÊN QUAN ĐẾN NHÃN HIỆU Ở VIỆT NAM

Hầu hết các công trình nghiên cứu chuyên sâu về nhãn hiệu đều đưa ra khái niệm dựa trên sự kết hợp giữa các dấu hiệu nhận biết, chức năng phân biệt và chức năng chỉ ra nguồn gốc hàng hóa. Quan điểm này được thể hiện trong tài liệu “Quyền Sở hữu trí tuệ” của L.Nết. Khái niệm nhãn hiệu bao gồm các yếu tố: dấu hiệu (từ ngữ, hình ảnh, biểu tượng…), khả năng phân biệt hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp này với doanh nghiệp khác và chỉ ra nguồn gốc xuất xứ. Việc bảo hộ nhãn hiệu không chỉ bảo vệ quyền lợi của chủ sở hữu mà còn đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng trong việc lựa chọn sản phẩm, dịch vụ. Bảo hộ nhãn hiệu được coi là phương thức bảo hộ “tài sản vô hình tuyệt đối” – một tài sản trí tuệ có giá trị, dễ bị xâm phạm và khó tự bảo vệ.

Pháp luật kiểm soát cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến nhãn hiệu là sự giao thoa giữa pháp luật sở hữu trí tuệ và pháp luật cạnh tranh. Cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến nhãn hiệu là hành vi vi phạm các quy tắc chuẩn mực trong kinh doanh, gây thiệt hại hoặc có thể gây thiệt hại cho đối thủ cạnh tranh hoặc người tiêu dùng. Hành vi cạnh tranh không lành mạnh bao gồm nhiều hình thức, như: sử dụng trái phép nhãn hiệu đã được bảo hộ, tạo ra sự nhầm lẫn về nguồn gốc hàng hóa, dịch vụ, hoặc gièm pha doanh nghiệp khác. Mục đích của luật là tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi của các doanh nghiệp chân chính và người tiêu dùng.

Việc cả Luật Cạnh tranh và Luật Sở hữu trí tuệ đều có những quy định liên quan đến kiểm soát cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến nhãn hiệu tạo ra sự chồng chéo và khó khăn trong việc áp dụng pháp luật. Các quy định pháp luật kiểm soát cạnh tranh không lành mạnh nói chung và liên quan đến nhãn hiệu nói riêng được xác định là “Hiến pháp của nền kinh tế thị trường nhằm tạo ra các luật chơi cho doanh nghiệp khi tham gia hoạt động kinh doanh thương mại, bảo vệ tuyệt đối sản phẩm trí tuệ của chủ sở hữu nhãn hiệu, bảo vệ quyền tự do được lựa chọn nhãn hiệu sản phẩm của người tiêu dùng và bảo vệ môi trường cạnh tranh lành mạnh.

Tình trạng vi phạm nhãn hiệu và cạnh tranh không lành mạnh diễn ra ngày càng tinh vi và đa dạng, đặc biệt trên môi trường internet. Các hành vi như làm giả, làm nhái nhãn hiệu, sử dụng nhãn hiệu tương tự gây nhầm lẫn, quảng cáo sai sự thật, gièm pha doanh nghiệp khác… gây thiệt hại lớn cho các doanh nghiệp chân chính và ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng. Cần có những biện pháp mạnh mẽ hơn để ngăn chặn tình trạng này.

Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Cạnh tranh và Luật Sở hữu trí tuệ để khắc phục tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn. Các quy định cần được diễn giải rõ ràng, cụ thể, dễ hiểu và dễ áp dụng. Đồng thời, cần có những quy định đặc thù để điều chỉnh các hành vi cạnh tranh không lành mạnh trên môi trường internet. cần phải tiếp cận pháp luật kiểm soát cạnh tranh không lành mạnh dưới góc độ luật công và ưu tiên áp dụng biện pháp hành chính vào lĩnh vực thuộc phạm trù của luật tư.

Cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về cạnh tranh và sở hữu trí tuệ để nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và người tiêu dùng. Doanh nghiệp cần hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình trong môi trường cạnh tranh. Người tiêu dùng cần được trang bị kiến thức để nhận biết và lên án các hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Cần chú trọng đến việc giáo dục pháp luật về cạnh tranh ngay từ bậc phổ thông.

Cần nâng cao năng lực cho các cơ quan quản lý cạnh tranh, đặc biệt là Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia. Các cán bộ, công chức cần được đào tạo chuyên sâu về pháp luật cạnh tranh và sở hữu trí tuệ, cũng như các kỹ năng điều tra, thu thập chứng cứ. Đồng thời, cần trang bị cho các cơ quan này những phương tiện, thiết bị hiện đại để phục vụ công tác.

Cần tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng, như: Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, Cục Sở hữu trí tuệ, lực lượng công an, hải quan… trong việc phát hiện, điều tra và xử lý các hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Cần xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả để đảm bảo việc trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau trong công tác.

Việc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu là bước đầu tiên và quan trọng nhất để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần thực hiện thủ tục đăng ký nhãn hiệu tại Cục Sở hữu trí tuệ. Đồng thời, cần đăng ký bảo hộ các quyền sở hữu trí tuệ khác, như: kiểu dáng công nghiệp, sáng chế… để bảo vệ toàn diện tài sản trí tuệ của mình.

Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ để phát hiện và ngăn chặn các hành vi cạnh tranh không lành mạnh từ bên trong và bên ngoài doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật về cạnh tranh và sở hữu trí tuệ. Đồng thời, cần xây dựng văn hóa kinh doanh trung thực, minh bạch và tôn trọng đối thủ cạnh tranh.

Pháp luật Việt Nam đã có những quy định cơ bản về kiểm soát cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến nhãn hiệu. Tuy nhiên, việc thực thi pháp luật còn gặp nhiều khó khăn. Chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe. Tình trạng vi phạm nhãn hiệu và cạnh tranh không lành mạnh vẫn diễn ra phổ biến.

Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi là những mục tiêu quan trọng trong thời gian tới. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người tiêu dùng để xây dựng một môi trường cạnh tranh lành mạnh và công bằng tại Việt Nam.